Επί σχεδόν ένα μήνα μαινόταν στο εσωτερικό της συντηρητικής παράταξης στη Γερμανία ένας αδυσώπητος εμφύλιος μεταξύ Χριστιανοδημοκρατών (CDU) και Χριστιανοκοινωνιστών (CSU), που κορυφώθηκε με την απειλή του Βαυαρού υπουργού Εσωτερικών, Χορστ Ζεεχόφερ, να παραιτηθεί αν δεν υπάρξουν διαβεβαιώσεις από την καγκελάριο Αγκελα Μέρκελ, ότι οι μετανάστες χωρίς άσυλο δεν θα περνούν τα σύνορα της χώρας. Θεωρητικά η ρήξη αποσοβήθηκε στο παρά πέντε με τη δέσμευση για τη δημιουργία κλειστών κέντρων τράνζιτ, στα οποία, όπως διευκρίνισε η κ. Μέρκελ, οι μετανάστες δεν θα παραμένουν πέρα από ένα 48ωρο. Η εξήγηση κρίθηκε απαραίτητη για να εξευμενιστεί ο τρίτος εταίρος της κυβέρνησης, οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD), οι οποίοι είχαν εξαρχής, από το 2015, ταχθεί κατά τέτοιου είδους κλειστών κέντρων. Στο πλαίσιο του συνολικού σχεδίου το Βερολίνο θα πρέπει να συνάψει διμερείς ή πολυμερείς συμφωνίες ειδικά με τις χώρες εισόδου, οι οποίες θα είναι υποχρεωμένες να αποδέχονται τις επαναπροωθήσεις μεταναστών. Η Ευρώπη ανέπνευσε με ανακούφιση, καθώς η μεγαλύτερη οικονομία της απέφυγε μια νέα προσφυγή στις κάλπες και την επακόλουθη αστάθεια, που θα είχε απρόβλεπτες συνέπειες. Τα ερωτήματα που παραμένουν, όμως, γύρω από τη συμφωνία είναι πολλά. Ούτε η Ιταλία, που είναι χώρα εισόδου, ούτε η Αυστρία, στην οποία θα πρέπει να επαναπροωθούνται όσοι δεν γίνονται δεκτοί από χώρες εισόδου, έχουν προς το παρόν συναινέσει στη γερμανική συμφωνία. Γι’ αυτό εξάλλου ο Ζεεχόφερ προανήγγειλε επαφές με τους ομολόγους του από τις δύο χώρες γι’ αυτή την εβδομάδα. Σοβαρές αντιδράσεις υπάρχουν και στους κόλπους του SPD, με επικεφαλής τον Σοσιαλδημοκράτη υπουργό Εξωτερικών, Χάικο Μάας, αφού η λεπτομερής κυβερνητική συμφωνία, πάνω στην οποία βασίστηκε η συγκρότηση του μεγάλου συνασπισμού, δεν προέβλεπε τα προαναφερθέντα σκληρά μέτρα στον τομέα του μεταναστευτικού. Την Πέμπτη το βράδυ, το SPD αποφάσισε να στηρίξει τελικά τη συμφωνία, υπό τον όρο ότι μέχρι το τέλος του χρόνου θα έχει ψηφιστεί ένας νόμος για το μεταναστευτικό.
Φόβοι για νέα κρίση
«Μια καγκελάριος που μάχεται να επιβιώσει, ένας υπουργός Εσωτερικών ο οποίος είχε ήδη φύγει κι ένα SPD που εμφορείται πια μόνο από τον φόβο», ήταν το σχόλιο της εβδομαδιαίας εφημερίδας «Τσάιτ» για τη σημερινή κατάσταση στο Βερολίνο. Σύσσωμος ο γερμανικός Τύπος αμφισβητεί κατά πόσον η κυβερνητική κρίση δεν θα επανεμφανιστεί οξύτερη στο άμεσο μέλλον και οι μισοί πολίτες θεωρούν απίθανο να ολοκληρώσει την 4ετή θητεία της. Ο Ζεεχόφερ σε χθεσινή του συνέντευξη στο «Σπίγκελ» άφησε ήδη ανοιχτό το ενδεχόμενο να ξεσπάσει νέα κρίση, αν δεν υλοποιηθεί η συμφωνία. Παρ’ όλο που η ίδια η καγκελάριος με το μειλίχιο ύφος της διαβεβαιώνει την κοινή γνώμη πως όλα βαίνουν καλώς και ότι αυτά είναι αναμενόμενα συμπτώματα μιας τρικομματικής κυβέρνησης, ηχεί ελάχιστα πειστική.
«Ηταν κάποτε ένα ισχυρό κράτος», ο κεντρικός τίτλος του προηγούμενου τεύχους του περιοδικού «Σπίγκελ», με το εξώφυλλο να δείχνει τα χρώματα της γερμανικής σημαίας να λιώνουν. Η εικόνα απηχεί την εντύπωση παρακμής που αισθάνονται πολλοί στη χώρα. Οχι μόνο εξαιτίας της κυβερνητικής κρίσης, αλλά και του αποκλεισμού της εθνικής ομάδας από το Μουντιάλ. Το παράδοξο, όμως, είναι πως το δυσοίωνο κλίμα οποιασδήποτε υπόνοιας για «Λυκόφως της καγκελαρίου» (Kanzlerin-Dämmerung) περισσότερο συσπειρώνει την κοινή γνώμη γύρω από τη Μέρκελ, παρά τη φθείρει. Χαρακτηριστική είναι η τελευταία δημοσκόπηση, που δείχνει πως αν και η γενικότερη αίσθηση ήταν ότι η καγκελάριος βγήκε λαβωμένη από τη μονομαχία με τον Ζεεχόφερ, το 46% θεωρεί ότι ο υπερσυντηρητικός πολιτικός εξέρχεται αποδυναμωμένος από την αναμέτρηση. Σχεδόν τα τρία τέταρτα όσων ρωτήθηκαν απάντησαν ότι ο Ζεεχόφερ αποδυνάμωσε τους συντηρητικούς, ενώ το 56% των Γερμανών πιστεύει ότι δίνεται υπερβολική έμφαση στο μεταναστευτικό, εις βάρος άλλων θεμάτων. Αν στόχος του Ζεεχόφερ ήταν να αναχαιτίσει την επιρροή της ξενοφοβικής Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) στις επικείμενες εκλογές στο κρατίδιο της Βαυαρίας το φθινόπωρο, τότε μάλλον έχει αποτύχει. Οι πρώτες ενδείξεις εμφανίζουν το κόμμα του, το CSU, να χάνει την απόλυτη πλειοψηφία στην τοπική Βουλή και την AfD να αναδεικνύεται δεύτερο ισχυρότερο κόμμα.
Η βεντέτα Μέρκελ – Ζεεχόφερ χρονολογείται από το 2004 με αφορμή τις προτάσεις της παράταξης στον τομέα της Υγείας. Η σύγκρουσή τους οδήγησε μάλιστα στην παραίτηση του Βαυαρού με τις ευέλικτες απόψεις, όπως σημειώνουν οι Γερμανοί ρεπόρτερ. Το μοναδικό θέμα στο οποίο η στάση του είναι ακλόνητη καθ’ όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του είναι η μετανάστευση και η ανάλγητη πολιτική του στον τομέα. Από το 2015 ήταν ο σφοδρότερος επικριτής της πολιτικής της Μέρκελ στο προσφυγικό και διεκδίκησε με πάθος να θεσπιστεί πλαφόν στον αριθμό προσφύγων, που θα γίνονται δεκτοί στη χώρα σε ετήσια βάση. Η διαμάχη, όμως, έλαβε αυτήν τη φορά προσωπικό χαρακτήρα, με αποκορύφωμα την αποστροφή Ζεεχόφερ, «δεν μπορεί να με απομακρύνει μια καγκελάριος, η οποία είναι καγκελάριος χάρη σε μένα». Αναλυτές αποδίδουν την εγωπάθειά του στην προσπάθεια να σκηνοθετήσει την υστεροφημία του. Ουδείς, όμως, πήρε στα σοβαρά την απειλή παραίτησής του, την έχει εξάλλου επαναλάβει αρκετές φορές στο παρελθόν. Αναγκασμένος να παραδώσει την πρωθυπουργία της Βαυαρίας στον Μάρκους Ζέντερ, εξαιτίας της κακής επίδοσής του στις ομοσπονδιακές εκλογές, ο Ζεεχόφερ βρέθηκε τις τελευταίες εβδομάδες αντιμέτωπος με το φάσμα της πρόωρης πολιτικής συνταξιοδότησης στα 69 (την περασμένη Τετάρτη ήταν τα γενέθλιά του). Δεν είναι βουλευτής κι αν όντως παραιτείτο από υπουργός, η σταδιοδρομία του θα είχε τελειώσει άδοξα.
Οι επιχειρήσεις
Η Αγκελα Μέρκελ χάνει την υποστήριξη της επιχειρηματικής ελίτ στη Γερμανία. Αυτό αναφέρουν οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», που αφήνουν υπόνοιες ότι πλέον πολλοί αμφισβητούν τη συνολική συμπάθεια της καγκελαρίου απέναντι στις επιχειρήσεις σε θέματα όπως ο κατώτατος μισθός, η εργατική νομοθεσία, το ασφαλιστικό κόστος για τους εργοδότες και το κόστος ενέργειας, νοσταλγώντας τις εποχές του Γκέρχαρντ Σρέντερ. Τα παράπονά τους είναι πολλά. Οτι δεν υπάρχει μια ενιαία στρατηγική, ότι οι πολιτικές της κυβέρνησης π.χ. στην ενέργεια και στη μετανάστευση μεταβάλλονται διαρκώς και πως δεν υπάρχει συγκεκριμένο όραμα, στον τομέα της καινοτομίας και της ψηφιακής οικονομίας. Αναλυτές σημειώνουν ότι ακριβώς αυτή η απόστασή της από τους επιχειρηματίες και η υιοθέτηση πιο κοινωνικά ευαίσθητων θέσεων είναι που της χάρισαν τέσσερις θητείες. Υπάρχει, πάντως, και μια πιο συναισθηματική πτυχή στην ταραγμένη σχέση της Μέρκελ με τις επιχειρήσεις. Αν ο Σρέντερ είχε τη δυνατότητα να επικοινωνεί με την ελίτ, πίνοντας ακριβά κρασιά και καπνίζοντας πούρα, η Μέρκελ υιοθετεί ένα πιο αυστηρό και επιστημονικό ύφος επικοινωνίας, με το οποίο δεν μπορεί να ταυτιστεί ο ανδροκρατούμενος –ακόμη και στη Γερμανία– χώρος των επιχειρήσεων.