Τροφή στην προεκλογική ρητορική των ευρωσκεπτικιστών, δέκα μέρες πριν από τις γερμανικές εκλογές, πρόσφερε την Τετάρτη ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, εκφωνώντας ομιλία-σταθμό ενώπιον του Ευρωκοινοβουλίου. Με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν ενίσχυση των φιλοευρωπαϊκών αισθημάτων ανά την Ε.Ε., με δεδομένη την ήττα της Μαρίν Λεπέν στις γαλλικές εκλογές και με την ευκαιρία της επικείμενης απομάκρυνσης του βρετανικού αναχώματος, ο Γιούνκερ εξέθεσε ένα φιλόδοξο όραμα που θύμισε στους παλαιότερους ιστορικές ομιλίες του Ρομπέρ Σουμάν ή του Ζακ Ντελόρ.
Στο όραμα αυτό, η Ευρωζώνη θα διευρυνθεί τόσο ώστε να περιλαμβάνει όλες τις χώρες της Ε.Ε. που το επιθυμούν, το ίδιο και η ζώνη Σένγκεν, ενώ τα αξιώματα του προέδρου της Κομισιόν και του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου θα συγχωνευθούν και ο νέος Ευρωπαίος πρόεδρος θα είναι ο επικεφαλής του ψηφοδελτίου που θα κερδίζει τις ευρωεκλογές με πανευρωπαϊκές λίστες. Η προεδρία του Εurogroup θα καταργηθεί και η ευθύνη για την Ευρωζώνη και την ευρωπαϊκή οικονομία θα ανατεθεί στον αρμόδιο αντιπρόεδρο της Κομισιόν. Ο νέος υπερυπουργός οικονομικών της Ε.Ε. θα φροντίζει για την εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και για τη διαχείριση του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου που θα αντικαταστήσει τον μηχανισμό στήριξης ESM. Η τραπεζική ένωση θα ολοκληρωθεί «επειγόντως» και η Ε.Ε. θα συνάψει πέντε νέες εμπορικές συμφωνίες έως το 2019.
Η κοινή εξωτερική πολιτική θα ενισχυθεί με την κατάργηση του δικαιώματος βέτο στους τομείς στους οποίους τα κράτη-μέλη θα ορίσουν ομόφωνα, ενώ θα γίνουν άλματα προς την κατεύθυνση της κοινής άμυνας, όπως ζητεί το ΝΑΤΟ.
Καθεμιά από αυτές τις προτάσεις συσπειρώνει σε αντίδραση τους ψηφοφόρους των δύο γερμανικών κομμάτων που διαφωνούν με τη μεταρρύθμιση της Ε.Ε., της AfD και του FDP, πιθανού μελλοντικού κυβερνητικού εταίρου των Χριστιανοδημοκρατών. Εκθέτοντας το όραμά του τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, ο Γιούνκερ κινδυνεύει να ενισχύσει εκλογικά τις πολιτικές δυνάμεις που θα κάνουν τα περισσότερα για να το σαμποτάρουν. Αν η διαπίστωση αυτή ακούγεται περίεργη σε όσους θυμούνται το παλιό FDP ως σταθερό και υπολογίσιμο εταίρο χριστιανοδημοκρατικών κυβερνήσεων, είναι γιατί δεν έχουν παρακολουθήσει την αντιευρωπαϊκή στροφή του κόμματος, υπό τον νέο αρχηγό Κρίστιαν Λίντνερ, σε ευθύ ανταγωνισμό με την AfD.
«Σε ποιο μακρινό αστέρι βρισκόταν τα τελευταία χρόνια το διαστημόπλοιο της Κομισιόν και του προέδρου της;» αναρωτήθηκε σε πρωτοσέλιδο σχόλιό της η συντηρητική εφημερίδα Welt, χαρακτηρίζοντας «παραλογισμό» την πρόταση για διεύρυνση της ζώνης Σένγκεν ενώ συνεχίζεται η προσφυγική κρίση και για διεύρυνση της Ευρωζώνης ενώ η δυσλειτουργία της είναι πασιφανής.
Ο Γιούνκερ επιδίωξε να απαντήσει σε κάποιες από τις αιτίες δυσαρέσκειας με την Ε.Ε., ζητώντας να καθιερωθεί ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων και να υπάρξει εποπτική αρχή εργασίας που θα φροντίζει ώστε οι αποσπασμένοι εργαζόμενοι να μην εργάζονται υπό χειρότερες συνθήκες από τους εργαζομένους της χώρας που τους φιλοξενεί. Επίσης, είπε ότι η Ε.Ε. «δεν υποστηρίζει τυφλά το ελεύθερο εμπόριο» και θα εξετάζει πολύ προσεκτικά τις περιπτώσεις κατά τις οποίες ξένοι επενδυτές θέλουν να αγοράσουν «ένα ευρωπαϊκό λιμάνι, ή ένα τμήμα της ενεργειακής υποδομής, ή μια αμυντική βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας».
Προετοιμάζοντας την παρέμβασή του, ο πρόεδρος της Κομισιόν είχε συνομιλήσει με τη Γερμανίδα καγκελάριο Μέρκελ, ενώ ο υπουργός Οικονομικών Σόιμπλε επιβεβαίωσε στη γερμανική τηλεόραση ότι οι προτάσεις αυτές «συμφωνούν με τα θεμελιώδη πολιτικά οράματά μας για την Ευρώπη». Αυτό δεν πρέπει να χαροποίησε τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος ετοιμάζεται να εκθέσει τις δικές του, διαφορετικές προτάσεις για την ενίσχυση της Ευρωζώνης με σημαντικό προϋπολογισμό και δικό της κοινοβούλιο αλλά και για εμβάθυνση της ευρωπαϊκής συνεργασίας σε πολλές ταχύτητες.
Από όλες τις προτάσεις, αυτή που αναμένεται να τεθεί άμεσα σε συζήτηση αφορά τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου, προκειμένου η Ευρωζώνη να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει με δικά της κεφάλαια την επόμενη κρίση, χωρίς να απαιτείται η ανάμειξη του ελεγχόμενου από την Ουάσιγκτον Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Ακριβείς περιγραφές για τη μορφή του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου δεν υπάρχουν, αλλά αν ακολουθήσει τα πρότυπα του ΔΝΤ, τον πρώτο λόγο θα έχει ο μεγαλύτερος μέτοχος, δηλαδή η Γερμανία.
Το Βερολίνο ενδιαφέρεται ζωηρά για τη μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης στον βαθμό που αυτή την καθιστά πιο σταθερή, διασφαλίζοντας παράλληλα τον γερμανικό έλεγχο. Ενώ η συζήτηση στους κόλπους της γερμανικής κυβέρνησης αφορά το αν αυτό εξασφαλίζεται καλύτερα με ένα νέο άλμα ομοσπονδοποίησης ή με τη συνέχιση της τάσης των τελευταίων ετών για ενίσχυση των διακυβερνητικών μηχανισμών λήψης αποφάσεων (ευρωπαϊκό συμβούλιο, Eurogroup), η ευρωπαϊκή περιφέρεια παρακολουθεί με αμηχανία. Η Πολωνία δεν φαίνεται καθόλου πρόθυμη να αλλάξει νόμισμα για να υλοποιήσει το όραμα Γιούνκερ, ενώ η Ιταλία και η Ελλάδα συνειδητοποιούν ότι, με τις εφικτές θεσμικές αλλαγές, η χαλάρωση των απαιτήσεων των Βρυξελλών απέναντί τους είναι ανέφικτη.
Το Brexit και οι αλλαγές
Κατά παράδοξο τρόπο, η ομιλία Γιούνκερ έκανε πιο ξεκάθαρο το τοπίο στη Βρετανία, όπως συνοψίστηκε από τον τίτλο της Daily Express, «Δόξα τω Θεώ, φεύγουμε».
Η διαμάχη για το ήπιο ή το σκληρό Brexit μπορεί να μαίνεται, διχάζοντας οριζόντια τα δύο μεγάλα βρετανικά κόμματα, αλλά η ομοσπονδιακή κατεύθυνση των προτάσεων Γιούνκερ έχει ενώσει τη συντριπτική πλειονότητα των Βρετανών, όχι μόνο τους αναγνώστες των ταμπλόιντ, υπέρ της εξόδου.
Η ημερομηνία εξόδου της Βρετανίας, η 29η Μαρτίου 2019, είναι το κίνητρο για την αναμόρφωση της Ε.Ε., με τον Γιούνκερ να προγραμματίζει ότι ώς τότε θα έχουν δρομολογηθεί οι θεσμικές αλλαγές και η δύσκολη τροποποίηση των ευρωπαϊκών συνθηκών. Ο Γιούνκερ θεωρεί ότι το φάσμα της βρετανικής εξόδου χωρίς συμφωνία, δηλαδή της μετατροπής της Βρετανίας σε τρίτη χώρα για την Ε.Ε., όπως είναι π.χ. η Αυστραλία, δρα συσπειρωτικά στο εσωτερικό της Ε.Ε., καταπνίγοντας τις φυγόκεντρες τάσεις. Το πρώτο τρίμηνο των διαπραγματεύσεων Ε.Ε.-Βρετανίας έχει κυλήσει χωρίς ουσιαστική πρόοδο, ενώ ο τρέχων γύρος διαπραγματεύσεων αναβλήθηκε προκειμένου να δοθεί περισσότερος χρόνος στη βρετανική κυβέρνηση να καταλήξει στις αρχικές διαπραγματευτικές της προτάσεις. Η ελπίδα είναι ότι η ομιλία της Βρετανίδας πρωθυπουργού Τερέζα Μέι στη Φλωρεντία την ερχόμενη εβδομάδα θα ρίξει φως σε πολλά σκοτεινά σημεία, επιταχύνοντας τις διαδικασίες και απομακρύνοντας τον κίνδυνο ατυχήματος, δηλαδή εξόδου χωρίς συμφωνία.
reuters