Αρνήθηκα να συμμετάσχω στην καμπάνια #metoo πριν από μερικές εβδομάδες, κατά την οποία γυναίκες κάθε ηλικίας μοιράζονταν με δύο λέξεις μια τραυματική εμπειρία σεξουαλικής κακοποίησης από κάποιον άντρα. Βρίσκω πολύ χρήσιμες αυτές τις δηλώσεις, και την ευαισθητοποίηση που τις ακολουθεί, και μια πηγαία αίσθηση του ανήκειν. Αλλά αρνούμαι να νιώσω θύμα μιας τέτοιας κατάστασης, ούτε να την χαρακτηρίσω με δύο λέξεις. Δεν νομίζω ότι υπάρχει γυναίκα που να μην έχει έρθει αντιμέτωπη με κάποια ανώμαλη φαντασίωση ενός στερημένου άντρα. Είναι τόσο κοινό που πλέον δεν το συζητάμε ούτε με τις φίλες μας, γιατί, what else is new? Στη Γαλλία κυκλοφόρησε ένα διαφορετικό χασταγκ,το #balancetonporc, το οποίο βρίσκω πιο κοντά στη δική μου θέση. Σε αργκό, θα μπορούσε να μεταφραστεί ως «Δώσε το γουρούνι σου», με το ρήμα δώσε να σημαίνει «ξεμπρόστιασε» τον. Διάβαζα πρόσφατα το βιβλίο της Virginie Despentes King Theory, μιας πολύ θαρραλέας συγγραφέα η οποία γράφει πολύ για περιθωριακούς χαρακτήρες και σίγουρα θεωρεί και τον εαυτό της έναν. Στα 19 της, κάνοντας ωτοστόπ με μια φίλη της, τους επιτέθηκαν τρεις άντρες, και βίασαν τα δύο κορίτσια με τη σειρά. «Με το που μπήκα στο φορτηγό, το ήξερα, υπήρχε κάτι στην ατμόσφαιρα», γράφει. Και συνεχίζει λέγοντας πως όταν προσπάθησε, στα επόμενα χρόνια να προχωρήσει πέρα απ'αυτήν την εμπειρία, διάβασε κάπου την σκληρή φράση, ότι αν θες να ζήσεις ως γυναίκα, πρέπει να έχεις πάντοτε στο μυαλό σου ότι με το που βγεις από το σπίτι σου, μπορεί να πέσεις θύμα βιασμού. Και ξαφνικά, είχε νόημα αυτό για κείνη, και κατά συνέπεια και για μένα. Αν θέλω να ζήσω τη ζωή μου ελεύθερα, αν θέλω να ντύνομαι όπως θέλω, να γελάω όπως θέλω και να τριγυρνάω με ταξί μετά τα μεσάνυχτα, ή να περπατάω όπου με φέρει ο δρόμος μου – τότε θα πρέπει να αποδεχτώ ότι υπάρχει αυτή η πιθανότητα. Βέβαια, για να φέρουμε το παράδειγμα στην επικαιρότητα, η Despentes δεν αναφέρεται στο τι συμβαίνει αν η σεξουαλική κακοποίηση έχει τη ρίζα της στον εργασιακό σου χώρο. Αλλά δεν αλλάζει κάτι.
Κάθε πρωί που ξυπνάς και πηγαίνεις στο μπάνιο να πλύνεις το πρόσωπό σου, και δεν αισθάνεσαι σούπερ γιατί άλλη μια μέρα ξεκινάει και θα δεχτείς κριτικές για χίλια δύο πράγματα και πόσες υποχρεώσεις έχεις και τι λογαριασμούς έχεις να πληρώσεις, και ίσως πρέπει να αντιμετωπίσεις έναν χωρισμό ή μια αρρώστια, ή ό,τι αντιμετωπίζουμε τέλος πάντων, κοίτα καλά τον καθρέφτη αν ανήκεις σ'αυτή τη μερίδα του πληθυσμού που έχει χαρακτηριστεί το «αδύναμο φύλο». Και πριν κατσουφιάσεις, θυμήσου, ότι πρέπει να είσαι περήφανη γιατί εκτός από τα χίλια δύο στραβά που μπορεί να συμβούν στην μέρα που έρχεται, έχεις να αντιμετωπίσεις σεξισμό, προκατάληψη και βία από την άλλη μερίδα του πληθυσμού.
Φεμινίστρια; Υπάρχει κανένας άλλος όρος που να έχει αναλωθεί τόσο πολύ στις μέρες μας; Το δυσάρεστο είναι, και πολύ χρόνο έχω καταναλώσει γυρίζοντας γύρω-γύρω στο άρθρο μου, ότι οι σύμμαχοί μας γκρεμίζονται ένας-ένας. Προς θεού, δε θεώρησα ποτέ τον Γουάνσταϊν σύμμαχο. Ο Γούινσταϊν καθρεφτίζει ό,τι πιο σάπιο μπορεί να ξεράσει το Χόλιγουντ. Δεν έχω σε τίποτα να τον θαυμάσω, δε βρίσκω ότι ένα κομμάτι από το έργο που παρήγαγε όλα αυτά τα χρόνια – τον ευχαρίστησαν στα Οσκαρ περίπου όσες φορές ευχαριστούν το Θεό οι διάφοροι ηθοποιοί που κέρδισαν το αγαλματίδιο – θα μείνει στην ιστορία. Ύστερα ήρθε ο Σπέισι. Που έκανε και την μεγαλύτερη ιεροσυλία, να επισκιάσει τις κατηγορίες ότι προσπάθησε να βιάσει έναν ανηλικό νεαρό, τον Άντονυ Ραπ, αποκαλύπτοντας ότι είναι γκέι. Αυτόν τον θαύμαζα, αλλά και πάλι, όσο κι αν αηδίασα όταν έμαθα ότι πολύ συνεργάτες από το καστ του House of Cards είχαν αντίστοιχες ιστορίες να διηγηθούν, δεν χτύπησε κέντρο. Δεν ένιωσα ποτέ μια εγγύτητα μαζί του, πέραν του ότι ήξερε να παίζει ρόλους με καταπληκτική ακρίβεια. Ήταν ένας εξαιρετικός ηθοποιός. Μάλιστα.
Πού το πάω, θα αναρωτιέστε; Λίγες προσωπικότητες με έχουν κάνει να γελάσω τόσο δυνατά, όσο και να κλάψω. Να θαυμάσω για την ευθυκρισία τους, για την ντομπροσύνη και την ευθραυστότητά τους, όσο ο Louis CK. Πριν από δυο μέρες, πέντε (5) γυναίκες ηθοποιοί βρήκαν το θάρρος να πουν πως ο εν λόγω παραγωγός, σκηνοθέτης, ηθοποιός και σταντ απ κωμικός, σε διαφορετικές στιγμές προσπάθησε και ενίοτε κατάφερε, να αυνανιστεί μπροστά τους, παρά τις ενστάσεις των ιδίων. Τι;
Το γεγονός ότι δεν έχουμε βγει στους δρόμους να σπάσουμε τα καταστήματα, και να διαμαρτυρηθούμε φωναχτά για τα τυρρανισμένα και καταπατημένα δικαιώματά μας είναι γιατί έχει καταντήσει μπανάλ όλο αυτό. Αν θέλεις να ζεις ελεύθερη, τότε θα επωμιστείς τις συνέπειες. Δε φταις εσύ, αλλά μη μας πεις ότι δε σε προειδοποιήσαμε.
Στη σειρά που σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί ο Louis CK, ο χαρακτήρας του, που ο ίδιος έχει επανειλημμένα πει ότι έχει αυτοβιογραφικά στοιχεία, παρατηρεί την Πάμελα Άντλον να κοιμάται. Η Αντλον και αυτός έχουν φιλική σχέση, αλλά εκείνος έχει δηλώσει πως θα ήθελε κάτι παραπάνω. «Σε παρακαλώ», λέει η Άντλον «μην αυνανιστείς, δεν κοιμάμαι». Στο επόμενο επεισόδιο, εκείνη αλλάζει διαθέσεις και γίνονται ζευγάρι. Ο Λουι έχει βασίσει όλη την επιτυχία του σ'αυτήν την unapologetic περσόνα, τον πικραμένο σαρανταφεύγα χωρισμένο πατέρα, που παρά την σχετική επιτυχία του επαγγελματικά, παραμένει ένα κακόμοιρο και μικρόψυχο αρσενικό, το οποίο θα λοιδωρήσει μια «γεμάτη» γυναίκα, ή θα προσπαθήσει να φιλήσει μια άλλη που δείχνει ξεκάθαρα σήματα ότι απωθείται από την παρουσία του.
Ξέρουμε ποιος είναι αυτός ο τύπος. Τον βλέπουμε μπροστά μας. Έχουμε όλα τα σημάδια. Απλά μέχρι πρότινος πιστεύαμε ότι επρόκειτο για ένα κλείσιμο ματιού. Θεωρούσαμε, λανθασμένα και αθώα, ότι όταν ένας κωμικός λέει την ατάκα «Το να βιάσεις κάποια είναι κακό, εκτός κι αν δε θέλει να κάνει σεξ μαζί σου», πρόκειται ακριβώς για μια κατάδειξη της ανδρικής εξωφρενικότητας. Στην καινούρια ταινία του I love you daddy, η οποία μάλλον, υπό το φώς των αποκαλύψεων ούτε εγώ ούτε εσείς ούτε και ο υπόλοιπος πλανήτης πρόκειται να δει, ένας παραγωγός μιμείται αυνανισμό ενώπιον γυναικών, κι άλλος ένας μεσήλικας τα φτιάχνει με την ενήλικη κόρη του κινηματογραφικού Louis. Η ταινία είναι γυρισμένη σε μαυρόασπρο φιλμ, και η ηχώ της θυμίζει το Μανχάταν του Γούντι Άλεν – άλλη μια ταινία όπου ένας 40αρης άντρας διατηρεί σχέση με μια πιτσιρίκα.
Το 2014 υπερασπίστηκα με νύχια και με δόντια τον Αλεν όταν κατηγορείτο για βιασμό της ανήλικης θετής του κόρης. Γελοιότητες και μικρότητες, δεν σταματούσα να λέω. Σήμερα δαγκώνω τη γλώσσα μου.
Συζητώντας με μια φίλη επί του θέματος, είπε πως είχαμε όλα τα στοιχεία. Δε χρειάζεται σοφία για να καταλάβεις ότι ο τηλεοπτικός Louis CK είναι ο πραγματικός Louis CK. Και μπορώ, μετά από τόσες ώρες παρατηρώντας τον επί σκηνής ή στην τηλεόραση και στον κινηματογράφο, να φανταστώ το ύφος του όταν ζητούσε απ'αυτές τις γυναίκες να τον θαυμάσουν επί τω έργω. «Δεν είναι και βιασμός, δα», «σε τι σε πειράζει», «δεν έγινε και κάτι, στο κάτω-κάτω θα σε σκεφτώ αυνανιζόμενος μετά, οπότε γιατί να μην το κάνουμε ήρεμα κι ωραία εδω;», θα τους είπε.
Έχει κάτι το ξεδιάντροπο όλο αυτό. Πιστέψαμε πραγματικά ότι ήταν ο μεγαλύτερος μας σύμμαχος, γιατί όλοι αυτοί οι χαρακτήρες που έχει δημιουργήσει ήταν τόσο εκκεντρικοί και τόσο ακραίοι που ειλικρινά νομίσαμε ότι μας κατάλαβε. Το βάρος του να κουβαλάς τη θηλυκότητά σου, στο δρόμο ανάμεσα σε σφυρίγματα διερχόμενων αμαξιών, στη δουλειά, ανάμεσα σε δήθεν άκακα σχόλια κακογερασμένων συναδέλφων, στα μπαρ, ανάμεσα σε μεθυσμένες κουβέντες που φέρνουν αναγούλα.
Νόμισα ότι ήσουν στην πλευρά μας, γιατί ένας θεός ξέρει πόσο χρειαζόμαστε άντρες στο πλευρό μας, Λούι. Δεν καταλαβαίνεις, μας πρόδωσες. Είμαστε τόσες πολλές που θεωρούσαμε τον εαυτό μας πρωτοπόρο, ότι καταλαβαίναμε τα αστεία σου, και ότι, βασικά, ήταν αστεία. Όχι κακοφορμισμένες ατάκες που πραγματικά έχεις σκεφτεί.
Δεν ξέρω γιατί θεώρησα ότι με σεβόσουν. Δεν θα έπρεπε να με αναστατώνει τόσο πολύ ότι δεν ισχύει.
Θα ήθελα να πω ότι δεν αναιρούν το έργο σου αυτές οι αποκαλύψεις αλλά δεν μπορώ. Όχι γιατί δεν μπορώ να θαυμάσω τη δουλειά κάποιου που περιφρονώ σε προσωπικό επίπεδο, αλλά γιατί το ίδιο το έργο σου παίρνει άλλες διαστάσεις υπό το φως αυτών που αποκαλύπτονται.
Θυμάμαι την αντίδραση της Ούμα Θέρμαν όταν ερωτήθη αν θέλει να σχολιάσει το σκάνδαλο Γούαινσταιϊν. «Εμείς οι γυναίκες κατηγορούμαστε για το θυμό μας», η κάτι τέτοιο. Ο Φρόυντ θα μας έδιωχνε ως υστερικές. Το μόνο που ζητάω, προσωπικά, είναι αυτή η μερίδα του πληθυσμού που πλήττει την άλλη μερίδα του πληθυσμού, να συνειδητοποιήσει ότι όλοι θέλουμε πράγματα, και κάποιες φορές αυτά τα πράγματα είναι αρρωστημένα ή παράξενα. Δεν πειράζει. Δεν πειράζει, αλήθεια. Πειράζει, όμως, και πολύ μάλιστα, όταν αυτά τα πράγματα τα διεκδικούμε με τη βία.
Ας γίνουμε καλύτεροι γιατί χανόμαστε.
ΥΓ. Μεταξύ της στιγμής που γράφτηκε αυτό το κείμενο και τη στιγμή που δημοσιεύεται, ο Louis CK ζήτησε δημόσια συγνώμη. Ήταν μεν μια ειλικρινής και θαρραλέα κίνηση, που του επεβλήθη δε. Ήταν ό,τι θα ήθελα να ακούσω από κάποιον που κακοποίησε κατ'εξακολούθηση τις γυναίκες του κύκλου του. Χάρηκα μ'αυτή τη δήλωση, και εν συνεχεία ντράπηκα για τον εαυτό μου που μου αρκεί μια τέτοια σκηνοθετημένη απολογία για να σκεφτώ να τον συγχωρήσω.