Την Πέμπτη 28η Απριλίου, ο Αχμέτ Νταβούτογλου βρισκόταν στο Κατάρ για επίσημη επίσκεψη. Η ημέρα ξεκίνησε με τους καλύτερους οιωνούς για τον Τούρκο πρωθυπουργό, ο οποίος υπέγραψε συμφωνία με την κυβέρνηση του εμιράτου για τη δημιουργία κοινής στρατιωτικής βάσης Τουρκίας – Κατάρ στον Κόλπο. Ωστόσο, ο κ. Νταβούτογλου δεν πρόλαβε να χαρεί την επιτυχία του. Τα νέα που έφθασαν από την Αγκυρα τον χτύπησαν σαν αστροπελέκι: ούτε ένα ούτε δύο, αλλά 46 από τα 50 μέλη της εκτελεστικής επιτροπής του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) είχαν υπογράψει επιστολή, με την οποία ζητούσαν να του αφαιρεθεί η αρμοδιότητα διορισμού περιφερειακών ηγετών του κόμματος. Ενα «προνουντσιαμέντο» που ισοδυναμούσε με πολιτικό ευνουχισμό του Νταβούτογλου και το οποίο δεν θα μπορούσε να δρομολογηθεί χωρίς παρότρυνση από τον ισχυρό άνδρα της Τουρκίας και ιδρυτή του ΑΚΡ: τον Ταγίπ Ερντογάν.
Σύμφωνα με αξιόπιστες δημοσιογραφικές πηγές στην Τουρκία, ο Αχμέτ Νταβούτογλου, αμέσως μετά την επιστροφή του στην Αγκυρα, στις 29 Απριλίου, ζήτησε συνάντηση από τον Ερντογάν για να ξεκαθαρίσει τα πράγματα. Ο Τούρκος πρόεδρος απέφυγε το ραντεβού, διαβεβαιώνοντας τον Νταβούτογλου ότι «δεν είναι δα και κανένα σπουδαίο ζήτημα». Κατόπιν τούτου, ο Τούρκος πρωθυπουργός υποχρεώθηκε να καταπιεί την ταπείνωση και να υπογράψει την απόφαση του ΑΚΡ, του οποίου τυπικά συνέχιζε να προΐσταται. Αλλά τα χειρότερα έπονταν.
Τη νύχτα της 1ης προς την 2α Μαΐου, ένα τουρκικό blog, με ηλικία λίγων ωρών και τίτλο Pelican Brief, απέκτησε μεμιάς πανεθνική φήμη χάρη στο μοναδικό άρθρο-ποταμό άγνωστου συντάκτη, ο οποίος αυτοπαρουσιαζόταν στο αναγνωστικό κοινό ως «κάποιος που θα θυσίαζε τη ζωή του για τον Αρχηγό». Το αφήγημα που ακολουθούσε μπορεί να συνοψιστεί στα εξής: Οι μεγάλες δυνάμεις μηχανορραφούν εναντίον της Τουρκίας, βρίσκοντας πρόθυμους προδότες στο εσωτερικό της. Ο τελευταίος «προδότης» δεν είναι άλλος από τον… Αχμέτ Νταβούτογλου, ο οποίος αθέτησε τις υποσχέσεις του στον Αρχηγό, που τον επέλεξε για το πρωθυπουργικό αξίωμα, και προσπαθεί να έρθει σε συνδιαλλαγή με τους δυτικούς, που προσπαθούν να τον ανατρέψουν.
Αυτήν τη φορά, τα πράγματα είχαν φτάσει στο απροχώρητο και απαιτούσαν άμεσο ξεκαθάρισμα. Το κρίσιμο ραντεβού Ερντογάν – Νταβούτογλου κλείστηκε για το απόγευμα της 4ης Μαΐου. Αλλη μια ημέρα που ξεκίνησε καλά και τελείωσε πολύ άσχημα για τον Τούρκο πρωθυπουργό. Το πρωί, ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Φρανς Τίμερμανς ανακοίνωσε στις Βρυξέλλες ότι το εκτελεστικό όργανο της Ε.Ε. εισηγείται την κατάργηση της βίζας για τους Τούρκους υπηκόους που ταξιδεύουν στη ζώνη Σένγκεν, από τον ερχόμενο μήνα. Μια επιτυχία που πιστώνεται στον Νταβούτογλου, χάρη στις εργώδεις προσπάθειες του οποίου επιτεύχθηκε η συμφωνία Ε.Ε.- Τουρκίας για το προσφυγικό.
