«Προχωρήστε. Θέλω να κλείσει το Κυπριακό. Επιτέλους να απελευθερωθεί η τουρκική εξωτερική πολιτική. Και να προωθηθούν οι ενεργειακές συνεργασίες στην περιοχή». Το μήνυμα του Ταγίπ Ερντογάν προς τον Tουρκοκύπριο ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί στη συνάντηση που είχαν στην Αγκυρα στις 17 Αυγούστου ήταν σαφές. Ομως, δεν ήταν καθόλου αυτονόητο λίγο καιρό πριν, όταν βασικοί παίκτες στο Κυπριακό αναρωτιούνταν αν όντως ο Τ. Ερντογάν επιθυμεί τη λύση. Η Αγκυρα μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», δέχεται να αφήσει πίσω της τη Συνθήκη Εγγυήσεως του ’60 και να αποδεχθεί ότι το καθεστώς του 1960 (ΕΛΔΥΚ, ΤΟΥΡΔΥΚ) θα γίνει παρελθόν.
Το κεφάλαιο της ασφάλειας και των εγγυήσεων θα είναι το τελευταίο που θα συζητηθεί, καθώς αφορά την ουσία, αλλά πολύ περισσότερο επώδυνους συμβολισμούς και πραγματικότητες και για τις δύο κοινότητες.
Ωστόσο, όπως αναφέρουν αρμόδιες πηγές στην «Κ», οι Τούρκοι δέχονται να συζητήσουν σοβαρά κάτι νέο –προσαρμοσμένο στα δεδομένα του σήμερα– και αποδέχονται την πάγια θέση της Αθήνας ότι η Συνθήκη Εγγυήσεως είναι αναχρονιστική. Το κυριότερο, όμως, είναι ότι έχουν ήδη υπαναχωρήσει από την πάγια θέση στρατού και κεμαλιστών, σύμφωνα με την οποία η παρουσία τουρκικού στρατού στο νησί, και μετά τη λύση, ήταν αδιαπραγμάτευτη.
Οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται σε λεπτή φάση και οι εμπλεκόμενοι παίκτες –ανάμεσά τους και οι Αμερικανοί, οι οποίοι δεν κρύβουν ότι θα ήθελαν σημαντική πρόοδο πριν από τις αμερικανικές εκλογές– αναζητούν τη βέλτιστη λύση που μπορεί να ικανοποιεί το αίσθημα ασφάλειας των δύο κοινοτήτων και να γίνει αποδεκτή και από τις δύο. Σύμφωνα με καλά ενημερωμένες πηγές, αυτή τη στιγμή ένα είναι βέβαιο: το όποιο σχέδιο λύσης δεν θα είναι δέσμιο των Εγγυήσεων του ’60 και δεν θα έχει την ίδια φιλοσοφία «επεμβατικού δικαιώματος», όπως αυτή που οδήγησε στο ’74.
Τι αλλάζει
Συγκεκριμένα, θα αλλάξει η Συνθήκη Συμμαχίας. Υπενθυμίζεται ότι αυτή προέβλεπε –σε συνέχεια της Συνθήκης Εγγυήσεως– την υποχρέωση των τριών εγγυητριών δυνάμεων (Ελλάδα, Τουρκία, Βρετανία) να συνεργάζονται σε θέματα άμυνας. Ηταν με βάση αυτή τη Συνθήκη που είχαν αναπτυχθεί στο νησί η ΕΛΔΥΚ και η ΤΟΥΡΔΥΚ. Οι εμπλεκόμενοι στις συνομιλίες εξετάζουν τη σύσταση ενός εσωτερικού μηχανισμού, ο οποίος στην πραγματικότητα θα δίνει εσωτερική διάσταση στο πώς οι δύο κοινότητες θα μπορούν να προσκαλούν για εγγυήσεις. Αλλά αυτό, μόνο σε περίπτωση ανατροπής της συνταγματικής τάξης. Από τις μέχρι σήμερα συνομιλίες προκύπτει ότι, μετά τη λύση, θα μείνει διεθνής δύναμη που θα βοηθήσει στην εφαρμογή των συμπεφωνημένων, μέσα στην οποία δεν αποκλείεται να συμμετέχουν και Τούρκοι.
Προς αυτή την κατεύθυνση έδειξε και ο Νίκος Αναστασιάδης σημειώνοντας (στη συνέντευξή του στον «Πολίτη») ότι το νέο κράτος «θα έχει δυνάμεις ασφαλείας και όχι στρατό», ενώ υπογράμμισε ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά και η Τουρκία «για πρώτη φορά αποδέχονται να γίνει διάλογος όσον αφορά τον τρόπο διασφάλισης των δύο κοινοτήτων, έτσι ώστε η ασφάλεια του ενός να μην αποτελεί απειλή για την επιβίωση του άλλου. Ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας μάλιστα πρότεινε, στο πλαίσιο της λύσης, την υπογραφή ενός συμφώνου φιλίας και συνεργασίας μεταξύ Κύπρου, Τουρκίας και Ελλάδας.
Καλά ενημερωμένες πηγές σημειώνουν ήδη ότι Νίκος Αναστασιάδης και Μουσταφά Ακιντζί έχουν σημειώσει συγκλίσεις στα ευρωπαϊκά θέματα, όπως και στο κεφάλαιο της οικονομίας και της διακυβέρνησης, τα οποία έχουν προχωρήσει πολύ. Δεν αποτελεί μυστικό ότι τα Ηνωμένα Εθνη πιέζουν για τριμερή συνάντηση του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ Μπαν Κι Μουν με τους κ. Αναστασιάδη και Ακιντζί στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη. Πηγές με γνώση του παρασκηνίου των διαπραγματεύσεων θεωρούν μεν τις συναντήσεις –επίσημες και μη– που θα λάβουν χώρα στη Νέα Υόρκη κομβικής σημασίας, ωστόσο πιο σημαντικές εξελίξεις θα πρέπει να αναμένονται εντός του Οκτωβρίου.
Σε κάθε περίπτωση, πηγές με γνώση του παρασκηνίου των συζητήσεων έλεγαν ότι η κοινή γνώμη θα πρέπει να προετοιμαστεί για τις επικείμενες εξελίξεις. Παρότι δεν λέγεται επισήμως, αυτή είναι μία από τις στοχεύσεις που φαίνεται να εξυπηρετεί η προαναγγελθείσα για τις 14 Σεπτεμβρίου κοινή δήλωση των κ. Αναστασιάδη – Ακιντζί. Το κείμενο δεν αναμένεται να είναι αναλυτικό, αλλά ενδεικτικό της προόδου που θα μπορούσε να αποτυπωθεί σε κάποια συμφωνία στην έδρα του ΟΗΕ. Πάντως, η έντονη κινητικότητα για το Κυπριακό που θα σημειωθεί στη Νέα Υόρκη δεν αλλάζει τη βασική πεποίθηση του κ. Αναστασιάδη να μη γίνει στη Νέα Υόρκη πολυμερής διάσκεψη, καθώς ακόμα χρειάζεται επεξεργασία των εκατέρωθεν απόψεων.
Η Νέα Υόρκη, όμως, θα είναι αυτή που θα προετοιμάσει το έδαφος για τις πιο κρίσιμες συναντήσεις που θα λάβουν χώρα εντός του Οκτωβρίου, χρόνος στον οποίο φαίνεται ότι θα συζητηθεί και η τελική μορφή όλων των εκκρεμοτήτων και κυρίως «αγκάθια» που αφορούν το εδαφικό, την ασφάλεια και τις εγγυήσεις, και τελικά θέματα διακυβέρνησης.