Η πολιτική ορθότητα και ο περιορισμός της έκφρασης στις ΗΠΑ

Η πολιτική ορθότητα και ο περιορισμός της έκφρασης στις ΗΠΑ

3' 39" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Συνήθως στα αμερικανικά πανεπιστήμια, η γιορτή του Χαλογουίν είναι μια ευκαιρία για τη φοιτητική κοινότητα να μεταμορφωθεί φορώντας ευφάνταστα κουστούμια και διασκεδάζοντας πριν από την αγχωτική περίοδο της φθινοπωρινής εξεταστικής. Ωστόσο, πριν από δύο χρόνια, στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ, αντί για τη συνήθη παρέλαση πολύχρωμων αμφιέσεων, το πανεπιστημιακό κάμπους μεταμορφώθηκε σε χώρο παθιασμένων διαδηλώσεων. Οι απρόβλεπτες εξελίξεις που μετέτρεψαν τη γιορτινή ατμόσφαιρα σε κραυγές διαμαρτυρίας είναι μια μικρή βινιέτα που χρωματίζει με λεπτομέρεια τη διαμάχη μεταξύ της ελεύθερης έκφρασης και της πολιτικής ορθότητας, ένα ζήτημα που απασχολεί ολοένα και περισσότερο τα αμερικανικά πανεπιστήμια.

Ολα ξεκίνησαν όταν οι πανεπιστημιακές αρχές έστειλαν ένα μέιλ στους φοιτητές του πανεπιστημίου, υπενθυμίζοντάς τους –εκτός από το να αποφύγουν την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ– πως θα πρέπει να επιλέξουν τα κουστούμια τους με προσοχή ώστε να μην προσβάλουν την ευαισθησία των συμφοιτητών τους. «Στο παρελθόν, ορισμένοι φοιτητές έχουν κάνει φτωχές επιλογές, φορώντας φτερά ινδιάνου, τουρμπάνια ή ακόμη και μαύρη μπογιά στο πρόσωπό τους. Τέτοιες αμφιέσεις υποβαθμίζουν τις πολιτιστικές διαφορές της κοινότητάς μας σε στερεότυπα και κινδυνεύουν να θίξουν ευπαθείς κοινωνικές ομάδες και μειονότητες», έγραφαν οι πανεπιστημιακές αρχές, ενθαρρύνοντας τους φοιτητές να είναι προσεκτικοί στις μεταμφιέσεις τους και να αποφύγουν τις διακρίσεις.

Στην προειδοποίηση του πανεπιστημίου απάντησε άμεσα το ζεύγος Χρηστάκη – ο διαπρεπής Ελληνοαμερικανός ιατρός και κοινωνιολόγος Νικόλας και η καθηγήτρια Αναπτυξιακής Ψυχολογίας Eρικα. Υποστηρίζοντας το δικαίωμα στην ανεμπόδιστη ελευθερία της έκφρασης, το ζεύγος θεώρησε πατερναλιστική την επέμβαση του πανεπιστημίου και κάλεσε τους φοιτητές να συζητήσουν ανενόχλητοι οποιοδήποτε λεπτό θέμα τους απασχολεί, δίχως τις παρεμβάσεις του πανεπιστημίου. Σε μέιλ της, η δρ Ερικα Χρηστάκη αναρωτήθηκε: «Δεν υπάρχει πλέον χώρος για τους νέους ανθρώπους να είναι λίγο ενοχλητικοί, λίγο προκλητικοί ή ακόμη και λίγο προσβλητικοί;».

«No party»

Παρά τις καλές προθέσεις του ζεύγους, η τοποθέτηση ήταν αρκετά ατυχής. Το ίδιο Σαββατοκύριακο, αδελφότητα φοιτητών του Γέιλ απέκλεισε Αφροαμερικανίδες από πάρτι που διοργάνωνε, φωνάζοντας στην ουρά φοιτητών που περίμενε έξω από την είσοδο «λευκά κορίτσια μόνο». Τα δύο γεγονότα πυροδότησαν μια εκρηκτική αντίδραση από τη φοιτητική κοινότητα, η οποία ύψωσε τη φωνή της κατά του ενδημικού ρατσισμού και την υποβάθμιση της διαφορετικότητας στο πανεπιστήμιο. «Το ζεύγος Χρηστάκη αμφισβητεί την εμμονή του πανεπιστημίου με την πολιτική ορθότητα, αντί να ευαισθητοποιηθεί απέναντι στις διακρίσεις που βιώνουμε καθημερινά», δήλωναν οι φοιτητικοί σύλλογοι μειονοτήτων, οι οποίοι απάντησαν στις εκκλήσεις του ζεύγους για ανοικτό διάλογο επί του ζητήματος με κραυγές και διαμαρτυρίες. Οι εντάσεις κορυφώθηκαν τους επόμενους μήνες, οδηγώντας τελικά στην παραίτηση του ζεύγους από το πανεπιστήμιο.