Ωστόσο, η απογευματινή συνάντηση στο προεδρικό μέγαρο υπήρξε αποκαρδιωτική για τον Τούρκο πρωθυπουργό. Ο Ερντογάν τον είχε προϊδεάσει, άλλωστε, λίγες ώρες νωρίτερα, όταν δήλωσε, στη διάρκεια ομιλίας του σε τοπικούς άρχοντες, ότι «όλοι, από τον μουφτή μέχρι τον πρωθυπουργό, οφείλουν να μη λησμονούν ποιος τους επέλεξε για το αξίωμά τους». Το μήνυμα ήταν σαφές: Εγώ σε έκανα πρωθυπουργό, τον Αύγουστο του 2014, όταν μεταπήδησα στην προεδρία, εγώ σε βγάζω τώρα. Η τύχη του Νταβούτογλου είχε κριθεί. Την επομένη, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι το ΑΚΡ θα πραγματοποιήσει έκτακτο συνέδριο στις 22 Μαΐου, όπου θα τεθεί ζήτημα εκλογής προέδρου και ότι ο ίδιος δεν σκοπεύει να είναι υποψήφιος.
Είναι πολύ νωρίς για να προδικάσει κανείς πώς θα εξελιχθεί η σοβαρότερη κρίση που έχει γνωρίσει το ΑΚΡ στα 14 χρόνια της εξουσίας του, μόλις έξι μήνες μετά τη θριαμβευτική του νίκη, με ποσοστό κοντά στο 50%, στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές. Το βέβαιο είναι ότι ο εμπνευστής της «νεο-οθωμανικής» στρατηγικής, Αχμέτ Νταβούτογλου, μπορεί να μην ευτύχησε στο κατεξοχήν πεδίο της ειδικότητάς του, στην εξωτερική πολιτική, είδε όμως το όραμά του να παίρνει «σάρκα και οστά» στο εσωτερικό της χώρας του: η Τουρκία μετατρέπεται με ταχείς ρυθμούς σε «νεο-οθωμανικό» κράτος, με έναν πανίσχυρο «σουλτάνο» που δεν αφήνει κανένα ζωτικό χώρο ούτε στο «διβάνι», ούτε στον «μεγάλο βεζίρη» του…
Στροφή προς την Ασία
Ουδείς μπορούσε να προβλέψει τον Αύγουστο του 2014, όταν ο Ερντογάν μεταπηδούσε στην προεδρία επιλέγοντας για την πρωθυπουργία τον έμπιστό του Νταβούτογλου, ότι οι δύο άνδρες θα έρχονταν γρήγορα σε ρήξη. Οι διαφορές στο ταμπεραμέντο τους ήταν, βέβαια, πρόδηλες. Ανθρωπος ισχυρότατης θέλησης, πραγματικός λαϊκός ηγέτης, οξύθυμος και απρόβλεπτος ο Ερντογάν, ακαδημαϊκός και διπλωμάτης, με έμφυτη ευγένεια και ροπή προς τη συναίνεση ο Νταβούτογλου. Γρήγορα όμως οι διαφορές ύφους και στυλ άρχισαν να επεκτείνονται σε επίμαχα θέματα εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής.
Στον τουρκικό Τύπο κυκλοφορούσαν εδώ και καιρό πληροφορίες που ήθελαν τον Νταβούτογλου να επιδιώκει την επιστροφή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για το Κουρδικό, να αντιτίθεται στην προφυλάκιση δημοσιογράφων και διανοουμένων που κατηγορούνται για «ενθάρρυνση της τρομοκρατίας» και να επιδιώκει εναγωνίως καλύτερες σχέσεις με την Ε.Ε. και γενικότερα τη Δύση. Η σημαντικότερη εστία τριβών, όμως, ενδέχεται να εντοπίζεται στην απροθυμία του Νταβούτογλου να προωθήσει την υπ’ αριθμόν ένα προτεραιότητα του Ερντογάν, την αναθεώρηση του Συντάγματος για την καθιέρωση ισχυρά προεδρικού συστήματος.
Σε κάθε περίπτωση, η αποπομπή Νταβούτογλου σηματοδοτεί, τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, την περαιτέρω απομάκρυνσή της από την Ευρώπη και τη μετάλλαξή της σε κατά βάση ασιατική περιφερειακή δύναμη. Μια χώρα ολοένα και περισσότερο απρόβλεπτη, με προβληματικές σχέσεις με τη Δύση και τη Ρωσία, και με μοναδικούς σταθερούς συμμάχους τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ.