Αποψη: Η κοινή αντισυστημική ρητορική του ΣΥΡΙΖΑ και των Brexiters

Αποψη: Η κοινή αντισυστημική ρητορική του ΣΥΡΙΖΑ και των Brexiters

3' 42" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στις 5 Ιουλίου του 2016 ο Νάιτζελ Φάρατζ ρωτήθηκε για τη δύσκολη θέση στην οποία έχει περιέλθει η χώρα του μετά το Brexit. «Οντως, το δημοψήφισμα έχει προκαλέσει αναστάτωση και χάος στο βρετανικό πολιτικό σύστημα και αυτό είναι καλό πράγμα», απάντησε με το πλατύ του χαμόγελο ο τότε αρχηγός του UKIP.

Δύο μέρες αργότερα και ενώ στην Ελλάδα συζητούσαμε τα σχέδια του ΣΥΡΙΖΑ για αλλαγή του εκλογικού νόμου, η κυβέρνηση χρησιμοποίησε μία φράση του Μάο προκειμένου να σχολιάσει την αγωνία των κομμάτων για παρερμηνεία του Συντάγματος: «Μεγάλη αναταραχή, θαυμάσια κατάσταση».

Είναι αυτή ακριβώς η κοινή αντισυστημική ρητορική που συνδέει τόσο ανάγλυφα την ελληνική ριζοσπαστική Αριστερά με την ξενοφοβική Δεξιά στη Βρετανία. Και όπως ακριβώς κόμματα με ελάχιστη σχέση μεταξύ τους ταυτίζονται μέσω του λαϊκισμού, έτσι και πολιτικά συστήματα πολύ διαφορετικά, όπως το ελληνικό και το βρετανικό, ακολουθούν πορεία με εντυπωσιακά όμοιους σταθμούς.

Η άρνηση

Το 2010 κανείς στην Ελλάδα δεν μπορούσε να προβλέψει ότι ένα κόμμα με παραδοσιακό πολιτικό στόχο το όριο εισόδου στη Βουλή θα γινόταν κυβέρνηση. Ακόμη και όταν η κυριαρχία του ΣΥΡΙΖΑ ήταν πια αδιαμφισβήτητη και η νίκη του προ των πυλών, πολλοί επικαλούνταν τον αξεπέραστο στόχο της αυτοδυναμίας για να τεκμηριώσουν τον ισχυρισμό τους ότι η ριζοσπαστική Αριστερά δεν είχε σοβαρές πιθανότητες να γίνει κυβέρνηση.

Αντίστοιχα, το Brexit θεωρήθηκε μια αιρετική επιλογή, η οποία, εξαιτίας της ταύτισής της με το ακραίο UKIP, δεν θα άγγιζε ποτέ τον μέσο ψηφοφόρο των παραδοσιακών κομμάτων. Η άρνηση απέναντι στην επικράτηση του λαϊκισμού συνεχίστηκε, με διαφορετική επιχειρηματολογία, όταν τελικά η αντισυστημική ψήφος κέρδισε.

Στη Βρετανία είναι διαδεδομένη η άποψη ότι το Brexit αποτελεί μία τόσο εξόφθαλμα κακή επιλογή, ώστε δεν θα συμβεί τελικά, αφού δεν το πιστεύουν ούτε εκείνοι που καλούνται να το φέρουν εις πέρας. Ενα επιχείρημα ταυτόσημο με το δικό μας εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ ότι «δεν θα κάνουν τελικά τίποτε απ’ όσα λένε».

Πράγματι, τόσο οι Brexiters όσο και ο ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκαν αντιμέτωποι με τον μη ρεαλιστικό χαρακτήρα των υποσχέσεών τους και τις εγκατέλειψαν άρον άρον. Είχε προηγηθεί η υιοθέτηση και από τους δύο του περίφημου Plan B. Ηταν το υποτιθέμενο μυστικό όπλο με το οποίο τόσο ο ΣΥΡΙΖΑ όσο και οι Brexiters θα επέβαλαν στην Ε.Ε. τα ανεδαφικά τους σχέδια: στην περίπτωση της Ελλάδας, δανειακή σύμβαση χωρίς μέτρα, ενώ στη Βρετανία, πρόσβαση στην ελεύθερη αγορά με κλειστά σύνορα.

Οταν, μάλιστα, οι προσδοκίες αυτές αποδείχθηκαν αβάσιμες, η κοινή γνώμη δεν φάνηκε να επηρεάζεται ιδιαίτερα, αντιθέτως αντιμετώπισε με μάλλον περιπαικτική διάθεση την επιβεβαίωση της αρχικής της πρόβλεψης, ότι δηλαδή «αυτά που λένε δεν γίνονται».

Στη χώρα μας, σχεδόν σε καθημερινή βάση, για κάθε ενέργεια του πρωθυπουργού υπάρχει και ένα βίντεο που τον εμφανίζει να βεβαιώνει με έμφαση ότι θα έκανε το ακριβώς αντίθετο. Στη Βρετανία, η φωτογραφία του λεωφορείου της καμπάνιας για το Brexit με την επιγραφή-υπόσχεση ότι η έξοδος θα έφερνε 350 εκατομμύρια λίρες την εβδομάδα στο Εθνικό Σύστημα Υγείας αποτελεί πλέον το σύμβολο διακωμώδησης των Brexiters. Η Βρετανία όχι μόνον δεν θα έχει κέρδος, αλλά υπολογίζεται ότι θα χρειαστεί να δανείζεται περίπου 230 εκατομμύρια λίρες εβδομαδιαίως μέσα στην επόμενη πενταετία για να αντιμετωπίσει το κόστος του Brexit. Η Ελλάδα πληρώνει ήδη με επιπλέον δανεικά την καταστροφική διαπραγμάτευση του 2015.

Παρ’ όλα αυτά, οι λαϊκιστές, έχοντας εγκαταλείψει προ πολλού τον ορθόδοξο λόγο και πρακτική, φαίνεται να κινούνται σε γνώριμο και ασφαλές περιβάλλον όταν αντιμετωπίζουν την απαξίωση και να επιβιώνουν. Ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε ξανά τις εκλογές το 2015 και διατηρεί ισχυρές δυνάμεις στο εκλογικό σώμα, ενώ στη Βρετανία το Brexit εξακολουθεί να αποτελεί κυρίαρχη και αδιαμφισβήτητη πολιτική επιλογή.

Διχασμός

Αντιθέτως, το κλίμα είναι βαρύ για εκείνους που εχθρεύονται τον λαϊκισμό. Ανεξαρτήτως της κομματικής τους προτίμησης, όσοι βρέθηκαν απέναντι στον ΣΥΡΙΖΑ ονομάστηκαν «φιλελέδες» – ο ελληνικός νεολογισμός, αντίστοιχος του όρου «liberal elite», με τον οποίο περιγράφονται στη Βρετανία όσοι προσπαθούν να σταματήσουν το Brexit. Αυτό το νέο δίπολο ανάμεσα στους λαϊκιστές, από τη μία, και στους υποστηρικτές των παραδοσιακών κομμάτων, από την άλλη, είναι κυρίαρχο και τις δύο χώρες. Δεν συμβαίνει απλά σε πολιτικό επίπεδο, αλλά και σε κοινωνικό. Η ψήφος στον ΣΥΡΙΖΑ ή στο Brexit εξαιτίας του πρακτικού και άμεσου αντίκτυπου στις ζωές των ανθρώπων (κατάργηση ευρωπαϊκής ιθαγένειας, περιορισμοί πρόσβασης στον τραπεζικό σου λογαριασμό) αποκτά μια αναπάντεχη προσωπική διάσταση που φορτίζει χωρίς προηγούμενο τη δημόσια ζωή και στις δύο χώρες. Είναι το σημείο όπου η εξ ορισμού επιθετική ρητορική κομμάτων όπως το UKIP ή ο ΣΥΡΙΖΑ συναντά την οργή των αντιπάλων τους για το βαρύ τίμημα που επιφέρει σε συλλογικό και προσωπικό επίπεδο ο λαϊκισμός.

*Πολιτικός επιστήμων και δημοσιογράφος.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή