Λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση του Ντόναλντ Τραμπ ότι οι ΗΠΑ αποσύρονται από τη συμφωνία με το Ιράν, η καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και η Βρετανίδα πρωθυπουργός Τερέζα Μέι αποδοκίμασαν την απόφασή του με κοινή ανακοίνωση, σε μια σπάνια επίδειξη ευρωπαϊκής σύμπνοιας στη μετα-Brexit εποχή. Είχε προηγηθεί η σύμπηξη παρόμοιου μετώπου, με αφορμή την επιβολή από τις ΗΠΑ δασμών στις εισαγωγές αλουμινίου και χάλυβα.
Ολο και συχνότερα οι Ευρωπαίοι ηγέτες καλούνται να προασπιστούν τις διεθνείς συμφωνίες (εμπορικές, πυρηνικές κ.λπ.) απέναντι στον τραμπουκισμό του Τραμπ, που αποχωρεί μονομερώς είτε από τις εμπορικές συνθήκες, είτε από το ντιλ με το Ιράν, είτε από τη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή. Ο μοναχικός του δρόμος στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής θέτει επικίνδυνο προηγούμενο, ανοίγοντας τον δρόμο για ανάλογες παραβιάσεις διεθνών συμβάσεων και από άλλες χώρες. Πολλοί αναλυτές φοβούνται, για παράδειγμα, ότι ο Αμερικανός πρόεδρος στέλνει με τις πρόσφατες ενέργειές του αντιφατικά και αναξιόπιστα μηνύματα, που δικαίως θα μπορούσαν να προκαλέσουν δυσπιστία στην Πιονγιάνγκ λίγες εβδομάδες πριν από την κρίσιμη συνάντηση Τραμπ – Κιμ Γιονγκ Ουν στη Σιγκαπούρη.
Αμηχανία
Αντιμέτωποι με τον απομονωτισμό της Ουάσιγκτον, οι Ευρωπαίοι ηγέτες παρακολουθούν αμήχανοι τις εξελίξεις καθώς η διατλαντική σχέση δύσκολα μπορεί να αντικατασταθεί. Πίσω από τις διακηρύξεις της Μέρκελ ότι η Ευρώπη πρέπει να πάρει τη μοίρα της στα χέρια της και την επιθετική αποστροφή του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ, «Με τέτοιους φίλους, τι να τους κάνεις τους εχθρούς;», κρύβεται η σκληρή αλήθεια: ότι αν τεθεί το δίλημμα διασταλτικά, «εμπόριο με το Ιράν ή τις ΗΠΑ», η απάντηση είναι σαφής και σίγουρα δεν περνά από την Τεχεράνη.
Aπό την Παρασκευή ενεργοποιήθηκε η ρήτρα εξαίρεσης του 1996, που είχε θεσπιστεί για να προστατεύσει τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις από τις κυρώσεις των ΗΠΑ εις βάρος της Κούβας. Αντίστοιχα, τώρα καθίσταται παράνομη η συμμόρφωση ευρωπαϊκών επιχειρήσεων με τις αμερικανικές κυρώσεις εις βάρος του Ιράν αλλά και με τις δικαστικές αποφάσεις αμερικανικών δικαστηρίων, που τις επιβάλλουν.
Οι επιχειρήσεις
Προς το παρόν, οι Βρυξέλλες επιμένουν ότι δεν θα ακολουθήσουν τις ΗΠΑ, αλλά είναι έκδηλες οι πρώτες ενδείξεις πως η διάσωση της συμφωνίας θα είναι δύσκολη. Από τη Σύνοδο Κορυφής της Σόφιας αυτήν την εβδομάδα, η Μέρκελ απέφυγε να καθησυχάσει τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ότι θα αποζημιωθούν σε περίπτωση που πληγούν από τις αμερικανικές κυρώσεις εναντίον του Ιράν. Επιπλέον η Τοτάλ, ο γαλλικός ενεργειακός κολοσσός, άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο της αποχώρησης από το Ιράν. Παρόμοιες πρωτοβουλίες προανήγγειλαν η Μερσκ και η Αλιάντς, ο δανέζικος γίγαντας των θαλάσσιων μεταφορών και η γερμανική ασφαλιστική εταιρεία αντίστοιχα.
Το προσεχές διάστημα η Τεχεράνη θα έχει επαφές με την ευρωπαϊκή ηγεσία και η ατμόσφαιρα προμηνύεται τεταμένη: οι Ευρωπαίοι αναμένεται να θέσουν θέμα συμφωνίας για τους βαλλιστικούς πυραύλους, αλλά και ιρανικής υποστήριξης του Μπασάρ αλ Ασαντ στη Συρία, της Χεζμπολάχ στον Λίβανο και των ανταρτών Χούθι στην Υεμένη. «Η συμφωνία δεν είναι τέλεια», αναγνώρισε η Μέρκελ στη Σόφια.
Την ημέρα που ανακοινώθηκε η αμερικανική απόφαση πριν από δέκα μέρες, ο νέος Αμερικανός πρέσβης στο Βερολίνο, Ρίτσαρντ Γκρενέλ, κάλεσε τη Γερμανία να υποχρεώσει άμεσα τις επιχειρήσεις της να τα μαζέψουν και να φύγουν από το Ιράν. O Βόλφγκανγκ Ισινγκερ, Γερμανός πρέσβης στις ΗΠΑ από το 2001 έως το 2006, του απάντησε στο Twitter: «Ρικ, η συμβουλή μου, έπειτα από μια μακρά διπλωματική σταδιοδρομία: Εξήγησε την πολιτική της χώρας σου, αλλά ποτέ μην υποδεικνύεις στην οικοδέσποινα χώρα τι να κάνει».