Νωρίς χθες τα ξημερώματα και ενώ τα τέσσερα γερμανικά κόμματα, Χριστιανοδημοκράτες (CDU), Χριστιανοκοινωνιστές (CSU), Πράσινοι και Ελεύθεροι Δημοκράτες (FDP), αγωνιούσαν να καταλήξουν εμπρόθεσμα σε συμφωνία για τον σχηματισμό κυβέρνησης, ο ηγέτης του FDP Κρίστιαν Λίντνερ ανακοίνωσε την απροθυμία του να συμμετάσχει σε ένα συνασπισμό «Τζαμάικα». Για την ακρίβεια, έβγαλε από την τσέπη ένα σημείωμα και διάβασε τους λόγους για τους οποίους θεωρεί ότι οι προσπάθειες είναι πλέον μάταιες. Κυρίως το προσφυγικό και το περιβάλλον ήταν τα σημεία διαφωνίας. Η καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ τον κοίταξε κουρασμένη, σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες, και του επισήμανε ότι όλα αυτά ηχούν σαν «προσχεδιασμένη συνέντευξη Τύπου». Τον κάλεσε να σκεφτεί πότε θα έχει ξανά το κόμμα του την ευκαιρία να υλοποιήσει όσα έχουν συμφωνηθεί. Εκείνος όμως ήταν ανένδοτος. «Είναι προτιμότερο να μην κυβερνήσουμε παρά να κυβερνήσουμε λανθασμένα», εξήγησε.
«Δεν είμαι εκνευρισμένη, είμαι προβληματισμένη», εκμυστηρεύθηκε σε δημοσιογράφο η Μέρκελ, διαισθανόμενη ίσως ότι πλησιάζει το τέλος της πολιτικής σταδιοδρομίας της. Κάπως έτσι βυθίστηκε στη μεγαλύτερη πολιτική κρίση των τελευταίων δεκαετιών η Γερμανία, συμπαρασύροντας σε παράλυση και αβεβαιότητα ολόκληρη την Ε.Ε. και κατ’ επέκτασιν και τη χώρα μας. Τα δύο βασικά σενάρια είναι αυτήν τη στιγμή δύο, με δεδομένη την άρνηση του SPD να επαναλάβει τη φθοροποιό συμμετοχή του σε ένα μεγάλο συνασπισμό: πρώτον, η –πρωτόγνωρη στα χρονικά της χώρας– συγκρότηση κυβέρνησης μειοψηφίας (του συντηρητικού στρατοπέδου είτε με το FDP είτε με τους Πρασίνους) και, δεύτερον, οι πρόωρες εκλογές. Αργά χθες το βράδυ η Μέρκελ εμφανίστηκε έτοιμη να ηγηθεί του κόμματός της σε περίπτωση πρόωρων εκλογών, τις οποίες προτιμά συγκριτικά με μια κυβέρνηση μειοψηφίας. Το ίδιο ισχύει και για την πλειονότητα της κοινής γνώμης. Γερμανοί αναλυτές προειδοποιούν ότι το αποτέλεσμα θα είναι παρόμοιο και οι εναλλακτικές θα είναι πάλι οι ίδιες.
Μετά τη συνάντηση του προέδρου της χώρας Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάγερ με την καγκελάριο, ο πρώτος, σφοδρός πολέμιος πρόωρων εκλογών, εξάλλου, άσκησε πιέσεις στα κόμματα να αναλάβουν τις ευθύνες τους. «Περιμένω από όλους να είναι έτοιμοι για διάλογο», είπε ο πρόεδρος, εννοώντας κυρίως το δικό του κόμμα, τους Σοσιαλδημοκράτες. Το SPD με το 20% που εξασφάλισε στις εκλογές του Σεπτεμβρίου έχει συνειδητοποιήσει ότι η ανάκαμψή του είναι εφικτή μόνον αν παραμείνει στην αντιπολίτευση. Ωστόσο, υπάρχουν διαφορετικές απόψεις στο εσωτερικό του: «συνταγή για 18%» χαρακτήρισε στέλεχος του κόμματος την προοπτική μη συμμετοχής στην κυβέρνηση και τις πρόωρες εκλογές. Την άποψη αυτή μοιάζει να συμμερίζεται και ο νυν υπουργός Εξωτερικών Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, ο οποίος ενδέχεται να υποκινείται από ιδιοτελή κίνητρα για να διατηρήσει τον θώκο του. Παρ’ όλα αυτά, ο ηγέτης του κόμματος Μάρτιν Σουλτς θεωρεί αναγκαίο να παραμείνει στην αντιπολίτευση, αφενός, για να μην επωμιστεί περαιτέρω κόστος και, αφετέρου, για να μην εκχωρήσει τον ρόλο της αξιωματικής αντιπολίτευσης στην ξενοφοβική Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD). Δεν είναι τυχαίο ότι οι ακροδεξιοί πανηγύρισαν σαν δική τους νίκη την κατάρρευση των διαβουλεύσεων. Διάχυτη είναι η ανησυχία ότι οι πρόωρες εκλογές θα ενισχύσουν κυρίως την AfD, παρά τα εσωκομματικά προβλήματά της. Μικρή άνοδο αναμένεται παράλληλα να σημειώσουν οι Χριστιανοδημοκράτες και οι Πράσινοι, όχι όμως και το FDP, που, στο πλαίσιο του blame game μεταξύ των κομμάτων, θεωρείται ο βασικός υπεύθυνος για το αδιέξοδο και είναι πιθανό να πληρώσει το τίμημα στην κάλπη.
Πιθανοί διάδοχοι
Η πολιτική κρίση θέτει εν αμφιβόλω το μέλλον της Αγκελα Μέρκελ. Ηδη έχει ξεκινήσει η φημολογία για τους πιθανούς διαδόχους της, χωρίς όμως να υπάρχει κάποιος που κυριαρχεί. Ο πλέον προβεβλημένος δελφίνος Γενς Σπαν, υφυπουργός του Β. Σόιμπλε, ο οποίος παραμένει μέχρι σήμερα στο πόστο, είναι μόλις 37 ετών και θεωρείται άπειρος. Ο υπουργός Εσωτερικών Τόμας ντε Μεζιέρ έχει αδιαμφισβήτητο κύρος αλλά στην κορύφωση των προσφυγικών ροών η Μέρκελ φάνηκε να μην τον εμπιστεύεται. Η υπουργός Αμυνας Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, άλλοτε φαβορί για τη μετά Μέρκελ εποχή, έχει απoλέσει σημαντικό κεφάλαιο από σειρά σκανδάλων και συστηματική εσωκομματική αμφισβήτηση.
H ανησυχία στην Ε.Ε. είναι διάχυτη και καθρεφτίστηκε στη δήλωση του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν ότι είναι αναγκαία «μια ισχυρή και σταθερή κυβέρνηση» στη Γερμανία. Οι θεωρίες ότι θα μπορούσε εκείνος να πάρει τη σκυτάλη και να προωθήσει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις στην Ε.Ε. είναι μάλλον υπεραισιόδοξες. Κοινός τόπος είναι ότι, ερήμην της Γερμανίας, η Ευρώπη καρκινοβατεί. Την ίδια στιγμή, η αστάθεια στο Βερολίνο επηρεάζει την Αθήνα και δημιουργεί αβεβαιότητα στο χρονοδιάγραμμα της αξιολόγησης, της ελάφρυνσης του χρέους και της εξόδου από το μνημόνιο. Παράλληλα η μετατόπιση της ατζέντας προς τα δεξιά, με το FDP, το CSU και την AfD να ανταγωνίζονται για την ίδια δεξαμενή ψήφων αναμένεται να προκαλέσει πλειοδοσία αναλγησίας στον τομέα της λιτότητας και της διαχείρισης του προσφυγικού.