Λίγα εικοσιτετράωρα προτού ανοίξει η αυλαία για τη μεγάλη ποδοσφαιρική φιέστα, το Euro 2016, που φιλοξενείται φέτος στη Γαλλία, η δεύτερη οικονομία της Ευρωζώνης εξακολουθεί να περιβάλλεται από ατμόσφαιρα κοινωνικής αναστάτωσης και πολιτικής κρίσης. Αν και οι φόβοι για παράλυση των αεροπορικών μεταφορών και του παρισινού μετρό υποχώρησαν τα τελευταία εικοσιτετράωρα, η κοινωνική αντίδραση που πυροδότησε το επίμαχο νομοσχέδιο για την απορρύθμιση της αγοράς εργασίας αποδεικνύεται βραδυφλεγής μεν, πλην απροσδόκητα επίμονη.
Τρεις μήνες μετά την κατάθεση του νομοσχεδίου, οι κοινωνικές αντιδράσεις συνεχίζουν να αναστατώνουν τα περισσότερα αστικά κέντρα. Η προώθηση του νομοσχεδίου με προεδρικό διάταγμα, καθώς η ανταρσία δεκάδων σοσιαλιστών βουλευτών δεν επέτρεψε στην κυβέρνηση του Μανουέλ Βαλς να το περάσει από τη Βουλή, όχι μόνο δεν απογοήτευσε, αλλά πεισμάτωσε την κοινωνική αντιπολίτευση. Από το νεανικό κίνημα των Ολονυκτιών (Nuit Debout) που δίνει το «παρών» στις πλατείες του Παρισιού και άλλων πόλεων κάθε βράδυ, ο πρωταγωνιστικός ρόλος πέρασε την περασμένη εβδομάδα στα συνδικάτα.
Παράγων Μαρτινέζ
Αναζωογονημένη υπό τη δυναμική ηγεσία του Φιλίπ Μαρτινέζ, η ιστορική συνομοσπονδία CGT πρωτοστατεί σε κυλιόμενες, αλυσιδωτές απεργίες στα δημόσια μέσα μεταφοράς, στην πετροχημική βιομηχανία, στον ενεργειακό τομέα –συμπεριλαμβανομένων των ατομικών εργοστασίων και άλλων κλάδων– συμπαρασύροντας τη δεύτερη σε ισχύ συνδικαλιστική ένωση, Force Ouvriere. Εκατοντάδες χιλιάδες Γάλλοι κατεβαίνουν σε διαδηλώσεις κατά τις «Ημέρες Δράσης» των συνδικάτων και των ενώσεων νεολαίας, χωρίς να λείπουν επεισόδια βίας με πρωταγωνιστές μέλη αντιεξουσιαστικών ομάδων.
Η θερμή γαλλική άνοιξη προκαλεί εύλογες απορίες στο εξωτερικό. Είναι αλήθεια ότι τα γαλλικά συνδικάτα, όπως και τα αντίστοιχα στις υπόλοιπες χώρες της Δύσης, έχουν υποστεί σοβαρά πλήγματα στην εποχή της αποβιομηχάνισης και της παγκοσμιοποίησης. Κατά κύριο λόγο η ισχύς τους περιορίζεται στον δημόσιο τομέα, ενώ ο ιδιωτικός σε πολύ μικρότερο βαθμό συμμετέχει στο απεργιακό κύμα.
Η ιδιομορφία της Γαλλίας, σε σχέση με πολλές άλλες χώρες, είναι ότι εδώ οι κοινωνικές αντιδράσεις δεν είναι εύκολο να απομονωθούν και να δαιμονοποιηθούν, αντίθετα τείνουν να δημιουργήσουν γρήγορα συνθήκες πολιτικής κρίσης, καθώς βρίσκουν ευήκοα ώτα σε μια μεγάλη, συχνά πλειοψηφική μερίδα του κοινωνικού σώματος. Με ένα ισχυρά προστατευτικό εργασιακό δίκαιο και κοινωνικό κράτος, και με μια κουλτούρα που θέλει τον άνθρωπο να δουλεύει για να ζει και όχι το αντίστροφο, η Γαλλία παραμένει η χώρα του ανεπτυγμένου δυτικού κόσμου όπου οι λέξεις «φιλελευθεροποίηση», «παγκοσμιοποίηση» και «καπιταλισμός» έχουν τις αναλογικά λιγότερες συμπάθειες.
Από εδώ και η αξιοσημείωτη, διαχρονικά, αποτελεσματικότητα των κοινωνικών αντιδράσεων, κάτι που ξεχωρίζει τη Γαλλία σε ολόκληρο το βόρειο ημισφαίριο. Το 1995, λίγους μήνες μετά τη νίκη του κεντροδεξιού Ζακ Σιράκ στις προεδρικές εκλογές, η κυβέρνηση του Αλέν Ζιπέ προσπάθησε να επιβάλει οδυνηρούς περιορισμούς στο κοινωνικό κράτος ώστε να εναρμονισθεί η Γαλλία με τα κριτήρια του Μάαστριχτ. Αποτέλεσμα ήταν το μεγαλύτερο απεργιακό κύμα που είχε γνωρίσει η χώρα από τον Μάη του 1968, και η απόσυρση καίριων μεταρρυθμίσεων από τον Ζιπέ, ο οποίος θα έχανε την καρέκλα του λίγο αργότερα. Το 2006, ένας άλλος κεντροδεξιός πρωθυπουργός, ο Ντομινίκ ντε Βιλπέν, έκαψε την πολιτική του καριέρα με την περίφημη «σύμβαση πρώτης απασχόλησης» που προσπάθησε να προωθήσει, προκαλώντας οξύτατες αντιδράσεις, κυρίως από τη νεολαία.
Για τον Γάλλο πρόεδρο Φρανσουά Ολάντ, η απόσυρση του επίμαχου νομοσχεδίου θα ισοδυναμούσε με πολιτική ταπείνωση. Προκειμένου να την αποφύγει, προσπαθεί να θέσει εκτός μάχης ολόκληρες κοινωνικές κατηγορίες (καθηγητές, πανεπιστημιακούς, φοιτητές κ.ά.) με σειρά παροχών της τελευταίας στιγμής. «Ο Ολάντ υπογράφει επιταγές για να εκτονώσει την κρίση», έγραφε η κεντροδεξιά Le Figaro, σημειώνοντας καυστικά ότι «ο Αγιος Βασίλης του Ελιζέ δεν έχει ευρώ στην τσέπη του» καθώς το γαλλικό έλλειμμα ανέρχεται σε 70 δισ. και το χρέος σε 2,1 τρισ.
Πάντως, οι τελευταίες δημοσκοπήσεις, που δημοσιεύτηκαν την Πέμπτη, εμφανίζονται εφιαλτικές για τους Σοσιαλιστές. Σύμφωνα με τη Le Monde, μόλις το… 4% των Γάλλων επικροτεί την πολιτική του Ολάντ, ο οποίος, αν γίνονταν αύριο προεδρικές εκλογές, θα εξασφάλιζε μόλις 14%. Η ίδια δημοσκόπηση φέρει την επικεφαλής του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου, Μαρίν Λεπέν, να έρχεται πρώτη, με ποσοστό 28%, μπροστά και από τον Ολάντ και από τον κεντροδεξιό πρώην πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί.