Αργά τον Αύγουστο, καθώς ταξίδευα μέσα στη νύχτα που κάνει εκατομμύρια Αμερικανούς να στρέφουν το βλέμμα προς τον ουρανό, η Βρετανίδα κλασική φιλόλογος Εμιλι Ουίλσον, μια γυναίκα στα 45 της χρόνια, προσπαθούσε να μου εξηγήσει τη λέξη «πολύτροπος». Μπροστά της βρισκόταν η «Οδύσσεια», το επικό ποίημα των 12.100 στίχων που είχα έρθει για να συζητήσω μαζί της. Από τη στιγμή που εμφανίστηκε η «Οδύσσεια» στα αγγλικά, γύρω στο 1615, σε μετάφραση του Τζορτζ Τσάπμαν, η ιστορία του Ελληνα πολεμιστή βασιλιά Οδυσσέα και των ταξιδιών του προκειμένου να επιστρέψει στην πατρίδα του Ιθάκη και στην Πηνελόπη μεταφράστηκε περισσότερο από 60 φορές. Οι μισές φορές αφορούσαν τα τελευταία 100 χρόνια και περίπου 12 τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Η Ουίλσον, η μετάφραση της οποίας θα δημοσιευθεί αυτήν την εβδομάδα, κατάφερε την πρώτη απόδοση του κειμένου στα αγγλικά από γυναίκα.
«Ενα από τα πράγματα με τα οποία πολέμησα», αναφέρει η Ουίλσον, «είναι η περιγραφή του Οδυσσέα. Είναι άραγε παθητικός ή όχι;».
Καθώς μιλούσε η Ουίλσον, θυμήθηκα αυτά που έλεγε ο Αμερικανός κριτικός Γκι Ντάβενπορτ σχετικά με τη διαφορά των δύο ποιημάτων του Ομήρου. «Η “Ιλιάδα” είναι ένα ποίημα για τη δύναμη. Η “Οδύσσεια” είναι ένα ποίημα για τον θρίαμβο του νου πάνω στη δύναμη». Η Ουίλσον ανέλυε τη φύση αυτού του θριάμβου, που βρισκόταν ήδη στο πρώτο επίθετο του ποιήματος και που θα έκανε τη διαφορά στη φύση του Οδυσσέα τόσο ως πολεμιστή όσο, εξάλλου, και ως συζύγου.
Προφανώς υπάρχουν πολλά μεγάλα ερωτήματα για το κείμενο που χρονολογείται πριν από τρεις χιλιετίες, ένα κείμενο που όλοι έχουν ακούσει και που έχει επηρεάσει χιλιάδες συγγραφείς από τον Βιργίλιο μέχρι τον Μίλτον και τον Τζέιμς Τζόις. Η Ουίλσον στην πραγματικότητα προσπαθεί να επαναπροσδιορίσει τη διαδικασία της μοντέρνας φιλολογικής εργασίας, κάτι που βρίσκεται πιθανώς στο DNA της, καθώς όλοι οι συγγενείς της είχαν κάποια σχέση με τις κλασικές επιστήμες.