Οταν η Λόρι Σάιντερ επισκέφθηκε το Μνημείο της 11ης Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη τη Δευτέρα, κοντοστάθηκε έκπληκτη. Μπροστά της υψωνόταν κάτι, το οποίο ουδέποτε περίμενε να δει εκεί. Ενας σταυρός.
Η Σάιντερ, γεννημένη στο Λονγκ Αϊλαντ και μόνιμη κάτοικος πλέον της Νότιας Καρολίνας, περπατούσε με τον σύζυγο και τα δύο παιδιά της δίπλα στη λίμνη του μνημείου, όταν παρατήρησε τον σταυρό ύψους δύο μέτρων στην κορυφή του ναού του Αγίου Νικολάου, με φόντο τους ουρανοξύστες της Ουόλ Στριτ. «Μου κόπηκε η ανάσα», λέει η Σάιντερ.
Η ύψωση του σταυρού αποτέλεσε την κορύφωση των προσπαθειών ανέγερσης του ορθόδοξου παρεκκλησίου του Αγίου Νικολάου, που βρισκόταν στο 155 της οδού Σίνταρ του Νοτίου Μανχάταν. Ο ναΐσκος κατέρρευσε στις 11 Σεπτεμβρίου 2001, όταν ο νότιος ουρανοξύστης των Δίδυμων Πύργων έπεσε πάνω του.
Ο σταυρός του παρεκκλησίου είναι το πρώτο θρησκευτικό σύμβολο που αναρτάται στον χώρο μνήμης της 11ης Σεπτεμβρίου. Οι υπεύθυνοι του μνημείου είχαν προσπαθήσει μέχρι στιγμής να του προσδώσουν αυστηρά κοσμικό χαρακτήρα.
Λιγότερο από μία ώρα, πριν η Σάιντερ παρατηρήσει τον σταυρό, το χριστιανικό σύμβολο περίμενε να υψωθεί στο παρακείμενο Πάρκο Ελευθερίας, απέναντι από το μνημείο. «Καθώς στεκόμαστε εδώ και κοιτάζουμε γύρω μας, βλέπουμε τον θρίαμβο του ανθρώπινου πνεύματος, της ανθρώπινης ψυχής και την ικανότητα του ανθρώπου να υπερνικά κάθε τραγωδία», είπε ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Δημήτριος, προκαθήμενος της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
«Ο ναός του Αγίου Νικολάου θα προσφέρει ένα επιπλέον μήνυμα: την παρουσία του Θεού. Το μικρό αυτό παρεκκλήσιο θα διηγείται την Αλήθεια του Θεού και την ύπαρξή Του. Αυτή είναι η μεγάλη αποστολή του Αγίου Νικολάου», είπε ο Αρχιεπίσκοπος.
Αφού έψαλε συνοδεία του αρχιδιακόνου Παντελεήμονα Παπαδόπουλου και του διακόνου Ελευθέριου Κωνσταντίνου, ο Αρχιεπίσκοπος Δημήτριος ευλόγησε τον σταυρό και το μικρό πλήθος, που παρακολούθησε την τελετή. Ανάμεσα σε αυτούς, ήταν και ο Πάτρικ Φόι, εκτελεστικός διευθυντής της Αρχής Διαχείρισης του Λιμένα της Νέας Υόρκης και του Νιου Τζέρσεϊ, ο οποίος διαπραγματεύθηκε σκληρά με την Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Αμερικής για τα σχέδια ανακατασκευής του ναού. Η Αρχή αναγκάστηκε, τελικά, να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις της Αρχιεπισκοπής, καθώς χρειαζόταν το οικόπεδο της οδού Σίνταρ για την κατασκευή υπόγειου χώρου στάθμευσης οχημάτων.
Ο κ. Φόι επέμεινε ότι η ύψωση του σταυρού σε δημόσιο πάρκο δεν θίγει κανέναν και ότι αυτή ήταν επιβεβλημένη εξαιτίας της κατάρρευσης του Αγίου Νικολάου, ενώ υπογράμμισε ότι το έργο κατασκευής του ναού-μνημείου χρηματοδοτήθηκε από ιδιωτικά κεφάλαια.
