Απηχεί η αθλητική διπλωματία της Πιονγιάνγκ τις αληθινές της προθέσεις; Αυτή η απορία βρίσκεται στα χείλη όλων μετά τις αβρότητες του Βορειοκορεάτη ηγέτη Κιμ Γιονγκ Ουν προς τη Σεούλ για την εξαιρετική φιλοξενία στη διάρκεια των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων. Οι «Τάιμς της Νέας Υόρκης» αναρωτιούνται σε πρόσφατο κύριο άρθρο κατά πόσον αυτά τα ανοίγματα μεταξύ των δύο πλευρών στην κορεατική χερσόνησο μπορούν να ενθαρρύνουν ένα σοβαρό διάλογο για το πυρηνικό πρόγραμμα της Β. Κορέας.
Η απάντηση είναι επιφυλακτική. Η έγκυρη εφημερίδα θεωρεί ότι πρωταρχικός στόχος του Κιμ είναι να αποσπάσει την –πρόθυμη για διαπραγματεύσεις– Σεούλ από τη συμμαχία με τις ΗΠΑ, οι οποίες εμφανίζονται πιο αδιάλλακτες στο ζήτημα της προσέγγισης. Παρ’ όλα αυτά, εκτιμά πως ο δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ των δύο πλευρών πρέπει να αποκατασταθεί και πως η Ουάσιγκτον δεν έχει την πολυτέλεια να επιλέγει τους αντιπάλους της. Στο πλαίσιο αυτό θεωρεί θετικό σημάδι ότι ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Μάικ Πενς, εμφανίστηκε ανοιχτός για προκαταρκτικές συνομιλίες με τη Βόρεια Κορέα. Το κύριο άρθρο των ΝΥΤ σπεύδει να διευκρινίσει ότι είναι προς το παρόν άγνωσται αι βουλαί της Πιονγιάνγκ. Δεν είναι δηλαδή σαφές αν θέλει να εκμεταλλευτεί την επιθυμία της Σεούλ για ειρήνη μόνο και μόνο για να εξασφαλίσει κάποια οικονομικά ανταλλάγματα, για να διαρρήξει το μέτωπο Ν. Κορέας – ΗΠΑ ή επειδή πραγματικά ενδιαφέρεται να επιλύσει την πυρηνική ένταση στην περιοχή.
Σύμφωνα, εξάλλου, με αναλυτική έκθεση του Brookings για τις προθέσεις του Βορειοκορεάτη ηγέτη με τίτλο «Η εκπαίδευση του Κιμ Γιονγκ Ουν», το συμπέρασμα είναι ότι η Πιονγιάνγκ δεν επιζητεί στρατιωτική σύγκρουση με τις ΗΠΑ. «Είναι λογικός και όχι αυτόχειρας και με δεδομένο ότι έχει πλήρη γνώση της στρατιωτικής ανεπάρκειας της Βόρειας Κορέας ξέρει ότι δεν μπορεί να συντηρήσει έναν παρατεταμένο πόλεμο ούτε με τη Νότια Κορέα ούτε με τις ΗΠΑ. Αν και είναι επιθετικός, δεν είναι ριψοκίνδυνος, δεν είναι τρελός. Για την ακρίβεια, μαθαίνει πώς και πότε να επαναπροσδιορίζει τους στόχους του», επισημαίνει η Γιουνγκ Χ. Πακ, συντάκτρια της μελέτης, και σπεύδει να προσθέσει: «Πρέπει να μάθουμε να ενσωματώνουμε νέες πληροφορίες για όσα καθοδηγούν τις πράξεις του Κιμ και πώς θα μπορέσουμε να αναχαιτίσουμε αυτήν τη σοβαρή και εξελισσόμενη απειλή για την εθνική ασφάλεια. Είναι αλήθεια ότι από το 2011 ο Κιμ έχει ενισχυθεί και έχει μείνει ατιμώρητος για πολλά: σειρά εκτοξεύσεων πυραύλων, πυρηνικές δοκιμές, την πιθανή επίθεση εναντίον του ετεροθαλούς αδελφού του με τον νευροπαραλυτικό παράγοντα VX στη Μαλαισία, την εκστρατεία χάκινγκ κατά της εταιρείας Σόνι το 2014 σε αντίδραση της ταινίας «The Interview», αλλά και την κακομεταχείριση και τον θάνατο του Αμερικανού πολίτη Οτο Ουόρμπιρ, φοιτητή-τουρίστα, ο οποίος συνελήφθη και καταδικάστηκε σε 15 χρόνια καταναγκαστικά έργα για εχθρικές ενέργειες κατά του βορειοκορεατικού κράτους». Παρ’ όλα αυτά, η Πακ σημειώνει ότι ο Κιμ έχει αποφύγει προς το παρόν πράξεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αμερικανικές ή συμμαχικές «απαντήσεις», θέτοντας σε κίνδυνο το καθεστώς.
