Γκρίζες μέρες για τη Βρετανία προβλέπει ο Ρόμπερτ Χόλαντ, επισκέπτης καθηγητής στο King’s College του Λονδίνου, καθώς κυβέρνηση και ψηφοφόροι αρχίζουν και συνειδητοποιούν τις επιπτώσεις της αποχώρησης από την Ε.Ε. Ο κ. Χόλαντ, που βρέθηκε στην Αθήνα την περασμένη εβδομάδα για μία διάλεξη για το ιστορικό υπόβαθρο του Brexit, βλέπει μία επικίνδυνη δυναμική να εκτυλίσσεται, όπου οι επιταγές του κόμματος και η απόσταση μεταξύ προεκλογικών υποσχέσεων και σκληρής ευρωπαϊκής πραγματικότητας θα οδηγήσουν σε ένα πολύ άσχημο αποτέλεσμα. Είναι μία δυναμική που στην Ελλάδα τη γνωρίζουμε καλά.
«Ακόμα και η Τερέζα Μέι πρέπει να συνειδητοποιεί πλέον ότι δεν θα είναι μία διαπραγμάτευση μεταξύ ίσων», τονίζει ο Βρετανός ακαδημαϊκός για τη διαδικασία αποχώρησης της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Ωστόσο αν δεν επικαλεστεί το άρθρο 50 (για να ξεκινήσει η διαδικασία αποχώρησης) τον Μάρτιο, όπως έχει δεσμευτεί, «θα πληγεί σημαντικά το κύρος της». «Ας μη ζούμε με την ψευδαίσθηση ότι η Μέι πέφτει για ύπνο το βράδυ ανησυχώντας για την Ευρώπη. Ανησυχεί για την ενότητα του κόμματος, που ήταν και ο λόγος για τον οποίο έγινε, άλλωστε, το δημοψήφισμα».
Ωστόσο οι Συντηρητικοί δεν θα αποφύγουν τελικά τη διάσπαση, εκτιμά. «Ο εμφύλιος στις τάξεις τους είναι βαθύς, αντίστοιχος με την εποχή του Νόμου για τα Σιτηρά (στα μέσα του 19ου αιώνα), που αφορούσε την ισορροπία μεταξύ γεωργίας και βιομηχανίας και τη στάση της χώρας απέναντι στην παγκοσμιοποίηση. Το κόμμα θα χωριστεί σε μία παράταξη φιλελεύθερων, κεντρώων Τόρηδων και σε μία πατριωτική, δεξιά, εσωστρεφή παράταξη».
Το πιο σημαντικό να γνωρίζει κανείς για τη Μέι, τονίζει, είναι ότι είναι μία «επαρχιώτικης αντίληψης Αγγλίδα», η υπουργική εμπειρία της οποίας έχει περιοριστεί στο υπουργείο Εσωτερικών – «δεν έχει διεθνείς παραστάσεις». Αυτό τη συνδέει με ένα μέρος της κοινής γνώμης, που «νοσταλγεί τον βρετανικό κόσμο του παρελθόντος. Αρκετοί οπαδοί του Brexit μιλούν για την Κοινοπολιτεία, ως κάτι που μπορεί να αντικαταστήσει την Ευρώπη. Αλλά αυτός ο κόσμος δεν υπάρχει πια».
Τελικά, «τα πάντα θα κριθούν από την κοινή γνώμη». Οι πολέμιοι του Brexit, σημειώνει, δεν πρέπει να κάνουν πολύ θόρυβο τώρα. «Πρέπει να αφήσουν τα πραγματικά δεδομένα –την αύξηση του πληθωρισμού, την εξασθένηση της στερλίνας– να επηρεάσουν τον κόσμο. Ηδη πολλοί κλείνουν τις καλοκαιρινές τους διακοπές για την επόμενη χρονιά και τις βλέπουν να ακριβαίνουν. Και πρέπει να υπάρξει η συνειδητοποίηση ότι αν αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις, υπάρχει ο κίνδυνος η Μέι και οι σκληροπυρηνικοί οπαδοί της εξόδου στον περίγυρό της να αποφασίσουν να αποχωρήσουν χωρίς συμφωνία».
Ο κ. Χόλαντ πιστεύει ότι οι διαπραγματεύσεις θα καταλήξουν σε αδιέξοδο για το Λονδίνο. «Αυτό θα συμβεί μετά την εκλογή του Φιγιόν στη Γαλλία και την επανεκλογή της Μέρκελ στη Γερμανία», λέει. «Θα ενισχυθεί εκ νέου η γαλλογερμανική συνεργασία και θα ξαναζήσουμε αυτό που συνέβη το 1963, όταν ο πρόεδρος Ντε Γκωλ εμφανίστηκε στη γαλλική δημόσια τηλεόραση και απάντησε “Οχι” στο αίτημα που είχε καταθέσει η Βρετανία για ένταξη στην ΕΟΚ. Ηταν μία οδυνηρή στιγμή για τους Βρετανούς».
Εξετάζοντας την ιστορία της χώρας του, πάντως, ο Ρόμπερτ Χόλαντ είναι καθησυχαστικός. «Οι Βρετανοί εδώ και αιώνες έχουν περιοδικές εκρήξεις λαϊκισμού και αποστροφής στους ξένους, ειδικά τους Ευρωπαίους, που είναι οι πιο κοντινοί μας ξένοι. Αλλά είναι πάντα παροδικές».
Μαθήματα ηγεμονίας
Ως βαθύς γνώστης της ύστερης περιόδου της βρετανικής αυτοκρατορίας, όμως, ο Βρετανός ιστορικός έχει ένα μήνυμα και για το Βερολίνο. «Οι ηγέτες νομισματικών μπλοκ, όπως είναι η Γερμανία στην Ευρωζώνη, πρέπει να έχουν εμπορικά ελλείμματα», σημειώνει. «Η ζώνη της στερλίνας, από την Αργεντινή ώς την Αυστραλία, θα είχε καταρρεύσει άμεσα αν η Βρετανία τον 19ο αιώνα είχε σταθερά πλεονάσματα. Ολες οι χώρες που ανήκαν στο μπλοκ εξαρτιόνταν οικονομικά από τη δυνατότητα να πωλούν τα πρωτογενή τους προϊόντα στη Βρετανία. Η ευημερία της ζώνης της στερλίνας βασιζόταν στον οικονομικό δυναμισμό της περιφέρειας, όχι του κέντρου».
Δεδομένης της εμμονής της Γερμανίας στην πλεονασματική της πολιτική, αυτό σημαίνει ότι θεωρεί την Ευρωζώνη καταδικασμένη να διαλυθεί; «Οχι. Με φόντο την απειλή από τη Ρωσία, τις μεταναστευτικές ροές και την απόσυρση των αμερικανικών εγγυήσεων, η Ευρώπη θα κατανοήσει ότι ένας αυξημένος βαθμός αλληλεγγύης είναι πλέον προϋπόθεση για την ασφάλειά μας. Τα πρώτα πενήντα χρόνια, η ευρωπαϊκή ενοποίηση καθοδηγείτο από την οικονομική λογική. Στα επόμενα πενήντα, θα προχωρήσει για πολιτικούς και γεωστρατηγικούς λόγους, με σκοπό την επιβίωση του τρόπου ζωής μας».