Η ανακλαστική προσφυγή του ισπανικού κράτους στη βία και η ανεξήγητη για πολλούς επιμονή των Καταλανών αυτονομιστών στη χίμαιρα της ανεξαρτησίας είναι η τελευταία επανέκδοση μιας μακραίωνης ιστορίας. Από τον 15ο αιώνα, όταν ο Ισπανός αντιβασιλέας, αρμόδιος για την Καταλωνία, δεν μπορούσε να εφαρμόσει σχεδόν τίποτα από αυτά που επέβαλλαν οι αντιβασιλείς σε άλλες, πολύ πιο απομακρυσμένες, ισπανικές κτήσεις, το συγκεντρωτικό κράτος της Μαδρίτης έχει δύσκολες σχέσεις με τους κατοίκους της βορειοανατολικής Ιβηρικής.
Η εθνική εορτή των Καταλανών τιμά τη μάχη που έδωσε η Καταλωνία, στο πλευρό των Αψβούργων το 1714, για να κρατηθεί μακριά από την επιρροή των Βουρβόνων, που ήλεγχαν (και ελέγχουν ακόμη) τον θρόνο της Μαδρίτης, ενώ οι εορτασμοί δίνουν στους αυτονομιστές την πίστη ότι κρατούν μια σκυτάλη που προέρχεται από το μακρινό παρελθόν.
Οταν ο πρόεδρος της Τζενεραλιτάτ (της αυτόνομης κυβέρνησης της Καταλωνίας) Κάρλες Πουτζδεμόν διακηρύσσει ότι «τίποτα απ’ αυτά που μπορούν να μου κάνουν δεν είναι σε θέση να με σταματήσει» φέρνει στην επιφάνεια αναμνήσεις για το τι πράγματι έκανε η Μαδρίτη σε έναν από τους προκατόχους του, τον Λιουίς Κομπάνις, το 1940. Οταν ο στρατηγός Φράνκο κέρδισε τον εμφύλιο, κατήργησε την αυτονομία της Καταλωνίας, συνέλαβε τον Κομπάνις, που είχε υπάρξει έξι χρόνια επικεφαλής της Τζενεραλιτάτ, και τον βασάνισε μέχρι θανάτου.
Το ίδιο το ξέσπασμα του ισπανικού εμφυλίου πυροδοτήθηκε και από την αντίδραση μερίδας του στρατού στην αυτονομία που είχε κατορθώσει στις αρχές της δεκαετίας του ’30 να αποκτήσει η Καταλωνία. Η αντιμοναρχική, αντικληρικαλιστική Καταλωνία ήταν κόκκινο πανί για τις δυνάμεις του Στέμματος, της Εκκλησίας και του Στρατού. Για τους Καταλανούς, οι διώξεις από τη Μαδρίτη δεν τελείωσαν με την ήττα, το 1939, αλλά συνεχίστηκαν τέσσερις δεκαετίες ακόμη, έως τον θάνατο του Φράνκο, το 1975, με συλλήψεις και εξαφανίσεις χιλιάδων εκφραστών του καταλανικού εθνικισμού, απαγόρευση της καταλανικής γλώσσας, της σημαίας και της εθνικής εορτής.
Κατά τη μεταπολίτευση, ο ήπιος καταλανικός εθνικισμός θεωρήθηκε πρότυπο, σε αντιδιαστολή με τη βία του αυτονομιστικού κινήματος στη Χώρα των Βάσκων, ενώ η καταλανική γλώσσα έπαψε να ομιλείται μόνο σε στενό οικογενειακό κύκλο και γνώρισε νέα άνθηση. Η Τζενεραλιτάτ, που συστάθηκε ξανά το 1980, διεκδίκησε μεγαλύτερη αυτονομία, αναγνώριση των πρωτείων της καταλανικής γλώσσας και φορολογική κυριαρχία. Μόνον όταν δεν το κατόρθωσε, πέρασε στο αίτημα για ανεξαρτησία. Εξετάζοντας την αντίδρασή του, το ισπανικό κράτος μπορεί να σκεφτεί δημιουργικά ή να μείνει δέσμιο του παρελθόντος.