Το «κρυφό όπλο»
Με μια αποτελεσματική εκστρατεία δημοσίων σχέσεων στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς, η Πιονγιάνγκ πήρε πάντως αυτό που ήθελε. Η διεθνής κοινή γνώμη ξέχασε τις επιδόσεις της στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τις θηριωδίες του Κιμ εναντίον των πολιτικών του αντιπάλων και τις πυρηνικές του απειλές και ασχολήθηκε με τη «συμπαθή» αδελφή του, Κιμ Γιο Γιονγκ, και τις χαριτωμένες μαζορέτες. Ο Τύπος έκανε λόγο για «το κρυφό όπλο» του Κιμ και πράγματι αυτόπτες μάρτυρες περιγράφουν γλαφυρά για τον ενθουσιασμό που προκάλεσε η παρουσία της στην εναρκτήρια τελετή στην Πγιονγκτσάνγκ. «Οι λαιμοί γύρισαν και τα κινητά τηλέφωνα υψώθηκαν για να απαθανατίσουν τη σκηνή… Εδωσε στο μυστικοπαθές καθεστώς ένα ανθρώπινο πρόσωπο», έγραψε για τη βασίλισσα των βορειοκορεατικών PR η ανταποκρίτρια του BBC στη Νότια Κορέα.
Ακολούθησε η ομάδα από μαζορέτες, ένας στρατός καλλονών, οι οποίες επιλέγονται με βάση την εμφάνισή τους, το ταλέντο τους, καθώς και την πίστη τους στο καθεστώς. Οταν κατέβηκαν από το λεωφορείο της αποστολής, όλες με ασορτί μαύρα γούνινα καπέλα, κόκκινα παλτό και μποτάκια, οι Νοτιοκορεάτες θεατές θαύμασαν τη φυσική ομορφιά και την αθωότητά τους με έκδηλη νοσταλγία, ειδικά στις μεγαλύτερες ηλικίες. Αδιαφορώντας για τις σέξι χορογραφίες και τους σύγχρονους ήχους που επέλεξαν οι Νοτιοκορεάτισσες συνομήλικές τους, οι μαζορέτες της Πιονγιάνγκ χόρεψαν σε άψογο συντονισμό παραδοσιακά τραγούδια για την ένωση της πατρίδας και φώναζαν με πάθος: «Είμαστε ένα».
Το παρασκήνιο γύρω από τον τρόπο με τον οποίο επιλέγονται είναι ωστόσο λιγότερο ελκυστικό, αφού ουσιαστικά είναι αιχμάλωτες του βάρβαρου καθεστώτος. Συνήθως είναι είτε φοιτήτριες, είτε μέλη του μηχανισμού προπαγάνδας, είτε φοιτήτριες μουσικών σχολών, που έχουν υποβληθεί σε εξονυχιστικό έλεγχο της καταγωγής τους: Αν είναι π.χ. συγγενείς Βορειοκορεατών που αυτομόλησαν ή φίλα διακείμενων προς την Ιαπωνία, «κόβονται» αμέσως.
Οκτώ έλεγχοι
Στο βιβλίο της Μπάρμπαρα Ντέμικ «Nothing to envy», που κυκλοφόρησε πριν από δύο χρόνια στις ΗΠΑ και περιγράφει την καθημερινή ζωή στη Βόρεια Κορέα, η συγγραφέας εξηγεί το σύνθετο σύστημα κοινωνικής διαστρωμάτωσης επί Κιμ Ιλ Σουνγκ το 1958, το οποίο παραμένει ακέραιο μέχρι σήμερα:
«Κάθε πολίτης περνούσε από οκτώ ελέγχους. Το “σονγκμπούνγκ”, όπως αποκαλούνταν ο βαθμός που έπαιρνε, λάμβανε υπόψη του το παρελθόν και την καταγωγή των γονιών, παππούδων, ακόμη και δεύτερων εξαδέλφων του. Στην κορυφή της πυραμίδας βρισκόταν ο ίδιος ο Κιμ Ιλ Σουνγκ και η οικογένειά του. Από εκεί και κάτω υπήρχαν 51 κατηγορίες, οι οποίες υπάγονταν χονδρικά σε τρεις τάξεις: την πυρηνική, τη διστακτική και την εχθρική. Στην τελευταία ανήκαν οι οικογένειες πλούσιων γαιοκτημόνων και εμπόρων, εκείνων που οι περιουσίες είχαν απαλλοτριωθεί, οι φίλα προσκείμενοι στην Ιαπωνία και στις ΗΠΑ, οι αντιδραστικοί γραφειοκράτες, οι αυτομολήσαντες από τον Νότο, οι βουδιστές, οι καθολικοί, οι αποπεμφθέντες δημόσιοι αξιωματούχοι, όσοι βοήθησαν τη Νότια Κορέα στη διάρκεια του πολέμου».
Μια φωτογραφία
Μια φωτογραφία που δημοσιοποιήθηκε αμέσως μετά την επιστροφή της βορειοκορεατικής αποστολής στην Πιονγιάνγκ προκάλεσε την έκπληξη των διεθνών αναλυτών. Σε αυτήν ο Κιμ κρατάει σφιχτά το χέρι της αδελφής του και άλλος ένας αξιωματούχος του καθεστώτος επίσης τον κρατάει. Το γεγονός ότι τα πέντε στελέχη κρύβουν στα χέρια τους τα κινητά τους τηλέφωνα και τα σημειωματάρια δίνει στο χαλαρό οικογενειακό στιγμιότυπο μιαν αίσθηση αιφνιδιασμού από τον φωτογραφικό φακό. Υπενθυμίζεται πως ο Βορειοκορεάτης ηγέτης συνηθίζει να απαθανατίζεται σε σκηνοθετημένα περιβάλλοντα με πολίτες ή στρατιώτες που κλαίνε από συγκίνηση και λατρεία μόλις τους πλησιάζει.