Ο πανταχού παρών Ερντογάν και η μετάβαση σε… καθεστώς μοναρχίας

Ο πανταχού παρών Ερντογάν και η μετάβαση σε… καθεστώς μοναρχίας

3' 17" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Καταφθάνοντας στο πολυσύχναστο αεροδρόμιο «Ατατούρκ» της Κωνσταντινούπολης, ένα από τα πρώτα πράγματα που προσέχει κανείς είναι μια επιβλητική γιγαντοαφίσα. Στο κέντρο απεικονίζεται ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ατενίζοντας το κοινό με μια στωική έκφραση στο πρόσωπό του.

Η εικόνα του επαναλαμβάνεται αμέτρητες φορές στην πορεία του ταξιδιώτη προς την Πόλη: στις οθόνες που βρίσκονται τοποθετημένες στα βαγόνια του μετρό, στις αφίσες που καλύπτουν δεκάδες μεγαλοπρεπή, εγκαταλελειμμένα κτίρια της Κωνσταντινούπολης, και σχεδόν σε κάθε πρωτοσέλιδο των εφημερίδων της χώρας.

Η συνεχής παρουσία του δίνει την εντύπωση πως η Τουρκία έχει ολοκληρώσει τη μετάβασή της σε καθεστώς μοναρχίας, πως η κοινωνία έχει υποταχθεί ολοκληρωτικά στην ηγεμονία του και πως ο χαρακτηρισμός του σουλτάνου, που του αποδίδουν συχνά τα διεθνή μέσα, δεν περιέχει πλέον κανένα στοιχείο υπερβολής. Σε ένα μεγάλο βαθμό, η τουρκική πραγματικότητα επιβεβαιώνει αυτή την εντύπωση.

Η δικαστική εξουσία έχει πλέον γονατίσει πλήρως στην επιρροή του Ερντογάν – άλλωστε το 90% των κενών θέσεων που δημιούργησαν οι χιλιάδες εκκαθαρίσεις στα δικαστήρια και στις εισαγγελικές αρχές της χώρας καλύφθηκαν από μέλη τοπικών οργανώσεων του κυβερνώντος κόμματος.

Το ίδιο ισχύει και στον τουρκικό στρατό, η κυβέρνηση έχει αντικαταστήσει σχεδόν όλα τα κορυφαία μέλη των ενόπλων δυνάμεων. Τέλος, με την πρόσφατη εξαγορά του ιστορικού εκδοτικού ομίλου Ντογάν από τον φιλοκυβερνητικό επιχειρηματία Ντεμιρορέν, και με πάνω από 300 δημοσιογράφους πίσω από τα σίδερα των φυλακών, ο τουρκικός Τύπος έχει πλέον υποκύψει στο μονομερές αφήγημα του Τούρκου προέδρου.

Ωστόσο, για να ολοκληρωθεί η πολυετής προσπάθεια του Ερντογάν για την πλήρη παγίωση της εξουσίας, λείπει ένας σημαντικός παράγοντας: η συγκατάβαση της τουρκικής κοινωνίας στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές του 2019. Εκεί, ο Τούρκος πρόεδρος αντιμετωπίζει μια πιο πολύπλοκη και εύθραυστη εικόνα μιας κοινωνίας διχασμένης. Παρότι το ποσοστό δημοτικότητάς του παραμένει εξαιρετικά υψηλό, κυμαίνεται σταθερά κάτω από το 50% που χρειάζεται για να κερδίσει τις εκλογές από τον πρώτο γύρο. Ταυτόχρονα, μετρήσεις δείχνουν πως ένα σημαντικό κομμάτι της εκλογικής βάσης του κυβερνώντος κόμματος έχει αρχίσει να κουράζεται από την αυταρχική γραμμή του, αλλά και από την απομάκρυνση μετριοπαθών στελεχών από την παράταξη.

Σε πρόσφατη επίσκεψή μου στη συντηρητική γειτονιά του Μπαλάτ στην Κωνσταντινούπολη –παραδοσιακό φρούριο του κυβερνώντος κόμματος– οι συζητήσεις μου με τους κατοίκους επιβεβαίωσαν τη σχετική φθορά που έχει υποστεί ο Τούρκος πρόεδρος. «Ο Ερντογάν έχει καλές προθέσεις, αλλά οι συλλήψεις της κυβέρνησης ίσως έχουν φτάσει σε ένα υπερβολικό σημείο», δήλωναν οι ηλικιωμένοι ντόπιοι, με πολύ μεγαλύτερη μετριοπάθεια απ’ ό,τι θα περίμενε να συναντήσει κανείς στη συντηρητική γειτονιά. Το πολιτικό προσκήνιο της Τουρκίας φαίνεται να αντανακλά την τάση αυτή – τόσο το νεοσύστατο, δεξιό «Καλό Κόμμα» της Μεράλ Ακσενέρ όσο και το ισλαμιστικό, δημοκρατικό «Κόμμα της Ευημερίας» βλέπουν τα ποσοστά τους να αυξάνονται με βραδύ, αλλά συνεχή ρυθμό.

Νευρικότητα

Παρά την εντύπωση που δίνει η ακλόνητη αυτοπεποίθησή του, ο Ερντογάν δεν έχει επαναπαυθεί στην καρέκλα του σουλτάνου. Αντιθέτως, ετοιμάζεται πυρετωδώς για τις προεδρικές εκλογές δίχως να έχει αποχωριστεί τις ανήσυχες μνήμες της οριακής νίκης του στο περυσινό δημοψήφισμα. Η νευρικότητά του προδίδεται τόσο από τις πρόσφατες αλλαγές στον εκλογικό νόμο της Τουρκίας –μια καθαρά στρατηγική κίνηση που του επιτρέπει την εκλογική συμμαχία με το κόμμα των εθνικιστών, τονώνοντας το ποσοστό του– όσο και από τις σχεδόν καθημερινές ομιλίες προεκλογικού ύφους που πραγματοποιεί ανά τη χώρα. Η τουρκική επέμβαση στο Αφρίν, η κλιμάκωση των εντάσεων με την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά και οι εθνικιστικές κορώνες εναντίον της Ευρώπης και της Αμερικής, είναι και αυτές κομμάτι της έντονης προσπάθειας συσπείρωσης του συντηρητικού ακροατηρίου της χώρας, που χρειάζεται ο Τούρκος πρόεδρος για να εξασφαλίσει τη νίκη του.

Στο πρόσφατο ταξίδι μου στην Κωνσταντινούπολη, επισκέφθηκα το Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου όπου είχα βρεθεί πριν από μερικά χρόνια για ένα ερευνητικό πρότζεκτ. Συμπτωματικά, η ημέρα της επίσκεψής μου συνέπεσε με ένα τρομακτικό επεισόδιο: η τουρκική αστυνομία εισέβαλε στους κοιτώνες του πανεπιστημίου και συνέλαβε επτά φοιτητές, που είχαν συμμετάσχει σε μία διαδήλωση κατά του πολέμου στο Αφρίν. Ενώ το πανεπιστήμιο παρακολουθούσε έντρομο τις εξελίξεις, μια φοιτήτρια που βρισκόταν δίπλα μου μού ψιθύρισε: «Είναι προφανές. Ο ανήσυχος Ερντογάν είναι και ο πιο επικίνδυνος».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή