Το πρώτο πράγμα που εκπλήσσει όσους συναντούν την Αντζελα Ντέιβις είναι το πόσο γλυκιά και χαμογελαστή είναι. Η θρυλική εικόνα της σκληρής επαναστάτριας με την υψωμένη γροθιά από τη δεκαετία του 1960 έχει δώσει τη θέση της σε μια ψηλόλιγνη παρουσία γεμάτη προσήνεια, που ακτινοβολεί την ήρεμη αποφασιστικότητα μιας γυναίκας που δεν έχει σταματήσει ούτε στιγμή να παλεύει. Μιας ακούραστης 74χρονης που καλεί όσους απογοητεύονται από τις κυβερνητικές πολιτικές να δουν τους κοινωνικούς αγώνες σε προοπτική δεκαετιών.
«Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η εκλογική πολιτική δεν αντιπροσωπεύει την πεμπτουσία της πολιτικής. Τα μαζικά κινήματα, όμως, επηρεάζουν τους εκλεγμένους αξιωματούχους», είπε η Ντέιβις σε κλειστή συνάντηση ακτιβιστριών από φεμινιστικές και άλλες οργανώσεις, την οποία διοργάνωσε το (συνδεδεμένο με το κυβερνών κόμμα) Ινστιτούτο «Νίκος Πουλατζάς» στην Αθήνα.
«Αν υπάρχουν επικρίσεις για την κυβέρνηση, γιατί δεν οργανώνονται οι άνθρωποι ώστε να ασκήσουν πίεση; Το ίδιο λάθος κάναμε στις ΗΠΑ όταν εξελέγη πρόεδρος ο Ομπάμα και ο κόσμος σκέφτηκε “Ο.Κ., τώρα μπορώ να πάω σπίτι μου”. Πολλά από τα άσχημα που συνέβησαν επί Ομπάμα δεν θα γίνονταν αν συνέχιζε να υπάρχει το κίνημα που τον εξέλεξε».
Δεκαετίες οργάνωσης
Εκ πρώτης όψεως, το κίνημα για την κατάργηση του σύγχρονου ρατσισμού (Black Lives Matter), που εμφανίστηκε το 2014, αποτελούσε αυθόρμητη αντίδραση στις διαδοχικές δολοφονίες άοπλων μαύρων από λευκούς αστυνομικούς. Ομως, η Αντζελα Ντέιβις σημειώνει ότι πίσω από αυτό κρύβονταν δεκαετίες συστηματικής δουλειάς και οργάνωσης. «Κάποιες φορές οι καρποί της δουλειάς δεν φαίνονται αμέσως. Μερικές φορές χρειάζονται δύο, πέντε, ή είκοσι χρόνια. Πρέπει πάντα να λειτουργούμε ωσάν η αλλαγή να ήταν εφικτή».
Η Ντέιβις δεν το γνώριζε ακόμη, αλλά την ώρα που εξέθετε τις σκέψεις της, οι ψηφοφόροι της Αλαμπάμας ετοιμάζονταν να επιβεβαιώσουν τα λεγόμενά της: Ο ρατσιστής, μισογύνης, ομοφοβικός, θρησκόληπτος, κατηγορούμενος για παρενόχληση ανηλίκων υποψήφιος γερουσιαστής των Ρεπουμπλικανών Ρόι Μουρ έχασε εντελώς απροσδόκητα τις εκλογές χάρη σε μια συστηματική, αθόρυβη κινητοποίηση οργανώσεων που βοήθησαν ποσοστό-ρεκόρ μαύρων ψηφοφόρων να παρουσιαστούν στα εκλογικά τμήματα.
Το μποϊκοτάζ
Η μορφή αγώνα για την οποία μίλησε με ιδιαίτερο πάθος είναι το μποϊκοτάζ. «Το BDS (μποϊκοτάζ, αποεπένδυση, κυρώσεις) είναι αυτό που κάνουμε όταν δεν μπορεί να γίνει τίποτε άλλο. Το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα στις ΗΠΑ ακολούθησε στρατηγική μποϊκοτάζ, που οδήγησε σε πολλές αλλαγές. Το κίνημα για τους εργάτες γης στην Καλιφόρνια καλούσε επί σειρά ετών τους καταναλωτές να μποϊκοτάρουν μαρούλια και σταφύλια και πέτυχε γιατί έβαλε στον αγώνα για την αναγνώριση των δικαιωμάτων των εργατών γης ανθρώπους απ’ όλη τη χώρα», τόνισε η Ντέιβις. «Με το BDS, εμείς, που βρισκόμαστε πολλά μίλια μακριά από την ισραηλινή κατοχή μπορούμε να υποστηρίξουμε τους ανθρώπους που παλεύουν εκεί» συμπληρώνει, επισημαίνοντας ότι η ίδια στρατηγική χρησιμοποιήθηκε με επιτυχία στον αγώνα κατά του Απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική.
