Καθ’ όλη τη διάρκεια της ευρωπαϊκής οικονομικής κρίσης, πολλές αποφάσεις του Βερολίνου λαμβάνονταν με το βλέμμα στραμμένο στα εσωτερικά προβλήματα της Γερμανίας και στις ευαισθησίες των ψηφοφόρων της χώρας. Κάτι αντίστοιχο παρακολουθούμε εσχάτως με το μεταναστευτικό, το οποίο έχει αναχθεί σε σοβαρό σημείο τριβής μεταξύ των δύο παραδοσιακών συμμάχων στους κόλπους της Ενωσης Χριστιανοδημοκρατών και Χριστιανοκοινωνιστών (CDU/CSU). Ο Βαυαρός ηγέτης του CSU, Χορστ Ζεεχόφερ, έδωσε δύο εβδομάδες διορία στην καγκελάριο Αγκελα Μέρκελ να επιλύσει το ζήτημα των επαναπροωθήσεων, προκειμένου να μην εισέρχονται σε γερμανικό έδαφος οι μετανάστες που έχουν καταθέσει αιτήσεις ασύλου σε άλλες χώρες. Οι διαρροές, ειδικά στην ταμπλόιντ εφημερίδα «Μπιλντ», ότι οι Χριστιανοκοινωνιστές εγκαταλείπουν τον μεγάλο συνασπισμό, είχαν ακριβώς αυτό τον στόχο: να πιέσουν ασφυκτικά τη Μέρκελ να λάβει αποφάσεις είτε σε εθνικό είτε σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τον Οκτώβριο διεξάγονται τοπικές εκλογές στη Βαυαρία και οι Χριστιανοκοινωνιστές καλούνται να αποδείξουν το σκληρό τους προφίλ στο μεταναστευτικό για να μην έχουν απώλειες προς την ξενοφοβική Εναλλακτική για τη Γερμανία. Ετσι έχουν αναγάγει σε κεντρικό ζήτημα της ατζέντας τους την καταπολέμηση του «τουρισμού ασύλου», όπως τον αποκαλούν, σε μια διατύπωση που προκαλεί ενόχληση στα περισσότερα κόμματα. Ηδη, στις περασμένες εκλογές το CSU είχε λάβει κάτω από 39%, το χαμηλότερο ποσοστό στην ιστορία του κόμματος και δέκα ποσοστιαίες μονάδες λιγότερες από ό,τι πριν από τέσσερα χρόνια. Στις τελευταίες δημοσκοπήσεις η Εναλλακτική εμφανίζεται ενισχυμένη και τερματίζει δεύτερη μετά τους Χριστιανοκοινωνιστές με 13,5%. Σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις, η πλειονότητα των ψηφοφόρων βλέπει θετικά την πρόταση να κατεβάσει το κόμμα των Χριστιανοκοινωνιστών υποψηφίους σε όλη τη χώρα και όχι μόνο στο κρατίδιο της Βαυαρίας.
