Το δύσκολο στοίχημα για τα Δυτικά Βαλκάνια

Το δύσκολο στοίχημα για τα Δυτικά Βαλκάνια

2' 50" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ενώ τα Δυτικά Βαλκάνια έχουν πάψει προ πολλού να απασχολούν τα διεθνή ΜΜΕ, τα προβλήματά τους κάθε άλλο παρά έχουν επιλυθεί. Αντίθετα, ολοένα και συχνότερα τίθεται υπό αμφισβήτηση το στρατηγικό σχέδιο εξευρωπαϊσμού και ένταξης των χωρών της περιοχής ως ισοτίμων μελών στους δυτικούς θεσμούς. Οι πηγές του προβληματισμού πολλές. Η Ε.Ε. έχει τεράστια δικά της προβλήματα, ενώ οι ευρωπαϊκές κοινωνίες, επηρεαζόμενες από λαϊκιστές, εναντιώνονται στην προοπτική νέων διευρύνσεων. Στα Δυτικά Βαλκάνια, μετά τη φάση της αισιοδοξίας, ήρθε μια μακρά περίοδος αποτυχίας και απογοήτευσης.

Σε τι συνίσταται σήμερα η πολυεπίπεδη κρίση στην περιοχή; Τα προβλήματα καθεστώτος επέστρεψαν με ένταση. Στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, οι Σέρβοι κλιμακώνουν τις αυτονομιστικές τους τάσεις, ενώ ο εθνοτικός διχασμός φτάνει εκ νέου σε ακραία επίπεδα. Στο Κόσοβο, η συμφωνία των Βρυξελλών έχει χάσει τη δυναμική της και Βελιγράδι και Πρίστινα δοκιμάζουν τα όρια της λεγόμενης «εποικοδομητικής αμφισημίας». Οι Σέρβοι αρνούνται εμφατικά την ενσωμάτωση στην κοσοβαρική πολιτεία, ενώ το κράτος αδυνατεί να παγιώσει την εξωτερική του κυριαρχία. Στην ΠΓΔΜ, στο πρόβλημα του εθνοτικού διχασμού προστέθηκε η βαθιά πόλωση μεταξύ των δύο βασικών σλαβομακεδονικών κομμάτων. Στο υπό ένταξη στο ΝΑΤΟ Μαυροβούνιο, η σερβική κοινότητα αμφισβητεί δυναμικά τον νέο διεθνή προσανατολισμό της χώρας.

Παρόμοια απαισιόδοξη η εικόνα στον τομέα του εκδημοκρατισμού. Απολυταρχικές τάσεις, οπισθοχώρηση των δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων, έλεγχος της οικονομίας και των μίντια, διαπλοκή με το οργανωμένο έγκλημα, αδυναμία του δικαστικού συστήματος να εξασφαλίσει την εύρυθμη λειτουργία του κράτους δικαίου παραμένουν ως προβλήματα, λιγότερο ή περισσότερο, σε όλη την περιοχή. Τις συνθήκες επιδεινώνει η οικτρή οικονομική κατάσταση. Εγγενείς αδυναμίες, ατελείς μεταβάσεις, αλλά και η χαμηλή δυναμική της ευρωπαϊκής οικονομίας σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης «σπρώχνουν» τα Δυτικά Βαλκάνια στην οικονομική περιθωριοποίηση. Το αποτέλεσμα είναι οι περίφημοι «χαμένοι της μετάβασης» να περιλαμβάνουν ολοένα και μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού και οι συνθήκες φτώχειας να διευρύνονται.

Ποια είναι η προοπτική της περιοχής με αυτά τα δεδομένα; Η ελπίδα των ευρωπαϊκών ηγεσιών είναι ότι η κατάσταση θα παραμείνει στο πλαίσιο της ελεγχόμενης αστάθειας μέχρι η Ε.Ε. να είναι σε θέση να προσφέρει μια νέα ενταξιακή δυναμική. Πρόκειται για άσκηση λεπτών ισορροπιών. Η ενταξιακή διαδικασία παραμένει σε ισχύ, ενώ τα κράτη κάνουν μικρά βήματα προόδου στα διάφορα στάδια της διαδικασίας (η Επιτροπή συχνά παραβλέπει προφανή ελλείμματα στο εσωτερικό των υποψηφίων).

Η Γερμανία και άλλες χώρες έχουν δημιουργήσει τη λεγόμενη «Διαδικασία του Βερολίνου», που δεν υποκαθιστά την επίσημη ενταξιακή διαδικασία αλλά διατηρεί τη διεύρυνση στην πολιτική ατζέντα των βαλκανικών κρατών. Οι χώρες της Ε.Ε. δουλεύουν συστηματικά με ηγέτες (κυρίως τους Vucic και Rama) που έχουν πείσει ότι κυριαρχούν στο εσωτερικό της χώρας τους και προβάλλονται ως φιλικά διακείμενοι στις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες. Επίσης, προσβλέποντας στην περίφημη «σταθερότητα», συχνά παραβλέπουν πολιτικές που είναι ασύμβατες με το πρόταγμα του εξευρωπαϊσμού. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η αμφίσημη στάση απέναντι στην κυβερνώσα ελίτ της ΠΓΔΜ και η υποστήριξη ή ανοχή προς τις ηγεσίες Σερβίας, Κοσόβου και Μαυροβουνίου.

Εάν το δύσκολο αυτό στοίχημα θα κερδηθεί, εξαρτάται από το πόσο γρήγορα θα υπερβεί η ίδια η Ε.Ε. τη δική της κρίση ώστε να δημιουργήσει μια αναπτυξιακή και ενταξιακή δυναμική στα Δυτικά Βαλκάνια. Η πιθανή πλέον αποτυχία της Ε.Ε. στην περιοχή αυξάνει τη συζήτηση για τον ρόλο άλλων δρώντων και «μοντέλων» πολιτικοκοινωνικής οργάνωσης: από τη δράση της Ρωσίας και της απρόβλεπτης πλέον Τουρκίας μέχρι την αυξανόμενη επιρροή του ισλαμιστικού εξτρεμισμού, μια σειρά διεθνών δρώντων επενδύει πολιτικά στην αποτυχία του οράματος πλήρους σταθεροποίησης, ανάπτυξης και εξευρωπαϊσμού των Δυτικών Βαλκανίων.

*Ο κ. Ιω. Αρμακόλας είναι επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και επικεφαλής του Προγράμματος Νοτιοανατολικής Ευρώπης του ΕΛΙΑΜΕΠ.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή