Πρώτα χτύπησε η καμπάνα για τη συντηρητική κυβέρνηση Κοέλιο στην Πορτογαλία. Υστερα ήρθε η σειρά του Μαριάνο Ραχόι στην Ισπανία. Ακολούθησε, πριν από μία εβδομάδα, η κυβέρνηση συνασπισμού υπό τον Εντα Κένι, στην Ιρλανδία. Πίσω από τις εθνικές ιδιομορφίες, το κοινό πρότυπο αναδύεται αβίαστα: και στις τρεις χώρες, που χτυπήθηκαν σκληρά από την κρίση του 2008, κυβερνήσεις που εφάρμοσαν πολιτικές λιτότητας και επαίρονταν για τη δυναμική ανάκαμψη των οικονομιών τους, τιμωρήθηκαν σκληρά από τους ψηφοφόρους.
Το προσφιλές δόγμα της εποχής Κλίντον «είναι η οικονομία, ανόητε!» –τροποποιημένο από τον κ. Σόιμπλε στο «είναι η εφαρμογή (των προγραμμάτων σταθεροποίησης), ανόητε!»– κάθε άλλο παρά επιβεβαιώνεται στην ευρωπαϊκή περιφέρεια. Οι στατιστικές δεν φαίνονται ικανές να καταπραϋνουν τη δυσαρέσκεια μεγάλου μέρους του κοινωνικού σώματος. Η πολιτική κρίση ακολουθεί την οικονομική, έστω και με διαφορά φάσης.
Τυπικό παράδειγμα αποτελεί η Ιρλανδία, η χώρα που είχε να επιδείξει τον ταχύτερο ρυθμό ανάπτυξης εντός Ευρωζώνης. Αντί να ανταμειφθούν τα δύο κόμματα του κυβερνώντος συνασπισμού, το κεντροδεξιό Φάιν Γκαέλ και οι σοσιαλφιλελεύθεροι Εργατικοί, έπεσαν αθροιστικά από το 56% στο 32%. Στην τρίτη θέση εκτοξεύθηκε το Σιν Φέιν του Τζέρι Ανταμς (πρώην πολιτική πτέρυγα του Ιρλανδικού Ρεπουμπλικανικού Στρατού), αγγίζοντας το 14%, ενώ στο σύνολό της η Αριστερά έφτασε το 28%.
Αχαριστία; Μάλλον σύνεση. Οι λαοί της ευρωπαϊκής περιφέρειας έχουν ισχυρούς λόγους να δυσπιστούν στα success stories των κυβερνώντων, τα οποία αποδείχθηκαν πύργοι από τραπουλόχαρτα. Μήπως ο «κέλτικος τίγρης» της Ιρλανδίας δεν ήταν παράδειγμα προς μίμηση για να γίνει εν μια νυκτί μαύρο πρόβατο, πριν ξαναεμφανιστεί ως ο καλός μαθητής της οικονομικής ορθοδοξίας Βρυξελλών και Βερολίνου; Η ενοχλητική αλήθεια είναι ότι μεγάλα τμήματα των λαών της περιφέρειας δεν γεύτηκαν ποτέ τα πράσινα βλαστάρια της ανάπτυξης. Αυτό που βίωσαν ήταν ότι οι πολλοί μοιράστηκαν το κόστος της κρίσης και οι λίγοι τα λάφυρα της ανάκαμψης – μιας ανάκαμψης με ανεργία, επισφάλεια και γιγάντωση των ανισοτήτων.
Προϊόν αυτής της κοινωνικής ατμόσφαιρας είναι η συρρίκνωση των κατεστημένων κομμάτων εξουσίας, χωρίς όμως να αναδύεται κάποια νέα ηγεμονική δύναμη, με μια πειστική, εναλλακτική πολιτική. Αυτό ισχύει τόσο για το Podemos στην Ισπανία, όσο και για το Αριστερό Μπλοκ στην Πορτογαλία και το Σιν Φέιν στην Ιρλανδία. Το μόνο βέβαιο, για την ώρα, είναι ότι και οι τρεις χώρες έχουν εισέλθει σε περίοδο πολιτικής αβεβαιότητας, με ασταθείς κυβερνήσεις συνεργασίας, οι οποίες μάλλον δεν θα επιβιώσουν για πολύ. Η πολιτική αστάθεια στις χώρες της περιφέρειας έρχεται να προστεθεί στο προσφυγικό πρόβλημα και στην απειλή του Brexit, που απειλούν τα θεμέλια της Ε.Ε. αυτήν τη βαρυφορτωμένη από κρίσεις χρονιά.