Εκλεισα τα μάτια μου. Και ύστερα τα άνοιξα ξανά, για να κρατήσω την εικόνα ως μια καλά φυλαγμένη ανάμνηση: Ημουν σ’ έναν εξώστη που επέβλεπε περιμετρικά την αίθουσα σύνταξης των New York Times. Είχα προνομιακή θέα στο newsroom, στον εγκέφαλο της σπουδαιότερης εφημερίδας στον κόσμο, στον κινητήρα μιας θαυμαστής ανθρώπινης μηχανής. Με έπιασε ένα μικρό δέος, ένα πεταλούδισμα στο στομάχι.
Φυσιολογικό, για κάποιον που έχει γαλουχηθεί επαγγελματικά στην καλή εποχή των εντύπων και η γοτθική γραμματοσειρά του τίτλου των New York Times προκαλεί –από μόνη της– συγκίνηση.
Εκατοντάδες δημοσιογράφοι με τους υπολογιστές τους εργάζονταν προσηλωμένοι κάτω από τα μάτια μου. Με το γνώριμο σάουντρακ: Ακούγονταν μερικά τηλέφωνα να χτυπούν, το ελαφρύ τιτίβισμα από ανθρώπινες ομιλίες και ο ήχος από τα πλήκτρα των υπολογιστών. Είμαι σίγουρη ότι ο σοφός Ρέντσο Πιάνο, που σχεδίαζε το εμβληματικό κτίριο των NYT, στη συμβολή της 8ης Λεωφόρου και 40 δρόμων στο Μανχάταν, τοποθέτησε επίτηδες αυτό το θεωρείο. Γιατί το να βλέπεις μέσα σε μια τεράστια σάλα όλα τα μυαλά που αποφασίζουν ποια είδηση είναι κατάλληλη να διαβαστεί σε παγκόσμια κλίμακα («all news that fit to print») είναι πράγματι ένα θέαμα που δεν ξεχνάς ποτέ, ακόμα και αν δεν είσαι δημοσιογράφος.
Η ξενάγησή μου στην ιστορική εφημερίδα –ιδρυθείσα το 1851– είχε και άλλες συγκινήσεις. «Από εδώ ο τοίχος με τα Pulitzer», μου είπε η ευγενέστατη κυρία από τις δημόσιες σχέσεις και με οδήγησε στο «εικονοστάσι» της σοβαρής δημοσιογραφίας, που είχε καδραρισμένα τα άρθρα, τη φωτογραφία του συντάκτη και το βραβείο. Και αφού προσπεράσαμε τις δεκάδες διακρίσεις, φτάσαμε στις προσωπικές αφιερώσεις ηγετών προς την εφημερίδα. Mου έμεινε εκείνη του Ουίνστον Τσόρτσιλ: «Χρειάζεται θάρρος για να σηκωθεί κάποιος και να πει τη γνώμη του. Χρειάζεται όμως και θάρρος για να κάτσει κάτω και να ακούσει τους άλλους». Καθόλου τυχαία, το αυτόγραφο ήταν έξω από μια μικρή αίθουσα συσκέψεων.
Ο σκοπός της επίσκεψής μου ήταν να συναντήσω από κοντά δύο δημοσιογράφους που είχαν αναλάβει τη μετάβαση της εφημερίδας στην ψηφιακή εποχή (μελαγχολική διαπίστωση: Ναι, υπάρχει ολόκληρο ειδικό τμήμα digital transition). Για κακή μου τύχη, την ώρα που πέρασα το κατώφλι ανακοινώθηκε ο αιφνίδιος θάνατος του Prince και έτσι δεν κατάφερα ποτέ να δω τη Shreeya Sinha που ασχολείται με τις νεκρολογίες.
Ομως η συζήτηση με τη LaSharah Bunting ήταν κάτι περισσότερο από διαφωτιστική για το μέλλον ενός τόσο επιδραστικού εντύπου.