Η διαμάχη μεταξύ της ελευθερίας της έκφρασης και της πολιτικής ορθότητας είναι ένα ζήτημα που δεν περιορίζεται στο Γέιλ, αλλά απασχολεί την πλειονότητα των αμερικανικών πανεπιστημίων τα τελευταία χρόνια. «Παρατηρούμε σχεδόν συνεχόμενες κραυγές διαμαρτυρίας, καταλήψεις, φοιτητικές διαδηλώσεις και παραβιάσεις της ελευθερίας έκφρασης αντίθετης άποψης όταν αυτή θεωρείται προσβλητική», δήλωσε πρόσφατα ο πρόεδρος της Εθνικής Ενωσης Μελετητών Πίτερ Γουντ. «Προσωπικά προβλέπω πως στο άμεσο μέλλον το πρόβλημα θα επιδεινωθεί και θα κυριαρχήσει η πόλωση», προσέθεσε.

Τι δείχνει η ιστορία

Παρότι στη συζήτηση περί πολιτικής ορθότητας στα πανεπιστήμια κυριαρχούν τα άκρα, ίσως η πραγματικότητα να βρίσκεται κάπου στη μέση. Για να αντιληφθεί κανείς τις παθιασμένες αντιδράσεις των μειονοτήτων, αρκεί μια γρήγορη ματιά στην προϊστορία των αμερικανικών πανεπιστημίων. Για τα πρώτα 150 χρόνια λειτουργίας του, στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ δεν είχε φοιτήσει κανένας Αφροαμερικανός, ενώ ακόμη και σήμερα πολλά από τα κτίρια του πανεπιστημίου φέρουν τα ονόματα επιφανών ευεργετών που είχαν υπάρξει υποστηρικτές της δουλείας. Ενώ το ποσοστό Αφροαμερικανών καθηγητών στις ΗΠΑ αγγίζει μόλις το 5%, στις χειρωνακτικές θέσεις εργασίας, όπως στις καφετέριες ή στις υπηρεσίες καθαρισμού, συναντά κανείς μόνον Αφροαμερικανούς. Υπό αυτό το πρίσμα λοιπόν, η ενδεχόμενη υπερευαισθησία των μειονοτήτων σε ζητήματα πολιτικής ορθότητας είναι δικαιολογημένη – ή έστω αναμενόμενη.

Ωστόσο, το πιο επικίνδυνο φαινόμενο στα πανεπιστήμια δεν είναι οι εντάσεις που φοβάται ο κ. Γουντ, αλλά η ανησυχητική τάση της αυτολογοκρισίας. Ερευνες αναδεικνύουν πως το 60% των φοιτητών στις ΗΠΑ πιστεύει πως το κλίμα στα πανεπιστήμια εμποδίζει ορισμένα άτομα να εκφράσουν τις απόψεις τους, επειδή κάποιοι μπορεί να τις βρουν προσβλητικές.

Το «όχι» του Χάρβαρντ

Πρόσφατα μάλιστα, το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ αποφάσισε να αποσύρει τις προσφορές φοίτησης από δέκα εισερχόμενους φοιτητές, επειδή δημοσίευσαν «προσβλητικές σατιρικές αναρτήσεις» σε ιδιωτική σελίδα του Facebook. Στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν κλίμα ασφάλειας και σεβασμού προς τις μειονότητες, τα αμερικανικά πανεπιστήμια κινδυνεύουν να επιβάλουν μια ουτοπική φούσκα, όπου η οποιαδήποτε ενοχλητική ή αμφιλεγόμενη δήλωση φιμώνεται και ποινικοποιείται, αντί να επικρίνεται. Για την επίλυση των πιο βαθιά ριζωμένων κοινωνικών προβλημάτων και διακρίσεων, άλλωστε, δεν αρκεί η επιβολή.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή