Το ενδεχόμενο οριστικού ενταφιασμού της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας τίθεται πλέον και από τις δύο πλευρές, καθώς συνεχίζονται με αμείωτη ένταση οι εκατέρωθεν επιθέσεις, στον απόηχο της ματαίωσης προεκλογικών ομιλιών Τούρκων υπουργών σε Ολλανδία και Γερμανία. Από την Αγκυρα, ο Ταγίπ Ερντογάν προανήγγειλε συνολική αναθεώρηση των σχέσεων με την Ε.Ε. μετά το δημοψήφισμα του ερχόμενου μήνα για τη συνταγματική αναθεώρηση. «Οταν θα έχουμε αφήσει πίσω μας το δημοψήφισμα, θα καθίσουμε στο τραπέζι (με τους Ευρωπαίους). Δεν μπορεί να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση», δήλωσε ο Τούρκος πρόεδρος, αφήνοντας να εννοηθεί ότι δεν πρόκειται να κάνει εκπτώσεις στην πολιτική του για χάρη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.
«Από εδώ και στο εξής, δεν θα μπορείτε να χρησιμοποιείτε την ενταξιακή διαδικασία για να μας απειλείτε», δήλωσε, απευθυνόμενος στις Βρυξέλλες, ο Ερντογάν, προσθέτοντας ότι δεν θα επιτρέψει στο εξής την είσοδο στην Τουρκία Ευρωπαίων που «ασκούν κατασκοπεία με διάφορα προσχήματα». Ταυτόχρονα, επανέλαβε τις περί φασισμού και ναζισμού συγκρίσεις του, που έχουν εξοργίσει Βερολίνο και Χάγη: «Αυτή η Ευρώπη είναι ρατσιστική, φασιστική, βάναυση, όπως ήταν η Ευρώπη προ του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου».
Νωρίτερα, ο επίτροπος Διεύρυνσης Γιοχάνες Χαν είχε προειδοποιήσει, με συνέντευξή του στη γερμανική Bild, ότι «αναφορικά με τα αυστηρά ενταξιακά κριτήρια, η Τουρκία απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο από την Ε.Ε. εδώ και αρκετό καιρό». Ο Ευρωπαίος αξιωματούχος χαρακτήρισε «ολοένα και λιγότερο ρεαλιστική» την προοπτική ένταξης της Τουρκίας, «εκτός εάν αλλάξει κατεύθυνση».
Τη ραγδαία επιδείνωση της σχέσεων Βερολίνου – Αγκυρας καταγράφουν δηλώσεις στενών συνεργατών της Αγκελα Μέρκελ. Ο Βόλκερ Μπούφιερ, αντιπρόεδρος του CDSU, δήλωσε ότι «ο Ερντογάν και η κυβέρνησή του δεν είναι ευπρόσδεκτοι» στη Γερμανία, ύστερα από τις επανειλημμένες δηλώσεις τους περί «φασιστικής» και «ναζιστικής» συμπεριφοράς. «Φτάνει πια», εξερράγη ο Μπούφιερ στη διάρκεια συνέντευξής του στον ραδιοφωνικό σταθμό DLF. «Οταν κάποιος μας προσβάλλει κατά τέτοιον τρόπο, δεν μπορεί να περιμένει ότι θα του διαθέσουμε χιλιάδες αστυνομικούς για να τον προστατεύσουν», προσέθεσε. Από την πλευρά του, ο υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε δήλωσε σε δημοσιογράφους, στο περιθώριο της συνόδου Ευρωπαίων ομολόγων του στις Βρυξέλλες, ότι η συμπεριφορά των Τούρκων πολιτικών ενόψει του δημοψηφίσματος είναι τόσο «αδιανόητη», που καθιστά περιττό κάθε σχολιασμό.
Πάντως, το κυβερνών κόμμα της Τουρκίας, ΑΚΡ, αποφάσισε να μην πραγματοποιήσει καμία περαιτέρω προεκλογική συγκέντρωση σε Ολλανδία και Γερμανία. Η απόφαση ελήφθη από την ηγεσία του ΑΚΡ στην Αγκυρα και ανακοινώθηκε από την Ενωση Ευρωπαίων Τούρκων Δημοκρατών (UETD), που αντιπροσωπεύει το κόμμα του Ερντογάν στην Ευρώπη.
Στο μεταξύ, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε χθες τον Γερμανό επιτετραμμένο στον οποίο εξέφρασε την αποδοκιμασία του για τον επικεφαλής των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών, ο οποίος είχε υπονοήσει ότι ο Ερντογάν χρησιμοποίησε το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου ως πρόσχημα για να εξαπολύσει σαρωτικές διώξεις εναντίον των πολιτικών του αντιπάλων. Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών υποστήριξε ότι παρόμοιες δηλώσεις προδίδουν «ανοχή και προστατευτική στάση» έναντι του δικτύου Γκιουλέν, προσθέτοντας ότι εκατοντάδες μέλη του βρίσκονται στη Γερμανία.
Την ίδια ώρα, στο Ντιγιάρμπακιρ της Νοτιοανατολικής Τουρκίας, οι Κούρδοι γιόρταζαν την παραδοσιακή γιορτή της εαρινής ισημερίας, το Νεβρόζ, με φεστιβαλικές εκδηλώσεις που απέκτησαν έντονα πολιτική χροιά. Στις εν λόγω εκδηλώσεις ανέμιζαν πανό υπέρ του «όχι» στο δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου, όπως και σημαίες του αριστερού φιλοκουρδικού κόμματος HDP, οι ηγέτες του οποίου βρίσκονται στη φυλακή.