Ποια είναι η μητέρα όλων των μαχών για τους New York Times, εν έτει 2016; «Μα να καταφέρνουμε να εξισορροπήσουμε τις απώλειες του αριθμού των αναγνωστών που προτιμούν το χαρτί με τις νέες εγγραφές συνδρομητών στην ιστοσελίδα μας. Είναι ένας καθημερινός αγώνας, αλλά τα πάμε καλά!», μου λέει. «Φέτος το site μας κλείνει 20 χρόνια και έχουμε ήδη ξεπεράσει το ένα εκατομμύριο ηλεκτρονικές συνδρομές από ολόκληρο τον κόσμο. Επίσης, στην έκδοσή μας για κινητά και ταμπλέτες έχουμε εξαιρετικά μεγάλο αριθμό αναγνωστών, που είναι 35 ετών και κάτω. Νομίζω ότι κατόρθωμα της διοίκησης ήταν πως κατάφερε να κρατήσει τον μεγάλο αριθμό των δημοσιογράφων, που ξεπερνά, θα έλεγα, περίπου τους 1.200 συντάκτες και ανταποκριτές, να μειώσει κάπως το κόστος, αλλά να παραμείνει μια εφημερίδα που διακρίνεται για την ποιότητα της ερευνητικής της δημοσιογραφίας σε κάθε μακρινό μέρος του πλανήτη», μου λέει η δυναμική Αφροαμερικανίδα, που ξεκίνησε να εργάζεται στην εφημερίδα το 2004 και χρημάτισε αρχισυντάκτης σε πολλά καίρια πόστα. Τώρα, μαζί με την ομάδα της, έχει επιφορτισθεί με μια σημαντική αποστολή, μέσα από την επιτυχία της οποίας κρίνεται η επιβίωση των ΝΥΤ.
«Συνεργαζόμαστε με κάθε τμήμα της εφημερίδας ξεχωριστά. Μέχρι στιγμής έχουμε δει όλα τα μέλη του αθλητικού, του ελεύθερου, της μόδας, του επιστημονικού και του ταξιδιωτικού ρεπορτάζ. Το βασικό είναι να πείσεις εργαζόμενους που έχουν μάθει να κάνουν τη δουλειά τους με τον ίδιο τρόπο για χρόνια, να μπουν σε μια διαδικασία πειραματισμού με τα νέα μέσα, χωρίς να φοβούνται την αποτυχία. Εκεί μπορεί να παίξει ρόλο η πολιτική της εφημερίδας και της εργοδοσίας».
Διαδικασία μετάβασης
Συνεχίζει: «Πες, λ.χ., ότι θες να σταματήσεις να καπνίζεις ή να χάσεις βάρος. Ξέρεις ότι δεν πρόκειται να συμβεί σε μια νύχτα. Χρειάζεται να μπεις σε ολόκληρη διαδικασία. Το ίδιο ισχύει και για έναν δημοσιογράφο που εργαζόταν όλη του τη ζωή στα έντυπα αλλά διαισθάνεται πως πρέπει να περάσει στη νέα ψηφιακή εποχή. Δεν θα συμβεί μέσα σε μια νύχτα. Χρειάζεται βοήθεια, και μια σωστή εφημερίδα πρέπει να υποστηρίξει αυτήν τη διαδικασία της μετάβασης. Αυτό κάνουμε».
«Η δημοσιογραφία τού σήμερα απαιτεί ορισμένες γνώσεις. Δεν εννοώ να είναι κανένας ειδικός στην κρυπτογράφηση και στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, σαν τον Σνόουντεν, αλλά να μπορεί να καταλάβει την ορολογία και το νόημα ορισμένων πραγμάτων. Το να στέκεσαι με επάρκεια και αποφασιστικότητα στην ψηφιακή εποχή της δημοσιογραφίας δεν σημαίνει ότι πρέπει να μάθεις να γράφεις προγράμματα για υπολογιστές, αλλά κάτι πολύ πιο απλό. Η δουλειά μας είναι να λέμε ιστορίες. Οφείλει ο δημοσιογράφος να γνωρίζει με ποιον τρόπο θα την πει καλύτερα. Με φωτογραφίες; Με βίντεο; Με διάδραση; Mε virtual reality; Με γράφημα; Ο στόχος μας είναι να γίνει η ανάγνωση μια εμπειρία 360 μοιρών».
Τα νέα προϊόντα
Οπως εξηγεί και η LaSharah Bunting, τα τελευταία χρόνια υπάρχει παραγωγικότατη συνεργασία ανάμεσα στο τμήμα της τεχνολογίας, του marketing και του δημοσιογραφικού επιτελείου. Ετσι η εφημερίδα έχει δημιουργήσει νέα «προϊόντα» ειδησεογραφικής κάλυψης, διάδρασης, σχεδόν συμμετοχής του αναγνώστη στον τρόπο με τον οποίον παράγεται και παρουσιάζεται ένα θέμα. «Ο σημερινός αναγνώστης έχει ανάγκη από σφαιρική ανάλυση ενός σοβαρού ζητήματος. Της προϊστορίας του, της σημασίας του για το αύριο, των πηγών. Εχει καταργηθεί εντελώς η πεποίθηση ότι το αναγνωστικό κοινό μάς διαβάζει κάθε μέρα και εμείς οι δημοσιογράφοι θα πιάσουμε την ιστορία από εκεί όπου την αφήσαμε χθες, ότι δηλαδή οι αναγνώστες ξέρουν τόσα όσα και εμείς που καλύπτουμε το θέμα. Συνεπώς χρειάζεται να τους δώσουμε όλο το υλικό με τέτοιον τρόπο ώστε να καταλάβουν τι συμβαίνει. Μπορεί να έχει τη μορφή ερωτημάτων και απαντήσεων, υποκεφαλαίων, βίντεο, ειδικών γραφημάτων αλλά όχι μόνο συμβατικών άρθρων. Το έχουμε κάνει με τα θέματα της τρομοκρατίας με το ISIS και με άλλα περίπλοκα ζητήματα. Αυτό είναι το μέλλον της δουλειάς μας».
Πώς λοιπόν θα μπορούσε να περιγράψει κανείς την ανάγνωση ενός θέματος με προίσμα 360 μοιρών, όπως μας εξήγησε η LaShara Bunting; Η απάντηση βρίσκεται όπως είπαμε στα νέα “προϊόντα” που έχει αναπτύξει τα τελευταία χρόνια η εφημερίδα, αξιοποιώντας συχνά την τεχνολογία αλλά και την αντίληψη ότι οι αναγνώστες διψούν για την βαθιά κατανόηση περίπλοκων ζητημάτων. Το 2015 λ.χ. λανσαρίστηκε το New York Times Virtual Reality. Αρκεί να “κατεβάσει” κανείς στο έξυπνο κινητό του μια εφαρμογή (δωρεάν απο την ιστοσελίδα των ΝΥΤ) και να προμηθευτεί ένα φθηνό χαρτονένιο κουτί που παίζει το ρόλο των ειδικών γυαλιών. Φανταστείτε πόσο μεγάλο ρόλο θα διαδραματίσουν τέτοιες εφευρέσεις στο μέλλον της ειδησεογραφίας καθώς θα έχουμε την αίσθηση ότι ζούμε τις ειδήσεις και όχι μόνον τις παρακολουθούμε στην οθόνη ή τις διαβάζουμε.
Το πιο σημαντικό “εργαλείο” της νέας εποχής των ΝΥΤ, είναι ο τρόπος με τον οποίον παρουσιάζεται η επικαιρότητα. Στο timeswire όλες οι ειδήσεις εμφανίζονται ως timeline για να μπορεί κανείς να καταλάβει τον χρονολογικό άξονα, τι προσετέθη τελευταίο στην ιστοσελίδα. Στο ΝΥΤ Upshot γίνεται μια προσπάθεια να αναλυθούν ζητήματα με την βοήθεια βίντεο, κειμένου, τουϊτ, στατιστικών, γραφημάτων, εικόνων. Οι λέξεις από μόνες τους είναι βαρετές, ενώ υπάρχουν τόσα πολλά μέσα για την σύγχρονη αφήγηση. Ταυτόχρονα ο λόγος των δημοσιογράφων είναι τέτοιος που να γίνεται άμεσα κατανοητός, σαν να διαβάζεις το email ενός φίλου. Στο Times Insider, η εφημερίδα εκμεταλλεύεται την περιέργεια που έχουν συχνά οι αναγνώστες να μαθαίνουν πως έγινε ένα ρεπορτάζ, γιατί ο δημοσιογράφος αποφασισε να προσεγγίσει ένα θέμα με αυτόν τον τρόπο, ποια ήταν η γνώμη του αρχισυντάκτη. Ετσι υπάρχουν ακόμα και podcasts από την αίθουσα σύνταξης.
Μια από τις πιο επιτυχείς πάντως ψηφιακές υπηρεσίες της εφημερίδας είναι η εφαρμογή με τις μαγειρικές συνταγές. Και ένα από τα ανερχόμενα “προϊόντα” είναι η δυνατότητα να ταξιδέψεις σε κάποιο μέρος του κόσμου με ξεναγό τον ειδικό των ΝΥΤ σε κάποιο θέμα, π.χ. στην Μπιενάλε Βενετίας με τον κριτικό τέχνης της έκδοσης. Αξίζει να αναφερθεί ότι η έντυπη μορφή δεν έχει χάσει το σφρίγο της (και ουτε το αυξημένο της βάρος) με εξαιρετικό περιεχόμενο και ότι πρόσφατα προσετέθη και ένα περιοδικό ανδρικής μόδας….