Με τη σπάνια για τα αμερικανικά δεδομένα μαρξιστική παιδεία της, η αλλοτινή φοιτήτρια του Χέρμπερτ Μαρκούζε αναδεικνύει διασυνδέσεις ανάμεσα στις επιμέρους μάχες για κοινωνική δικαιοσύνη, για εξάλειψη του μιλιταρισμού, για τα δικαιώματα των γυναικών, των προσφύγων, των κρατουμένων. «Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να εμπλεκόμαστε σε όλους τους αγώνες, γιατί έτσι χάνουμε την εστίαση και στο τέλος δεν κατορθώνουμε τίποτα», προειδοποιεί.
Η Αντζελα Ντέιβις μιλάει για τη βία κατά των γυναικών ως «πανδημία», που σκοτώνει πολύ περισσότερους ανθρώπους παγκοσμίως απ’ ό,τι οι πόλεμοι και οι ασθένειες. «Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχει ένα συνεχές ανάμεσα στη βία των διαπροσωπικών σχέσεων και στη θεσμική βία» συνεχίζει και υποστηρίζει ότι το ιδανικό δεν πρέπει να είναι να μπουν όλοι όσοι ασκούν βία κατά των γυναικών στη φυλακή. Πέρα από το γεγονός ότι «κάτι τέτοιο θα οδηγούσε στον εγκλεισμό σημαντικού ποσοστού του παγκόσμιου πληθυσμού», δεν θα επιτύγχανε τίποτα. «Η φυλακή είναι ένας βίαιος θεσμός. Αυτοί που βγαίνουν, συχνά διαπράττουν ακόμη πιο βίαια εγκλήματα», σημειώνει.
«Εχουμε ξεχάσει ότι είναι εφικτό να χειριστούμε όσους βλάπτουν τους άλλους με οποιονδήποτε άλλο τρόπο από το να τους στείλουμε στη φυλακή», λέει η Ντέιβις επανερχόμενη στο θέμα της διάλεξης που είχε δώσει την προηγούμενη ημέρα στο κατάμεστο θέατρο «Αλίκη», μιας διάλεξης η οποία μεταδόθηκε απευθείας από την ΕΡΤ. «Οταν πάνε φυλακή, η κοινωνία τους ξεχνά. Μπαίνουν σε ένα βίαιο περιβάλλον και όταν βγουν είναι πιο βίαιοι απ’ ό,τι όταν μπήκαν. Αυτή είναι η αντίφαση και αυτό θέλουμε να αντιμετωπίσουμε. Θέλουμε να φανταστούμε την πιθανότητα εξάλειψης της βίας. Τα τελευταία 45 χρόνια, από τότε που αναπτύχθηκε η συνείδηση για την έμφυλη βία, έχουν ιδρυθεί σε όλο τον κόσμο κέντρα προστασίας κακοποιημένων γυναικών, έχουν περάσει αυστηροί νόμοι, δράστες έχουν πάει φυλακή κ.τ.λ. Παρ’ όλ’ αυτά, τα ποσοστά έμφυλης βίας παραμένουν ίδια. Πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά για το τι χρειάζεται ώστε να απαλλαγούμε» συνεχίζει, χαρακτηρίζοντας ως πρωτοπόρες αμερικανικές οργανώσεις όπως η «Δημιουργική Παρέμβαση» και η «Γενιά 5». «Θεωρούν ότι θα χρειαστούν πέντε γενιές και ότι απαιτείται να συνεργαστούν τα θύματα με τους δράστες. Για να γίνεις μέλος της οργάνωσης πρέπει είτε να έχεις κακοποιηθεί είτε να έχεις κακοποιήσει». Σκοπός είναι να σπάσει ο φαύλος κύκλος με τον οποίο η βία περνά από τη μία γενιά στην άλλη. «Δεν λέω ότι όλοι όσοι έχουν πέσει θύματα βίας θα γίνουν βίαιοι, αλλά πρακτικά όλοι όσοι κακοποιούν έχουν κακοποιηθεί οι ίδιοι στο παρελθόν. Η φυλακή είναι μια υπερβολικά απλουστευτική λύση, που περιπλέκει τα προβλήματα που υποτίθεται ότι λύνει. Τι θα συνέβαινε αν υποχρεώναμε τους δράστες να εκπαιδεύσουν άλλους άνδρες για τη βία κατά των γυναικών;» διερωτάται.
«Ξανά και ξανά»
Αυτό που της δίνει μεγαλύτερη ελπίδα είναι όταν άνδρες ενστερνίζονται τη μάχη κατά της «τοξικής αρρενωπότητας» και των πολλαπλών εκφάνσεών της. Πάντως, επιμένει ότι η γέννηση ενός καλύτερου κόσμου απαιτεί δεξιότητες που στην παραδοσιακή κατανομή ρόλων ταυτίζονταν με τις γυναίκες. «Είναι μια δουλειά σαν το νοικοκυριό. Κάτι που πρέπει να γίνει ξανά και ξανά, αλλά τελικά θα δρέψουμε τους καρπούς της δουλειάς μας. Αν όχι, θα τους δρέψει η επόμενη γενιά. Ή η μεθεπόμενη».