ΒΑΡΣΟΒΙΑ. Ως κεραυνός εν αιθρία έπεσε στις τάξεις της πολωνικής κυβέρνησης η απόφαση του προέδρου Αντρέι Ντούντα να θέσει βέτο σε δύο νομοσχέδια που ενισχύουν τον έλεγχο της κυβέρνησης επί της Δικαιοσύνης. Τα νομοσχέδια αυτά έχουν πυροδοτήσει πολυήμερες διαδηλώσεις στους δρόμους μεγάλων πολωνικών πόλεων και έχουν εγείρει έντονες αντιρρήσεις στις Βρυξέλλες και στην Ουάσιγκτον ως αντιδημοκρατικά.
«Ελπίζω ότι ο πρόεδρος μπορεί ακόμη να αλλάξει γνώμη» (και να ανακαλέσει το βέτο) είπε χθες ο αντιπρόεδρος του πολωνικού Κοινοβουλίου Ρίσζαρτ Τερλέκι, ενώ τα στελέχη του κυβερνώντος κόμματος κατέφθαναν αμίλητα στο γραφείο του αρχηγού, Γιάροσλαβ Κατσίνσκι.
Υποστηρικτής του PiS
Από το 2015, ο Ντούντα υποστηρίζει χωρίς προσκόμματα τις πολιτικές πρωτοβουλίες του PiS. Ομως, ως καθηγητής νομικής, ο Ντούντα έκρινε ότι μια μεταρρύθμιση που απομακρύνει όλους τους δικαστές του ανωτάτου δικαστηρίου εκτός από όσους διόρισε η κυβέρνηση μπορεί να είναι προβληματική. «Υποστηρίζω απόλυτα τη μεταρρύθμιση, αλλά μία σοφή μεταρρύθμιση» είπε ο Ντούντα σε σύντομο τηλεοπτικό μήνυμα.
«Ως πρόεδρος νιώθω από τα βάθη της καρδιάς μου ότι αυτή η μεταρρύθμιση σε αυτή τη μορφή δεν θα ενισχύσει το αίσθημα ασφάλειας και δικαιοσύνης». Πολλοί συνταγματολόγοι, καθώς και σύσσωμη η αντιπολίτευση, υποστηρίζουν ότι η μεταρρύθμιση παραβιάζει το πολωνικό σύνταγμα.
Το διάγγελμα προξένησε έκρηξη χαράς στους δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές που επί ημέρες ζητούσαν προεδρικό βέτο. «Αυτό δεν ήταν μεταρρύθμιση, ήταν ιδιοποίηση των δικαστηρίων από την κυβέρνηση. Συγχαίρω όλους τους Πολωνούς» δήλωσε η επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του αντιπολιτευόμενου κόμματος Νοβοτσέσνα, Καταρζίνα Λουμπνάουερ. «Αυτό που συνέβη απαιτούσε θάρρος» εκτίμησε η πολιτική επιστήμων στο πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας Αννα Ματέρσκα. «Πρόκειται για εξέλιξη-«κλειδί» στα γεγονότα των τελευταίων μηνών, αν όχι ετών». Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, 55% των ερωτηθέντων υποστήριζαν το προεδρικό βέτο, ενώ 29% τάσσονταν υπέρ της ψήφισης της μεταρρύθμισης.
Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η μεταρρύθμιση θέτει τη Δικαιοσύνη «στην υπηρεσία όλων των Πολωνών, όχι μόνο των ελίτ». Ανώτατα κυβερνητικά στελέχη εξέφραζαν χθες «έκπληξη» και «απογοήτευση» με την προεδρική απόφαση, ενώ ο Κατσίνσκι αρνήθηκε να προβεί σε σχόλια.
Προειδοποιήσεις από Ε.Ε.
Την περασμένη εβδομάδα, ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Φρανς Τίμερμανς είχε προειδοποιήσει την Πολωνία ότι θα κινηθούν εις βάρος της οι διαδικασίες που προβλέπει το άρθρο 7 της Συνθήκης για την Ε.Ε., με βάση το οποίο μπορούν να επιβληθούν κυρώσεις κατά κρατών-μελών σε περίπτωση «σοβαρής και επίμονης» παραβίασης των βασικών ευρωπαϊκών αρχών. Ακόμη και χωρίς το προεδρικό βέτο, το ενδεχόμενο κυρώσεων παρέμενε εντελώς θεωρητικό, καθώς θα απαιτούσε ομοφωνία των 27.
Αντίθετα, η κατεύθυνση στην οποία κινείτο ώς το Σαββατοκύριακο η ευρωπαϊκή επιτροπή ήταν η προετοιμασία ψηφοφορίας με την οποία οι ηγέτες θα εξέφραζαν ανησυχία για την απειλή εις βάρος του κράτους δικαίου. Μια τέτοια ψηφοφορία θα απαιτούσε την συμφωνία των τεσσάρων πέμπτων των κρατών-μελών.
Η αντίδραση των Βρυξελλών στην κίνηση του Πολωνού προέδρου παρέμεινε χθες σε χαμηλούς τόνους, με τον εκπρόσωπο της Κομισιόν να αρκείται στη δήλωση ότι η κατάσταση παρακολουθείται στενά και θα συζητηθεί στην σύνοδο του κολεγίου των Επιτρόπων την Τετάρτη.