Χρειάσθηκαν έντεκα λεπτά για να υψωθεί ο σταυρός και να τοποθετηθεί στην κορυφή του θόλου διαμέτρου 15 μέτρων, που αποτελείται από 40 ακτίνες, κατασκευασμένες από τη χαλυβουργία E & H Steel Corp. του Μίντλαντ Σίτι στην Αλαμπάμα.
Ο καινούργιος σταυρός δεν είναι παρά προσωρινή λύση, καθώς τα σχέδια προβλέπουν την ύψωση μόνιμου χριστιανικού συμβόλου, μετά τα επίσημα θυρανοίξια του ορθόδοξου μνημείου το πρώτο εξάμηνο του 2018, όπως λέει ο Τζέρι Δημητρίου, εκτελεστικός διευθυντής της Αρχιεπισκοπής.
Ο κ. Δημητρίου αναφέρει ότι ο συνολικός προϋπολογισμός του μνημείου θα φθάσει τα 40 εκατ. δολάρια, τα περισσότερα από τα οποία αφορούν την οικοδόμησή του.
Η ορθόδοξη κοινότητα Αμερικής φιλοδοξεί να συγκεντρώσει τα 38 εκατ. δολάρια από δωρεές πιστών, οι οποίοι συνέρρευσαν στα γραφεία της για να δεσμευθούν ότι θα συμμετέχουν στις δαπάνες κατασκευής.
Απαντώντας έμμεσα στις ανησυχίες επισκεπτών, όπως η κ. Σάιντερ, η Αρχή του Λιμένα ξεκαθάρισε ότι το μνημείο θα είναι ανοικτό σε κάθε θρήσκευμα και δόγμα.
Διά χειρός Καλατράβα
Παράδοξο είναι το γεγονός ότι το μοναδικό θρησκευτικό μνημείο του χώρου μνήμης της 11ης Σεπτεμβρίου σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Σαντιάγο Καλατράβα, δημιουργό του κατ’ εξοχήν υλιστικού κτίσματος: του Εμπορικού Κέντρου Ουέστφιλντ του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου.
Το εμπορικό κέντρο αποτελεί μέρος του γιγάντιου υπόγειου συγκοινωνιακού άξονα, γνωστού ως hub, κόστους 4 δισ. δολαρίων, που θα συνδέει τον υπόγειο σιδηρόδρομο της Νέας Υόρκης με το σιδηροδρομικό δίκτυο του Νιου Τζέρσεϊ και της πολιτείας της Νέας Υόρκης.
Η κατασκευή του άξονα είχε παρουσιάσει μεγάλα προβλήματα, εξαιτίας των μεγάλων απαιτήσεων της Αρχής Λιμένων, που απαιτούσε να έχουν πρόσβαση σε αυτόν πολλές γραμμές τρένων και μετρό, σε πολλαπλά επίπεδα. Εξάλλου ήταν το προβληματικό έδαφος, εξαιτίας της μικρής απόστασης από τα νερά του λιμανιού.
Για την κατασκευή του μνημείου και ναΐσκου του Αγίου Νικολάου, ο Σαντιάγο Καλατράβα συνεργάσθηκε με το αρχιτεκτονικό γραφείο Koutsomitis Architects, ενώ το έργο ανέγερσης ανέλαβε η κατασκευαστική εταιρεία Skanska.
Ο νέος ναός του Αγίου Νικολάου θα είναι λιτός και πολύ μικρών διαστάσεων, ενώ οι σχεδιαστές του φιλοδοξούν το κτίσμα να παραπέμπει στην Αγιά Σοφιά της Κωνσταντινούπολης.
Ο Στίβεν Πλέιτ, επικεφαλής έργων της Αρχής Λιμένα φρόντισε να υπογραμμίσει τον ενωτικό χαρακτήρα του θρησκευτικού μνημείου, μιλώντας λίγο πριν την ύψωση του σταυρού: «Καλωσορίζουμε κάθε δόγμα, θρήσκευμα και κάθε άνθρωπο», είπε στην ομιλία του.