«Ο Ρενουάρ ζωγραφίζει χάλια!». Ακόμα χειρότερα: «Βάλτε δάχτυλα σε αυτά τα κακόμοιρα χέρια στους πίνακές του». Αυτά έγραφαν τα πλακάτ κάποιων διαδηλωτών που μαζεύτηκαν –πριν από ένα εξάμηνο– έξω από το Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης, με αρχηγό έναν εκκεντρικό νεαρό φιλότεχνο που έφτιαξε ειδική ομάδα στο Instagram και κατάφερε να συγκεντρώσει μερικά ακόμα άτομα, τα οποία αντιπαθούσαν σφόδρα τον Γάλλο ζωγράφο. Είχα διαβάσει την αστεία είδηση και τη θυμήθηκα τη στιγμή που ετοιμαζόμουν να περάσω το κατώφλι αυτού του σεβάσμιου ιδρύματος, που είναι ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία της Αμερικής με χιλιάδες εκθέματα. Αν και αρχές Μαΐου, ο καιρός ήταν απολύτως κρύος και βροχερός. Mια επίσκεψη στις μεγάλες του αίθουσες ήταν η σοφότερη λύση για να περάσει κανείς ένα πρωινό στην πόλη του Χάρβαρντ και του ΜΙΤ.
Το πρώτο πράγμα που υποδέχεται τους επισκέπτες στον προαύλιο χώρο είναι ένα τεράστιο άνθος λωτού σε χρώμα άλικο, που έχει τίτλο «Το λουλούδι που ανασαίνει» και είναι δημιουργία ενός καλλιτέχνη από τη Σεούλ, ο οποίος παίρνει μέρος σε μία από τις περιοδικές εκθέσεις του MFA, τη «Megacities». Λίγο πιο πέρα είναι το χάλκινο άγαλμα ενός Ινδιάνου καβάλα σε ένα άλογο με τα χέρια ανοιχτά, όπως τα γλυπτά του Μαρίνο Μαρίνι. Είναι το «Appeal to Great Spirit», με την υπογραφή του γλύπτη Cyrus Dallin του 1909. Η είσοδος ομολογουμένως σε προδιαθέτει για σπουδαία περιήγηση με την επιβλητικότητά της. Η Βοστώνη αγαπά τους συλλέκτες και εκείνοι με τη σειρά τους αγαπούν τα μουσεία της, με τη φυσικότητα και τη γενναιοδωρία που έχουν συνήθως οι Αμερικανοί δωρητές. Ενας εξ αυτών, ο οποίος έχει δώσει και το όνομά του στην πτέρυγα με τις ελληνικές και τις ρωμαϊκές αρχαιότητες, είναι ο Τζορτζ Μπεχράκης, από τους πιο επιτυχημένους ομογενείς στον τομέα των φαρμάκων και της φιλανθρωπίας.
Στην πόρτα με περίμενε μια φίλη. Η Κριστίν Κοντολέων, επίσης δαιμόνια συμπατριώτισσα με καταγωγή από τα Κύθηρα, είναι η επιμελήτρια της ελληνικής και ρωμαϊκής συλλογής. Εχει κάνει πολύ καλή δουλειά για την ανάδειξη αυτού του corpus –το σπουδαιότερο στις ΗΠΑ μετά από αυτό του Μητροπολιτικού Μουσείου– σε μια πόλη όπου το μορφωτικό επίπεδο είναι αφάνταστα υψηλό και η γνώση για την αρχαία Ελλάδα πολύ βαθιά. Από τις λίγες Ελληνίδες της διασποράς, που έχει διακριθεί στον τομέα της αρχαιολογίας, η Κοντολέων φροντίζει να διαφημίζει με κάθε τρόπο την πατρίδα των παππούδων της και θεωρεί ότι ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους να αντιστρέψει η χώρα μας την κακή της εικόνα στο εξωτερικό είναι να κάνει μεγάλες εκθέσεις για την αρχαιότητα και το Βυζάντιο.
Αφού ήπιαμε έναν καφέ στο κομψό εντευκτήριο του μουσείου, όπου κυριαρχεί (ναι, και εδώ…) ένα γλυπτό του Αϊ Ουέι – Ουέι με ποδήλατα, με ξενάγησε στα δικά της λημέρια. Η αλήθεια είναι πως η συλλογή είναι αρκετά αντιπροσωπευτική για να μπορέσει κάποιος επισκέπτης να σχηματίσει μια γενική ιδέα για την αρχαία ελληνική τέχνη και τη ρωμαϊκή της συνέχεια.
Η απόλυτη «σταρ» του μουσείου, πάντως, οφείλει την έλευσή της στην Κοντολέων και είναι Ρωμαία. Πρόκειται για το μεγαλύτερο αρχαίο άγαλμα που υπάρχει στην Αμερική και μάλλον απεικονίζει τη θεά Ηρα. Μας κοιτάζει από την πολυτέλεια των τεσσάρων μέτρων ύψους με αυτό το αινιγματικό βλέμμα.
«Οταν την ανακαλύψαμε σε έναν κήπο της Βοστώνης, είχε μείνει περίπου έναν αιώνα εκτεθειμένη σε όλα τα στοιχεία της φύσης. Είχε γεμίσει βρύα και λειχήνες. Κάναμε ολόκληρη επιχείρηση για να την τοποθετήσουμε εδώ, διότι δεν χωρούσε να περάσει από την πόρτα. Της βάλαμε και το κεφάλι της που δημιουργήθηκε στην Ιταλία, αλλά δεν ανήκει στην αρχική φάση του αγάλματος. Και να την! Δεν είναι κούκλα;», μου λέει γεμάτη υπερηφάνεια η Κριστίν, που έκανε μεγάλη έρευνα για να εντοπίσει την καταγωγή της Ηρας, σε μια σπουδαία συλλογή έργων τέχνης της Ρώμης του 17ου αιώνα ώς την έλευσή της στη Βοστώνη το 1904.
Η Κοντολέων με προέτρεψε να επισκεφθώ και το υπόλοιπο μουσείο που έχει εξαιρετικές πτέρυγες για την ασιατική τέχνη, την ευρωπαϊκή και την αμερικανική, με πολύ γνωστούς καλλιτέχνες (εκτός από τον Ρενουάρ). Θαύμασα έναν εκπληκτικό πίνακα του Ελ Γκρέκο, είδα Γκόγια και Ρέμπραντ, Πικάσο και Μανέ.
Το Μουσείο Καλών Τεχνών, βέβαια, γνωρίζει ότι για να κρατά ζωντανό το ενδιαφέρον του κοινού πρέπει να έχει και καλές περιοδικές εκθέσεις. Η πιο εντυπωσιακή από αυτές που είδα ήταν μία που αφορούσε το μέλλον του ενδύματος με δημιουργίες υψηλής ραπτικής, οι οποίες είχαν ενσωματώσει την τελευταία λέξη της τεχνολογίας: από λαμπτήρες LED μέχρι και 3D printing.
Ομως αυτή που πραγματικά μού κίνησε το ενδιαφέρον, ήταν ένα αφιέρωμα σε έναν Καναδό ζωγράφο του παρελθόντος, τον Λόουρεν Χάρις, που είχε κάνει μια ωραία ενότητα με θέμα τα τοπία του Βορρά και τίτλο «The idea of the North». Εφυγα από το μουσείο με την εικόνα από τις χιονισμένες βουνοκορφές του.
ΤΗΛΕΦΟΣ