Η σημερινή έκτακτη σύνοδος για το μεταναστευτικό στις Βρυξέλλες είναι λοιπόν απόρροια της προεκλογικής εκστρατείας στη Βαυαρία και της διένεξης της καγκελαρίου με τον υπουργό Εσωτερικών της, που εξώθησε τη Μέρκελ να προσφύγει στην Ευρώπη ως ύστατη σανίδα σωτηρίας. Η ανταπόκριση ήταν άμεση. Ο πρόεδρος της Επιτροπής, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, συγκάλεσε άμεσα τη μίνι σύνοδο, ενώ ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έσπευσε να ζητήσει από τους Ευρωπαίους ηγέτες να καταπολεμήσουν τη λέπρα του λαϊκισμού. Η αιχμή ήταν σαφής: ο Μακρόν είχε στο μυαλό του την Ιταλία και δη τον έτερο μεγάλο λαϊκιστή υπουργό Εσωτερικών της Ε.Ε., τον Ματέο Σαλβίνι, ο οποίος απείλησε να μη μεταβεί σήμερα στις Βρυξέλλες και να αναθεωρήσει τη συνδρομή της χώρας στον κοινοτικό προϋπολογισμό. «Δεν είναι δυνατόν να πληρώνουμε 6 δισ. ευρώ τον χρόνο στην Ε.Ε. και μετά να έχουμε διαρκώς κάποιον να μας ενοχλεί», είπε χαρακτηριστικά. H Mέρκελ χρειάζεται τώρα την Ελλάδα και την Ιταλία, έγραψε η εφημερίδα «Τσάιτ» αυτήν την εβδομάδα, τονίζοντας το οξύμωρο. «Μήπως αυτό την καθιστά εκβιάσιμη;», αναρωτήθηκε η εβδομαδιαία επιθεώρηση, τονίζοντας ότι τόσο η Αθήνα όσο και η Ρώμη θα ζητήσουν ανταλλάγματα για να συναινέσουν σε ενδεχόμενη διμερή συμφωνία περί επαναπροωθήσεων, ένα είδος επανενεργοποίησης του Δουβλίνου. «Δεν μπορούμε να πάρουμε ούτε έναν. Αντίθετα θέλουμε να παραδώσουμε μερικούς» (σ.σ. μετανάστες), απάντησε στο «Σπίγκελ» ο Σαλβίνι, απορρίπτοντας τα σχέδια της Μέρκελ.
Μέρκελ και Μακρόν έχουν αποφασίσει να ηγηθούν μιας κοινής ευρωπαϊκής προσπάθειας για αντιμετώπιση του ζητήματος, ενώ το μέτωπο αυτό υπονομεύεται συστηματικά όχι μόνο από τον Σαλβίνι αλλά και από άλλους υπέρμαχους μιας σκληρής μεταναστευτικής πολιτικής, από την Αυστρία και τη Δανία μέχρι τις χώρες του Βίσεγκραντ. Την Πέμπτη, μιλώντας, μετά τη συνάντησή του με τον Αυστριακό καγκελάριο Σεμπάστιαν Κουρτς, εκ μέρους της ομάδας των χωρών του Βίσεγκραντ, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν διεμήνυσε ότι ουδείς από τους τέσσερις ηγέτες θα παραστεί στη σημερινή έκτακτη σύνοδο και μάλιστα σημείωσε ότι τέτοιου είδους πρωτοβουλίες θα πρέπει να αναλαμβάνονται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και όχι την Κομισιόν. «Αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχουν πολιτικές δυσκολίες σε ορισμένες χώρες, αλλά αυτό δεν μπορεί να οδηγεί σε πανευρωπαϊκή βιασύνη», δήλωσε δηκτικά, σε μια έμμεση αναφορά στο Βερολίνο.
Η ατζέντα
Μερικές από τις ιδέες που αναμένεται να συζητηθούν σήμερα στις Βρυξέλλες είναι η σύναψη διμερών συμφωνιών με τις χώρες της πρώτης γραμμής στην υποδοχή προσφύγων στην Ε.Ε., δηλαδή κυρίως την Ιταλία, τη Μάλτα και την Ελλάδα, ώστε να επαναπροωθούνται σε αυτές τις χώρες εισόδου όσοι μετανάστες έχουν καταθέσει εκεί αιτήσεις ασύλου. Αν εφαρμοστεί αυτή η πρόταση, στην οποία όμως αντιδρά έντονα η Ιταλία, η Μέρκελ θα έχει τη δυνατότητα να παρουσιάσει στο εσωτερικό της μία κάπως πιο αξιοπρεπή λύση από την πλήρη απαγόρευση των ανθρώπων αυτών να εισέλθουν στη γερμανική επικράτεια, όπως επιθυμεί ο Ζεεχόφερ. Στο τραπέζι βρίσκονται και άλλες πρωτοβουλίες, που δεν είναι ιδιαίτερα πρωτότυπες. Από τη δημιουργία κέντρων καταγραφής προσφύγων στη Β. Αφρική (Λιβύη, Τυνησία κ.λπ.) μέχρι τη συγκρότηση κέντρων κράτησης σε χώρα εκτός Ε.Ε. για μετανάστες των οποίων έχουν απορριφθεί οι αιτήσεις, οι προτάσεις αυτές έχουν ξανακουστεί και απορρίφθηκαν επειδή παρουσιάζουν επιμέρους προβλήματα και δυσκολίες υλοποίησης.
Με δεδομένες τις συνθήκες στο εσωτερικό της Γερμανίας και τους συσχετισμούς σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ε.Ε. περνάει, λίγα χρόνια μετά την κρίση χρέους της, μία δεύτερη σοβαρή υπαρξιακή κρίση, εξαιτίας του μεταναστευτικού αυτή τη φορά. Κι αν η Μέρκελ επέζησε της πρώτης, είναι αμφίβολο κατά πόσον θα αποδειχθεί ξανά εφτάψυχη, ακριβώς επειδή στο συλλογικό υποσυνείδητο έχει ταυτιστεί με την πολιτική ανοιχτών θυρών και την ανθρωπιστική προσέγγιση που επέδειξε το Βερολίνο το 2015, για να ανακρούσει ωστόσο πρύμναν τρία χρόνια αργότερα. Οι Σοσιαλδημοκράτες εταίροι της στον μεγάλο συνασπισμό πάντως ετοιμάζονται ήδη για πρόωρες εκλογές.
Τα βρίσκουν για προϋπολογισμό, ESM
Ο πολυαναμενόμενος οδικός χάρτης Γαλλίας και Γερμανίας για τις μεταρρυθμίσεις στην Ευρωζώνη δημοσιοποιήθηκε αυτήν την εβδομάδα και περιέχει αμοιβαίες υποχωρήσεις, καθώς οι ηγέτες των δύο χωρών, Μακρόν και Μέρκελ, φαίνεται να αντιλαμβάνονται ότι ο ένας χρειάζεται τον άλλον. Παρά την πρόοδο όμως που επετεύχθη στο ζήτημα ενός προϋπολογισμού για την Ευρωζώνη και την ενίσχυση του ESM, το ακριβές μέγεθος του πρώτου, αλλά και ποιος αποφασίζει για την ενεργοποίηση του δευτέρου, σε περιπτώσεις διάσωσης τραπεζών για παράδειγμα, δεν έχουν αποσαφηνιστεί. «Υπάρχει μια γενική αίσθηση πως η συγκυρία είναι ευνοϊκή, όχι όμως για ένα συνολικό πακέτο μεταρρυθμίσεων, αλλά στην κατεύθυνση της προόδου», ανέφερε στο Μπλούμπεργκ ο Νίκολας Βέρον, στέλεχος της δεξαμενής σκέψης Μπρίγκελ με έδρα τις Βρυξέλλες, και έσπευσε να προσθέσει πως «είναι γεγονός ότι τόσο η αριθμητική στην Μπούντεσταγκ όσο και η νέα κυβέρνηση στην Ιταλία έχουν δημιουργήσει ένα λιγότερο φιλικό περιβάλλον». Ενα άλλο ζήτημα που δημιουργεί τριβές είναι αν θα πρέπει να θεσπιστεί ένας μηχανισμός αναδιάρθρωσης του χρέους, καθώς χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία θέλουν να αναλαμβάνει αυτό το βάρος ο ιδιωτικός τομέας προτού αντληθούν κεφάλαια από τους φορολογουμένους. Στον οδικό χάρτη οι σχετικές διατυπώσεις είναι αρκετά ασαφείς, ώστε συγκλίνουν στην εξέταση κάθε περίπτωσης ξεχωριστά.