Σε μια εποχή κατά την οποία παγκοσμίως δοκιμάζονται οι αξίες του ανθρωπισμού και του πολιτισμού εμπρός στην λαίλαπα του υλισμού και του υπέρμετρου ατομισμού σε επίπεδο προσωπικό και διαπροσωπικό στις σχέσεις των ανθρώπων, το ίδιο εξακολουθεί να συμβαίνει και να αντανακλάται δυστυχώς και στις σχέσεις των κρατών.
Ενώ η ανθρωπότητα δοκίμασε τις απογοητεύσεις αυτής της κατάστασης σε όλο το φάσμα της ιστορίας της, προσπάθησε μεταπολεμικά να δομήσει ένα νέο πλέγμα πολιτικής σκέψης και δράσης με σκοπό να υπερνικήσει κατά το δυνατό αυτές τις αδυναμίες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτέλεσε την πολιτική κορύφωση αυτής της προσπάθειας. Εις μάτην… Αυτή η κορύφωση δεν συνοδεύθηκε από την ολοκλήρωση της, δηλ. την ουσιαστική ένωση. Έμεινε στη μέση.
Αρχικά η οικονομική κρίση δοκίμασε την αντοχή των ευρωπαϊστών και αποκάλυψε την ισχύ των προαιώνιων ανθρώπινων ενστίκτων σε διακρατικό επίπεδο. Τώρα ήρθε το προσφυγικό για να συνταράξει συθέμελα, έως και να αποτελειώσει, το όραμα της ενωμένης Ευρώπης με την εκ των πραγμάτων κατάργηση της Σένγκεν υπό την καθοδήγηση των ξενοφοβικών και εθνικιστικών δυνάμεων οι οποίες έχουν διαποτίσει την κυβερνητική ενατένιση των περισσοτέρων χωρών της ΕΕ. Μόνη εξαίρεση η Ελλάδα.
Ευτυχώς το πνεύμα φιλοξενίας των απλών Ελλήνων φαίνεται ότι έχει μείνει ανέπαφο σε μια εποχή βαθύτατης οικονομικής κρίσης και δοκιμασίας της κοινωνίας με το ένα τρίτο τουλάχιστον του πληθυσμού πτωχευμένο και τις τράπεζες υπό αμείλικτο και αόριστο χρονικά κεφαλαιακό έλεγχο. Ενώ η Ελλάδα είναι η χώρα που δέχεται τα ανεξέλεγκτα κύματα μεταναστών από την Τουρκία, δεν έχει υιοθετήσει ούτε σε επίπεδο διακυβέρνησης ούτε και κοινωνίας το απεχθές ξενοφοβικό παράδειγμα των κρατών εκείνων που τυγχάνουν να είναι μέλη της ΕΕ.
Ενώ η πρωτοφανής και αθρόα εισροή μεταναστών από την Τουρκία τείνουν να διακυβεύσουν την ομαλή λειτουργία και σταθερότητα του ελληνικού κράτους καθώς και την γεωπολιτική ασφάλεια των Βαλκανίων, το πνεύμα φιλοξενίας του ελληνικού λαού απορροφά τους κραδασμούς της απομόνωσης της χώρας από την αντιευρωπαϊκή πολιτική της ΕΕ, τα κλειστά σύνορα των Βαλκανίων και την ολιγωρία της ελληνικής κρατικής μηχανής.
Ακόμη και τώρα που οι Έλληνες γνωρίζουν ότι οι μετανάστες θα μείνουν στην Ελλάδα για μεγάλο διάστημα, δεν παύουν την φιλοξενία τους. Πρόκειται για «παράδοξη» κατάσταση. Είναι απορίας άξιο πως έχει διασφαλισθεί η σταθερότητα της χώρας έως τώρα χάρη στο πνεύμα φιλοξενίας των Ελλήνων.
Από πού εκπορεύεται αυτό; Μα από τον ίδιο τον πολιτισμό τους, την προσφυγική μνήμη της Μεγάλης Καταστροφής του 1922 και από τις αλλεπάλληλες μεταναστεύσεις στην ελληνική ιστορία. Ας γνωρίζουν τα «προηγμένα» κράτη της ΕΕ ότι ο πολιτισμός μιας κοινωνίας δεν μετριέται τόσο με το υψηλό βιοτικό επίπεδο και την τεχνολογική πρόοδο, όσο με το πνεύμα φιλοξενίας της. Είναι όμως η ελληνική φιλοξενία και ανθρωπισμός αρκετά για να αντιμετωπίσει η Ελλάδα την ασύμμετρη απειλή της μετανάστευσης;
Η πρόσφατη σύνοδος στις Βρυξέλλες αλλά και η στάση των χωρών της ΕΕ αποκάλυψαν την κεκαλυμμένη πίσω από θεσμούς ανωριμότητα των ηγεσιών των χωρών της ΕΕ να υλοποιήσουν τις αρχές της ευρωπαϊκής ενότητας και αλληλεγγύης, διότι στην ουσία δεν πιστεύουν σε κάτι τέτοιο.
Στην εποχή των παχιών αγελάδων όλα ήταν «μέλι-γάλα.» μόλις όμως άρχισαν τα δύσκολα φάνηκε η γύμνια των φιλοδοξιών για το κοινό ευρωπαϊκό μέλλον. Χωρίς να παραγνωρίζονται τα λάθη των ελληνικών κυβερνήσεων στο θέμα, είναι αδικαιολόγητη και απαράδεκτη η απομόνωση της Ελλάδας από τους εταίρους της.
Πρόκειται ξεκάθαρα για την πολιτιστική ετερότητα της ΕΕ που υποδαυλίζει την πολιτική και οικονομική διένεξη. Δεν κατανοούν ότι η γενναιόδωρη Ελλάδα σήμερα αντιπροσωπεύει με την στάση της στο προσφυγικό τις πανανθρώπινες ιδέες και τον πολιτισμό σε πολιτικό επίπεδο σε αντιδιαστολή με την μικροψυχία και την ξενοφοβία του ευρωπαϊκού βορρά.
Με λίγα λόγια, η στάση του Βερολίνου και των υποστηρικτών του σε αυτή την προσφυγική κρίση θα κρίνουν την βιωσιμότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εάν έχουν αποφασίσει να θυσιάσουν την Ελλάδα, όπως ο Αγαμέμνονας την Ιφιγένεια στο βωμό των δικών τους πρόσκαιρων πολιτικών σκοπιμοτήτων, να είναι βέβαιοι ότι ο αέρας θα φυσήξει τελικά.
Όμως δεν θα φέρει το ευρωπαϊκό καράβι στο πολυπόθητο ταξίδι προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση αλλά τον κατακερματισμό και την διάλυση της ΕΕ. Η θυσία της Ιφιγένειας δεν θα σημάνει τόσο την πτώση της Τροίας όσο την καταστροφή της οικογένειας των Ατρειδών.
*Δρ. Ευάγγελος Βενέτης
Υπεύθυνος Ερευνητικού Προγράμματος Μέσης Ανατολής – ΕΛΙΑΜΕΠ
Πρόγραμμα Μεταναστευτικών Σπουδών, Κέντρο Ελληνικών Σπουδών «Σταύρος Νιάρχος», Παν/μιο Σάιμον Φρέιζερ – Καναδάς