Στο Ιράν συντελούνται αλλαγές που η αμερικανική κυβέρνηση προτιμά να αγνοεί. Ο μετριοπαθής πρόεδρος Χασάν Ρουχανί κατάφερε να επανεκλεγεί για δεύτερη θητεία με μεγαλύτερη από την πρώτη διαφορά έναντι των συντηρητικών του αντιπάλων. Σύμφωνα με δήλωση στους οπαδούς του ο Ρουχανί υπόσχεται ότι θα διασπάσει τον κλοιό των συντηρητικών και θα απελευθερώσει το σύστημα. Εχθρός της επαγγελίας αυτής είναι ο υπέρτατος θρησκευτικός ηγέτης, Αλί Χαμενεΐ, ο οποίος όμως διανύει το εβδομηκοστό έβδομο έτος της ζωής του. Το ζήτημα της διαδοχής του αποτελεί αντικείμενο πολλών συζητήσεων σε μια χώρα που έχει κουραστεί από την καταπίεση της θεοκρατίας.
Παράλληλα, στο Ιράν αναδύεται ένας κοσμικός πατριωτισμός με αναφορές στη μακραίωνη περσική ιστορία, πριν το Ισλάμ κατακτήσει τη χώρα.
Η Αμερική του Ντόναλντ Τραμπ άγεται και φέρεται περισσότερο από εκείνη του Ομπάμα από το φιλοϊσραηλινό λόμπι. Ισραήλ, Σαουδική Αραβία και Αίγυπτος αποτελούν τον άτυπο άξονα κατά της σιιτικής επιρροής στον Περσικό Κόλπο, το Ιράν και τη Συρία.
Η πρόσφατη νίκη των Ιρακινών, με την αμέριστη βοήθεια του Ιράν, κατά των δυνάμεων κατοχής της Μοσούλης από τους μαχητές του Χαλιφάτου και η προέλαση των Κούρδων στη συριακή Ράκα, καταδεικνύει την ήττα των σαλαφιστών-σουνιτών στην αναμέτρησή τους με τους σιίτες. Η Σαουδική Αραβία ευθύνεται για την τερατογονία του ISIS και για τη χρηματοδότηση των εγκληματικών του δραστηριοτήτων. Οι ηγέτες των Σαουδαράβων κατάφεραν το ακατόρθωτο. Να κρύψουν την ενοχή τους και να φέρουν στη χώρα τους τον πρόεδρο των ΗΠΑ ως τιμητή της ιρανικής τρομοκρατίας και υμνητή του πιο φανατικού καθεστώτος της Μέσης Ανατολής. Αντίθετα από τον προκάτοχό του, ο οποίος διαπραγματεύθηκε με τον Ρουχανίν για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν έναντι της σταδιακής κατάργησης του αμερικανικού εμπάργκο, ο Τραμπ κοινοποιεί με κάθε ευκαιρία την αντίθεσή του προς τη συμφωνία και ειρωνεύεται τον Ομπάμα ότι δήθεν έδωσε περισσότερα από ό,τι πήρε. Η αλήθεια είναι ότι οι ΗΠΑ απλώς απελευθέρωσαν δεσμευμένους ιρανικούς λογαριασμούς, αποδίδοντας στην κυβέρνηση του Ιράν αυτό που νόμιμα της ανήκει. Ομως ο πρόεδρος της υπερδύναμης διακρίνεται για τις ανακρίβειες που κάθε τόσο εκστομίζει. Και αυτό παρά το γεγονός ότι ο υπουργός Εξωτερικών του, Ρεξ Τίλερσον, παραδέχεται ότι οι Ιρανοί τηρούν το δικό τους μέρος της συμφωνίας.
Ο επανεκλεγείς πρόεδρος του Ιράν παρέλαβε κατά την πρώτη του θητεία μια χώρα σε κρίση. Η προβληματική κυβέρνηση Αχμεντινετζάντ άφησε την οικονομία σε κακή κατάσταση, με πληθωρισμό πάνω από 40% και σοβαρή πτώση της αξίας του νομίσματος. Η αμερικανοϊρανική συμφωνία του 2015 επέτρεψε μεν την ελεύθερη διακίνηση του ιρανικού πετρελαίου, όμως η πτώση της τιμής του επιβάρυνε και πάλι την οικονομία.
Οι συνεχιζόμενες απειλές Τραμπ κατέστησαν τους φυσικούς συμμάχους των ΗΠΑ από τις τάξεις των Ιρανών μεταρρυθμιστών αντίπαλους τόσο της Επαναστατικής Φρουράς όσο και της σημερινής αμερικανικής κυβέρνησης.
Ποιες θα είναι όμως οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή μετά την ολοκλήρωση της ήττας του ISIS;
Το τέλος του πολέμου κατά του Χαλιφάτου βρίσκει τους Ιρανούς και τους συμμάχους τους ενισχυμένους στα πεδία των μαχών. Ο Ασαντ κερδίζει παράταση ζωής έστω και σε πιο περιορισμένη επικράτεια. Καθώς η Τουρκία αναλαμβάνει σταδιακά το έργο της αρχηγίας των σουνιτών, είναι δυνατό να βρει ως φυσικό της αντίπαλο το Ιράν και μάλιστα με προσβάσεις πλέον στον δυτικό κόσμο. Οταν η ανορθογραφία Τραμπ περιοριστεί ή λείψει, οι Αμερικανοί θα αντιληφθούν αυτό που ο Ομπάμα και ο υπουργός Εξωτερικών είχαν νωρίτερα κατανοήσει: ότι ένα πιο συνεργάσιμο Ιράν θα αποτελέσει αντιπερισπασμό στα παιχνίδια των σαλαφιστών και στις αρχηγικές φιλοδοξίες της Τουρκίας. Η Σαουδική Αραβία θα εξακολουθήσει να ενισχύει τους ακραίους των σουνιτών ως τρόπο εξαγοράς των Σαουδαράβων, που οργίζονται κατά των πριγκίπων του καθεστώτος.
Οσο όμως η σημασία του πετρελαίου υποβαθμίζεται και οι ΗΠΑ αποκτούν αυτάρκεια, οι ανοησίες του Τραμπ στην περιοχή θα μειώνονται και μαζί η επιρροή της Σαουδικής Αραβίας.
* Ο κ. Θάνος Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών.