Σε κινούμενη άμμο, που εξαφανίζει όλα τα φαβορί και γελοιοποιεί κάθε λογική πρόβλεψη, μετατρέπεται το πολιτικό τοπίο της άγριας Δύσης. Υστερα από τη Βρετανία του Brexit και την Αμερική του Τραμπ, ήρθε η σειρά της Γαλλίας να συμπληρώσει την εικόνα της χαώδους αβεβαιότητας. Σε πρώτο χρόνο, με την απροσδόκητη επικράτηση του άχρωμου πρώην πρωθυπουργού Φρανσουά Φιγιόν απέναντι στους Νικολά Σαρκοζί και Αλέν Ζιπέ, στις προκριματικές εκλογές της Κεντροδεξιάς. Ακολούθησε η ακόμη περισσότερο απροσδόκητη νίκη του σοσιαλιστή «αντάρτη» Μπενουά Αμόν εις βάρος του μέχρι χθες πρωθυπουργού Μανουέλ Βαλς, στις προκριματικές εκλογές της Κεντροαριστεράς.
Κι εκεί που όλες οι δημοσκοπήσεις προέβλεπαν περίπατο του Φιγιόν, ο συντηρητικός υποψήφιος κατακρημνίστηκε από τον Ολυμπο στα Τάρταρα με το μέγα σκάνδαλο Penelopegate, που εμπλέκει τη σύζυγο και δύο παιδιά του. Η δημοτικότητά του υποχώρησε στην τρίτη θέση, πίσω από τα δύο αουτσάιντερ, την επικεφαλής του Εθνικού Μετώπου Μαρίν Λεπέν και τον φιλελεύθερο Εμανουέλ Μακρόν.
Αν και το 50% του δεύτερου γύρου εξακολουθεί να φαντάζει άπιαστο για τη Λεπέν, οι ψυχρολουσίες του Brexit και του Τραμπ μεγεθύνουν στη συνείδηση κάποιων τις πιθανότητες ενός «ατυχήματος» που θα οδηγούσε τη Γαλλία εκτός Ευρωζώνης και την Ε.Ε. στα πρόθυρα της διάλυσης. Επιδεικνύοντας για μία ακόμη φορά ψυχολογία αγέλης, οι επενδυτές προκάλεσαν ανησυχητική αύξηση των spreads των γαλλικών ομολόγων.
Μπορεί οι αντίπαλοί του να πίστευαν ότι είναι «πλασμένος για τη δεύτερη θέση», αλλά ο Φρανσουά Φιγιόν στόχευε πιο ψηλά με ένα στυλ «αυτός είμαι κι άμα σας αρέσει». Ηταν ο πρώτος υποψήφιος της πάλαι ποτέ γκωλικής Κεντροδεξιάς που εμφανιζόταν ανοικτά ως αγγλόφιλος, θαυμαστής της Μάργκαρετ Θάτσερ. Η εκστρατεία του για το προεδρικό χρίσμα ξεκίνησε άτυπα τον Αύγουστο του 2013, με συνέντευξη «ποταμό» στο Paris Match. Σκανδαλίζοντας την κοινή γνώμη, φωτογραφήθηκε με τους συντάκτες του περιοδικού, μαζί με τη σύζυγο, τα τέκνα, τα άλογα και τα αγωνιστικά του αυτοκίνητα, στο μεσαιωνικό κάστρο του, στις όχθες του ποταμού Σαρτ.
«Εδώ κατοικώ και δεν θέλω να κρύβομαι. Οχι όπως άλλοι, που έχουν βίλες στην Κυανή Ακτή και δεν βλέπει κανείς ποτέ φωτογραφία τους εκεί πέρα», δήλωσε στους επικριτές του.
Στην ίδια συνέντευξη δικαιολόγησε τα πολύ ακριβά γούστα του με μια δήλωση που έβγαλε τίτλο (και μάτια): «Για να κυβερνάς σωστά, πρέπει να βρίσκεσαι σε ισορροπία». Την εσωτερική ισορροπία του προφανώς βοήθησε το γεγονός ότι η σύζυγός του εισέπραττε επί 15 χρόνια καθαρό μηνιαίο μισθό 3.677 ευρώ ως κοινοβουλευτική βοηθός του – καθαρή αργομισθία, ισχυρίζεται το περιοδικό Le Canard enchaîné, που έβγαλε στη φόρα την υπόθεση. Λιγότερο ευνοημένα, τα τέκνα του εργάστηκαν, τρόπος του λέγειν, για τον μπαμπά και τη Γαλλική Δημοκρατία μόνον 15 μήνες. Ολα αυτά, από έναν πολιτικό που προσπαθεί να πείσει τον λαό για τις αρετές της λιτότητας και την αναγκαιότητα των περικοπών.
