Ήταν το μυαλό δίπλα σε μια καλλιτεχνική διάνοια. Στήριξε με όλες του τις δυνάμεις το όνειρο του ανθρώπου που αγαπούσε. Ο Γάλλος επιχειρηματίας Πιερ Μπερζέ, σύντροφος και συνιδρυτής του θρυλικού οίκου μόδας Yves Saint Laurent, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 86 ετών, έπειτα από μακρά ασθένεια. Το 2014 είχε δώσει αποκλειστική συνέντευξη στο περιοδικό «Κ» της Καθημερινής: για τα πενήντα χρόνια δίπλα στον Ιβ, για τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν στο δρόμο προς την καθιέρωση αλλά και για την Ελλάδα, που συχνά επισκεπτόταν.
Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης
Φεβρουάριος 1958. Ο Ιβ Σεν Λοράν είναι 22 ετών και μόλις έχει αναλάβει τον οίκο Christian Dior μετά το θάνατο του θρυλικού ιδρυτή του. Το περιοδικό Harper’s Bazaar διοργανώνει ένα δείπνο προς τιμήν του. Καλεσμένος είναι και ο 28χρονος επιχειρηματίας Πιερ Μπερζέ, με τον σύντροφό του, ζωγράφο Μπερνάρ Μπιφέ. Ο Μπερζέ δεν έχει σε ιδιαίτερη υπόληψη τον κόσμο της μόδας. Ομως, γοητεύεται από τον νεαρό μόδιστρο. Βρίσκει χαριτωμένη, σχεδόν συγκινητική τη συστολή του. Εντυπωσιάζεται από την εξυπνάδα και το χιούμορ του. Πριν περάσουν έξι μήνες, μένουν μαζί…
Ιούνιος 2014. Ο Πιερ Μπερζέ είναι 84 ετών. Και ακριβώς έξι χρόνια μετά το θάνατο του Ιβ Σεν Λοράν, από καρκίνο του εγκεφάλου (1η Ιουνίου 2008), βλέπει την πενηντάχρονη κοινή πορεία τους, προσωπική και επαγγελματική, να ζωντανεύει στη μεγάλη οθόνη, στην πολυσυζητημένη ταινία «Yves Saint Laurent» του Ζαλίλ Λεσπέρ. Αυτή είναι η αφορμή της συνομιλίας μας. Το πρώτο μας τηλεφωνικό ραντεβού, στα μέσα Μαΐου, αναβλήθηκε «για λόγους υγείας», όπως με ενημέρωσε η γραμματέας του. Δεν είναι μυστικό ότι ο κ. Μπερζέ πάσχει από σοβαρής μορφής μυοπάθεια. Αυτήν τη φορά, όμως, απαντά ο ίδιος στο τηλεφώνημά μου, από το Μαρόκο όπου βρίσκεται για διακοπές. «Kalispera», μου λέει, με το χαρακτηριστικό γαλλικό αξάν. «Χαίρομαι πολύ που μιλώ με μια Ελληνίδα. Εχω περάσει υπέροχα καλοκαίρια στη χώρα σας. Θυμάμαι την Αθήνα -συνήθως μέναμε στη Βουλιαγμένη- και τις κρουαζιέρες μας στο Αιγαίο: στη Σαντορίνη, στην Πάτμο. Συγχωρήστε με που καθυστέρησα τη συνομιλία μας, αλλά υπάρχουν μέρες που είμαι πολύ άσχημα. Δεν με κρατούν τα πόδια μου…»
«Εγινα μπίζνεσμαν για χάρη του»
Το να τον προσδιορίσεις με μοναδικό κριτήριο την ιδιότητα του συντρόφου και συνεταίρου του Ιβ Σεν Λοράν είναι άδικο. Ο Πιερ Μπερζέ έχει πολλά ακόμη «πρόσωπα»: μαικήνας των τεχνών, ιδιοκτήτης θεάτρου (L’Athenee), συνιδιοκτήτης της εφημερίδας Le Monde, διοικητής (στο παρελθόν) της Εθνικής Οπερας του Παρισιού, συνιδρυτής και πρόεδρος του Γαλλικού Ινστιτούτου Μόδας, χορηγός ιατρικών ερευνών (κυρίως για το AIDS, αλλά όχι μόνο). Και πάνω απ’ όλα είναι ένας άνθρωπος πολύ μορφωμένος και έντονα πολιτικοποιημένος υπήρξε στενός φίλος τόσο του Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν όσο και του Φρανσουά Μιτεράν και παραμένει ένθερμος υποστηρικτής του σημερινού Γάλλου προέδρου. «Δεν είμαι ικανοποιημένος με όσα βλέπω στη γαλλική πολιτική σκηνή. Η τόσο μεγάλη άνοδος του Εθνικού Μετώπου με ανησυχεί πολύ. Αλλά διατηρώ την εμπιστοσύνη μου προς τον Φρανσουά Ολάντ. Είμαι σίγουρος ότι τελικά θα πετύχει όσα έχει υποσχεθεί», λέει.
Η κουβέντα μας επανέρχεται στην ταινία, που περιγράφει πώς το 1961 ο Ιβ Σεν Λοράν και ο Πιερ Μπερζέ αποφάσισαν να δημιουργήσουν τον δικό τους οίκο μόδας. Ο Λοράν είχε κάποιους ενδοιασμούς. «Μη φοβάσαι», τον καθησύχασε ο σύντροφός του. «Το ταλέντο σου είναι αρκετό. Ολα τα υπόλοιπα άφησέ τα σ’ εμένα. Θα είμαι πάντα στο πλευρό σου…» Πράγματι, ο Μπερζέ ρίχτηκε με όλες του τις δυνάμεις στο στήσιμο της επιχείρησης. Μάλιστα, πούλησε το διαμέρισμά του για να νοικιάσει γραφεία, να προσλάβει κάποιους υπαλλήλους και να αγοράσει υφάσματα για την πρώτη κολεξιόν. Ανέλαβε την οικονομική διαχείριση, τις πωλήσεις, το μάρκετινγκ. «Μας ένωνε μια πολύ δυνατή αγάπη. Εγινα μπίζνεσμαν γιατί αυτός ήταν ο ρόλος που ο Ιβ ήθελε να παίξω. Ποτέ δεν αναμείχθηκα στις καλλιτεχνικές επιλογές του, ποτέ δεν ρώτησε για χρήματα… Η εμπιστοσύνη που είχαμε ο ένας στον άλλο ήταν απόλυτη. Χωρίς αυτόν τον ισχυρό δεσμό δεν θα είχαμε κατακτήσει τον κόσμο».
Και πώς αποτιμά τις καλλιτεχνικές επιλογές του συντρόφου του σήμερα; «Ηταν επαναστατικές! Για τον Ιβ η μόδα δεν ήταν τέχνη, αλλά ένας καθρέφτης της εποχής της. Τη μετέτρεψε σε κοινωνικό φαινόμενο. Επηρεάστηκε από όσα συνέβαιναν γύρω του, από τις ιστορικές συγκυρίες, ακόμη και από την πολιτική. Δεν χρησιμοποίησε τις γυναίκες ως αντικείμενα ούτε τα ρούχα ως μέσο μόνο και μόνο για να τις κάνει πιο όμορφες». Και σήμερα, που δεν είναι πια εδώ; «Τίποτα δεν είναι ίδιο. Δεν λέω ότι δεν υπάρχουν αξιόλογοι σχεδιαστές η ίδια η μόδα έχει αλλάξει. Κάποτε οι άνθρωποι πήγαιναν στην όπερα με σμόκιν και μακριές τουαλέτες. Οχι πια. Κατά τη γνώμη μου, η υψηλή ραπτική θα έπρεπε να έχει λοιπόν πεθάνει. Ομως, λόγω κέρδους την κρατούν ζωντανή – με τεχνητά μέσα».
Ο τρίτος άνθρωπος
Το φιλμ του Λεσπέρ αφηγείται και την παράλληλη ερωτική σχέση του Ιβ Σεν Λοράν με τον Ζακ ντε Μπασέ, προτεζέ του Καρλ Λάνγκερφελντ, στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Εκείνη την περίοδο o θρυλικός μόδιστρος είχε βυθιστεί στις καταχρήσεις: αλκοόλ, κοκαΐνη, αντικαταθλιπτικά. Ο χωρισμός του από τον Πιερ ήταν θέμα χρόνου. Πριν από λίγο καιρό, σε συνέντευξή του στο Paris Match, ο Μπερζέ είχε δηλώσει ότι «ο Ιβ δεν αγαπούσε τη ζωή, δεν ήξερε να ζει». Του ζήτησα να εξηγήσει τι εννοούσε. «Προσπάθησα πολύ να τον συνεφέρω, να τον απομακρύνω από τα ναρκωτικά, αλλά δεν το κατάφερα. Επασχε από βαθιά κατάθλιψη. Ευτυχισμένο τον θυμάμαι μόνο δύο φορές το χρόνο: όταν παρουσίαζε τις κολεξιόν του. Η δόξα του τον έκανε μόνο να υποφέρει. Στην πραγματικότητα, έφυγα από κοντά του για να σωθώ». Το 1976 το ζευγάρι αποφάσισε να χωρίσει. Στην επαγγελματική τους ζωή, όμως, τίποτα δεν άλλαξε. Μέχρι τη μέρα που ο Λοράν έφυγε από τη ζωή.
Το 2009 σχολιάστηκε έντονα η απόφαση του Μπερζέ να βγάλει στο σφυρί την περίφημη συλλογή των 700 έργων τέχνης (Πικάσο, Ματίς, Μοντριάν κ.ά.) που είχαν αποκτήσει μαζί. Δεν μπορούσα να μην τον ρωτήσω πώς αποφάσισε να την αποχωριστεί. «Δεν πιστεύω στην ψυχή. Ούτε στη δική μου ούτε αυτών των αντικειμένων. Ομως αγαπούσα πολύ αυτήν τη συλλογή και ήθελα να ορίσω το πεπρωμένο της πριν πεθάνω. Και αυτό έκανα!» Πώς περνάει σήμερα τις μέρες του; «Ετοιμάζω ένα μουσείο για τον Ιβ Σεν Λοράν στο Μαρακές, σ’ αυτή την πόλη που τόσο αγαπούσε». Και τι του δίνει δύναμη να συνεχίζει τις τόσες δραστηριότητές του, παρά την ασθένειά του; «Πρέπει να το κάνω. Αν παραδοθώ στη μυοπάθεια, θα πεθάνω. Δεν φοβάμαι το θάνατο, αλλά δεν θα ήθελα και να τον επισπεύσω!»