Σύντομα, το χοιροστάσιο στο σημείο όπου βρισκόταν το στρατόπεδο συγκέντρωσης των Ρομά θα καταστραφεί. Η δυσάρεστη οσμή, που αναπόφευκτα υποδέχεται τους επισκέπτες, θα εξαφανιστεί. Ενα κανονικό μνημείο θα κατασκευαστεί.
Πάνω από εβδομήντα χρόνια μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το locucide, το έγκλημα κατά της περιοχής του Λέτι στην Τσεχία, θα σταματήσει. Δεν ήταν καθόλου εύκολο να επιτευχθεί αυτό. Μόνο χάρη στην κινητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών στην Ευρώπη, Ρομά και μη Ρομά από κοινού, κατέληξαν σε συμφωνία για την αγορά και καταστροφή του χοιροστασίου οι τσεχικές αρχές και οι ιδιοκτήτες του.
Αν αυτό συνιστά ιστορική νίκη, τα ζητήματα που διαμόρφωσαν το Λέτι ως ευρωπαϊκό σύμβολο παραμένουν σε όλη την ήπειρο: η έλλειψη γνώσης και έρευνας για το Ολοκαύτωμα των Ρομά (Samudaripen ή Porajmos), ο ρατσισμός και ο κοινωνικός αποκλεισμός και η συνέχιση των διώξεων σε πολλά επίπεδα, η κοινωνική περιθωριοποίηση, που μαίνεται εδώ και δεκαετίας, η άγνοια για την ποικιλομορφία της κουλτούρας και της ιστορίας των Ρομά.
Οπως επιβεβαιώνει η περίπτωση του Λέτι είναι πως μόνο μέσω μιας από κοινού δραστηριοποίησης της κοινωνίας των πολιτών και των θεσμών μπορεί να δοθεί ένα τέλος στην ιστορία διώξεων των Ρομά.
Γι’ αυτόν τον λόγο ζητούμε τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ιδρύματος στη μνήμη του Ολοκαυτώματος των Ρομά!
Πρώτον, θα πρέπει να προωθήσουμε την έρευνα για να καταλάβουμε καλύτερα αυτήν την ιστορία. Θα πρέπει να επικεντρωθεί εξίσου στην αποτελεσματική διδασκαλία της Ιστορίας, για να διαφωτιστούν οι σημερινές συνειδήσεις. Αυτό θα επιτευχθεί μέσα από τη μνήμη και την εκπαίδευση.
Επιπλέον, θα συμβάλει στην καταπολέμηση του ρατσισμού, του αποκλεισμού και της κοινωνικής περιθωριοποίησης. Στο πλαίσιο αυτό η υποστήριξη προς την κοινωνία των πολιτών είναι θεμελιώδης και θα πρέπει να ξεκινήσει από χαμηλά προς τα πάνω. Είναι σημαντικό, το ίδρυμα αυτό να είναι πραγματικά ευρωπαϊκό και να μη χωρίζεται σε πολλαπλά εθνικά ιδρύματα. Πράγματι, οι Ρομά αντιμετωπίζουν τα ίδια αυτά προβλήματα σε ολόκληρη την ήπειρο, όπου σημειώθηκε άλλωστε η γενοκτονία τους. Τέλος, η ενίσχυση της Ευρώπης και της δημοκρατίας είναι η μοναδική προοπτική ελπίδας για να αντιμετωπιστούν αυτά τα θέματα. Συνεπώς, εξαιτίας της ευρωπαϊκής του φύσης, το ίδρυμα θα είναι ένα από εκείνα που έχουν τη δυνατότητα να συνδράμουν στη δημοκρατική της θωράκιση.
Το μέγεθος και η προέλευση του προϋπολογισμού είναι καίρια ζητήματα. Ο μηχανισμός που προτείνουμε είναι απλός και δοκιμασμένος.
Ολα τα θύματα θα πρέπει να εξασφαλίσουν επανορθώσεις. Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν έχουν υπάρξει επαρκείς αποζημιώσεις σε αυτά. Οι χώρες και οι επιχειρήσεις που εμπλέκονται θα πρέπει να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους και να δώσουν επανορθώσεις στα θύματα ή στους απογόνους τους.
Αυτό υπονοείται από τη φύση των γεγονότων: αμέτρητα θύματα δολοφονήθηκαν στη διάρκεια του Ολοκαυτώματος των Ρομά. Επίσης, με δεδομένο ότι απομακρυνόμαστε σημαντικά από εκείνη την περίοδο, αμέτρητα θύματα έχουν πεθάνει έκτοτε.
Τα ποσά που δεν θα διατεθούν στα θύματα ή στους απογόνους τους δεν θα επιστραφούν στους εθνικούς προϋπολογισμούς. Θα συνεχίσουν να αποτελούν το αρχικό κεφάλαιο του ιδρύματος. Ο ετήσιος προϋπολογισμός του θα αποτελείται από τα ετήσια επιτόκια αυτού του αδιάθετου κεφαλαίου. Για να ακολουθήσουν το παράδειγμα της ιστορικής νίκης του Λέτι και άλλοι, να απομακρυνθούμε από την ιστορία των διώξεων και του αποκλεισμού και να οικοδομήσουμε ένα μέλλον στην καρδιά του οποίου θα βρίσκεται η αξιοπρέπεια, πρέπει να δημιουργηθεί ένα ευρωπαϊκό ίδρυμα στη μνήμη του Ολοκαυτώματος των Ρομά.
* Πρόταση που υποβάλλεται στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις με αφορμή την 27η Ιανουαρίου, Διεθνή Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος. Την πρόταση υπογράφουν, μεταξύ άλλων, ο Μπέντζαμιν Αμπτάν, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Αντιρατσιστικού Κινήματος (EGAM), και η αντιπρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου, Λίβια Γιαρόκα.