Ωστόσο, ο Φιγιόν καταφέρνει για την ώρα να επιβιώνει. Οι «ελέφαντες» του κόμματός του (Οι Ρεπουμπλικανοί) τον στηρίζουν με κρύα καρδιά, εκτιμώντας ότι μια αλλαγή υποψηφίου μόλις δέκα εβδομάδες πριν από τον πρώτο γύρο των εκλογών θα ισοδυναμούσε με πολιτική αυτοκτονία. Με την τελευταία δημοσκόπηση να του δίνει 18,5% έναντι 20,5% του Εμανουέλ Μακρόν (η Λεπέν προηγείται με 25,5%), η πιθανότητα να περάσει στον δεύτερο γύρο δεν είναι αμελητέα. Πολύ περισσότερο που ο πρώην τραπεζίτης Μακρόν, αιωρούμενος υπεράνω Αριστεράς και Δεξιάς με ένα θολό πρόγραμμα, είναι ο πιο ασταθής από τους τρεις πρωταγωνιστές της κούρσας: το 48% όσων κλίνουν να τον ψηφίσουν δηλώνει ότι είναι πιθανό να αλλάξει γνώμη μέχρι τις 23 Απριλίου (το αντίστοιχο ποσοστό για τη Λεπέν είναι 19%). Ολα είναι ανοικτά, ακόμη και η επανάληψη του σεναρίου του 2002, όταν ο Ζακ Σιράκ επικράτησε άνετα του πατρός Λεπέν στον δεύτερο γύρο, με τους νέους να φωνάζουν: «Votez escroc, pas facho» – Ψηφίστε απατεώνα, όχι φασίστα! Ας αφήσουμε που ασκούνται σφοδρές πιέσεις για μια σύμπραξη του Αμόν με τον αριστερό υποψήφιο Ζαν-Λικ Μελανσόν (12% στις δημοσκοπήσεις), με τον ένα από τους δύο να προαλείφεται για πρόεδρος, τον άλλο για πρωθυπουργό και τους δύο μαζί να διεκδικούν με αξιώσεις μια θέση στον δεύτερο γύρο. Φαίνεται δύσκολο, αλλά λίγα απίθανα έγιναν τους τελευταίους μήνες;
Η γήρανση της πολιτικής
Δεν είναι η πρώτη φορά που η γαλλική πολιτική σκηνή συγκλονίζεται από σκάνδαλα. Επί εποχής Μιτεράν, ο πρώην πρωθυπουργός του Πιερ Μπερεγκοβουά αυτοκτόνησε ενώ κατηγορούνταν για δωροδοκία και ο υπουργός Εξωτερικών Ρολάν Ντιμά κηλιδώθηκε από το σκάνδαλο Elf- Aquitaine. Ο Ζακ Σιράκ έγινε ο πρώτος πρόεδρος Δημοκρατίας που καταδικάστηκε σε φυλάκιση (δύο χρόνια με αναστολή) για διασπάθιση δημοσίου χρήματος, την εποχή που ήταν δήμαρχος του Παρισιού. Ο Νικολά Σαρκοζί τραβιέται ακόμη με τη Δικαιοσύνη για τα θρυλούμενα σκάνδαλα Μπετανκούρ, Πυγμαλίων και… Καντάφι, ενώ η πρώην υπουργός Οικονομικών του, Κριστίν Λαγκάρντ, έμπλεξε με το πολύκροτο σκάνδαλο Μπερνάρ Ταπί. Διαφορετικού είδους πάθη κόστισαν στον Ντομινίκ Στρος-Καν μια σχεδόν βέβαιη νίκη στις εκλογές του 2012, επιτρέποντας στον Φρανσουά Ολάντ να περάσει στην Ιστορία ως ο πιο αποτυχημένος πρόεδρος στα μεταπολεμικά χρονικά.
Σε κάθε περίπτωση, οι φετινές εκλογές σηματοδοτούν τη γήρανση της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας, που θεμελίωσε ο Σαρλ ντε Γκωλ. Ενας μικρός πρόεδρος για ένα μεγάλο αξίωμα δεν τόλμησε καν να διεκδικήσει την επανεκλογή του. Οι δύο μεγάλες παρατάξεις που κυβερνούσαν παραδοσιακά τη χώρα γνωρίζουν διαλυτικά φαινόμενα και οι υποψήφιοί τους μπορεί να αποκλειστούν από έναν νεαρό πρώην τραπεζίτη του ομίλου Ρότσιλντ και μια δημαγωγό της Ακροδεξιάς. Τρεις μήνες μετά τη νίκη-σοκ του Ντόναλντ Τραμπ, Αμερική και Γαλλία, οι πατρίδες των δύο μεγάλων δημοκρατικών επαναστάσεων που υπερηφανεύονταν για την οικουμενική τους αποστολή, αποτυπώνουν με τον πιο ανάγλυφο τρόπο την κρίση της Δημοκρατίας στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες.