Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ μετέβη σήμερα στις Βρυξέλλες για τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, όπου άσκησε έντονη κριτική για το γεγονός ότι χώρες-μέλη δεν δαπανούν αρκετά ποσά για την άμυνα, σημειώνοντας παράλληλα ότι «οι προσπάθειες που έχουν καταβάλει οι ΗΠΑ ώθησαν τις άλλες χώρες μέλη του ΝΑΤΟ να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες». Το ίδιο μήνυμα είχε στείλει και σε συγκέντρωση την περασμένη εβδομάδα στη Μοντάνα.
«Θα πω στο ΝΑΤΟ ότι θα πρέπει να αρχίσει να πληρώνει τους λογαριασμούς του», είπε ο Τραμπ, αφήνοντας να εννοηθεί ότι οι χώρες που είναι μέλη του Οργανισμού θα πρέπει να αυξήσουν τα ποσά που χορηγούν. Πρόκειται βέβαια για ένα μήνυμα που δεν βλέπουν και με τόσο καλό μάτι 'άλλα μέλη του ΝΑΤΟ, με κάποια από αυτά να έχουν εκφράσει και την ανησυχία τους, με αφορμή τη συνάντηση του Αμερικανού προέδρου με τον μεγαλύτερο πολέμιο του ΝΑΤΟ, Βλαντιμίρ Πούτιν, στο Ελσίνκι.
Ωστόσο, τι είδους οργανισμός είναι το ΝΑΤΟ, πώς λειτουργεί και γιατί είναι τόσο σημαντικός ο ρόλος του; Το ABC δίνει απαντήσεις σε καίριες ερωτήσεις.
Τι είναι το ΝΑΤΟ;
Η συμμαχία του ΝΑΤΟ δημιουργήθηκε το 1949 στην αρχή του Ψυχρού Πολέμου, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η σοβιετική επιθετικότητα προς την Ευρώπη.
Σήμερα αριθμεί 29 μέλη από την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική και έχει σαν στόχο τη διαφύλαξη της ελευθερίας και της ασφάλειας στα μέλη της μέσω πολιτικών και στρατιωτικών μέσων.
Επίσης, ο οργανισμός προωθεί τις δημοκρατικές αξίες και ενθαρρύνει τις χώρες μέλη του να συνεργαστούν σε θέματα άμυνας και ασφάλειας ώστε να εμποδίσουν μακροχρόνιες συγκρούσεις.
Οταν ξεσπά διαμάχη σε θέματα ασφαλείας το ΝΑΤΟ εκδίδει ψηφίσματα υπέρ της ειρήνης. Υπάρχουν μάλιστα συγκεκριμένες οδηγίες για τη χρήση στρατιωτικής δυναμής, όπως αυτά ορίζονται στο άρθρο 5 της Συμφωνίας της Ουάσιγκτον, που είναι και η ιδρυτική συνθήκη του ΝΑΤΟ.
Το ΝΑΤΟ δεσμεύεται επί της αρχής ότι μια επίθεση εναντίον ενός ή περισσοτέρων μελών του θεωρείται ως επίθεση εναντίον όλων. Αυτή είναι η αρχή της συλλογικής άμυνας, η οποία κατοχυρώνεται στο άρθρο 5 της Συνθήκης της Ουάσιγκτον. Μέχρι στιγμής, επίκληση του άρθρου 5 έχει γίνει μία φορά – σε απάντηση στις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2001.
Πώς ακριβώς λειτουργεί;
Με έδρα τις Βρυξέλλες, κάθε χώρα εκπροσωπείται από έναν πρεσβευτή που είναι μέλος του Βορειοατλαντικού Συμβουλίου, που είναι ουσιαστικά και το σώμα που λαμβάνει τις πολιτικές αποφάσεις. Το Συμβούλιο συνεδριάζει μια φορά την εβδομάδα υπό την προεδρία του γενικού γραμματέα, Γενς Στόλτενμπεργκ.
Σε περίπτωση που οι πολιτικές αποφάσεις απαιτούν στρατιωτική εμπλοκή, η στρατιωτική επιτροπή του ΝΑΤΟ συνδράμει στον σχεδιασμό όλων των στρατιωτικών παραμέτρων που απαιτούνται για μια επιχείρηση.
Αν και το ΝΑΤΟ έχει λίγες μόνιμες στρατιωτικές δυνάμεις, οι χώρες-μέλη μπορούν να ενισχύουν εθελοντικά τον οργανισμό όταν προκύπτει ανάγκη.
Πού επιχειρεί το ΝΑΤΟ;
Αυτή τη στιγμή το ΝΑΤΟ επιχειρεί στο Αφγανιστάν και το Κόσοβο ενώ μεταξύ των αποστολών του είναι η ασφάλεια στη Μεσόγειο, η υποστήριξη της Αφρικανικής Ενωσης και η φύλαξη του εναέριου χώρου.
Ποιος πληρώνει;
Το ΝΑΤΟ προβλέπει ότι οι χώρες-μέλη θα πρέπει να προσφέρουν το 2% του ΑΕΠ τους για θέματα άμυνας. Μόνο έξι μέλη πετυχαίνουν τον στόχο. Οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία, η Ελλάδα, η Εσθονία, η Πολωνία και η Ρουμανία. Μάλιστα ο γ.γ. του ΝΑΤΟ έχει θέσει σαν προτεραιότητά του τη δίκαιη κατανομή των βαρών
Σε συνέντευξη Τύπου τον Απρίλιο του 2017 είχε δηλώσει: «Για πρώτη φορά το 2016 εδώ και πολλά χρόνια είχαμε μια αύξηση των αμυντικών δαπανών από Ευρωπαίους συμμάχους και τον Καναδά. Μια πραγματική αύξηση ύψους 3,8% που αντιστοιχεί σε περισσότερα από 10 δισ. δολάρια. Ολοι γνωρίζουμε τι θα πρέπει να πράξουμε και ότι θα πρέπει να συνεισφέρουμε, προκειμένου να κρατήσουμε ασφαλή τα κράτη μας σε έναν πιο επικίνδυνο κόσμο».
Η ιστορία πίσω από το ΝΑΤΟ
Η συμφωνία για τη δημιουργία του υπεγράφη στις 4 Απριλίου του 1949 στον απόηχο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και εν μέσω γεωπολιτικών εντάσεων με τη Σοβιετική Ενωση.
Στην ιστοσελίδα του ο Οργανισμός αναφέρει τους τρεις λόγους της δημιουργίας του, που είναι να αποτραπεί ο σοβιετικός επεκτατισμός, να παρεμποδιστεί η αναβίωση του εθνικιστικού μιλιταρισμού στην Ευρώπη, μέσω μιας ισχυρής βορειοαμερικανικής παρουσίας στην ήπειρο, και η ενίσχυση της ευρωπαϊκής πολιτικής ολοκλήρωσης.
Με την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου, το ΝΑΤΟ αντέδρασε στο σοβιετικό μπλοκ και τις κομμουνιστικές χώρες συμμάχους της Σοβιετικής Ενωσης. Το 1991 μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης, το ΝΑΤΟ προχώρησε σε συνεργασίες με πρώην αντιπάλους και η πρώτη του επιχείρηση για την αντιμετώπιση μια μεγάλης κρίσης ήταν το 1995 μετά τον πόλεμο στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Πρόσφατα, το ΝΑΤΟ συμμετείχε και σε επιχείρηση στη Λιβύη το 2011 διεξάγοντας αεροπορικές επιδρομές με στόχο την προστασία των πολιτών από το καθεστώς του Καντάφι.
Ποιοι είναι οι επικριτές του Οργανισμού;
Ο πρόεδρος Τραμπ δεν είναι ο πρώτος αξιωματούχος των ΗΠΑ που ασκεί κριτική σε άλλα μέλη του ΝΑΤΟ για τη χαμηλή συνεισφορά τους. Το 2011, ο υπουργός Άμυνας Ρόμπερτ Γκέιτς χαρακτήρισε το μέλλον του ΝΑΤΟ «σκοτεινο», εάν άλλα έθνη δεν αυξήσουν τη συμμετοχή τους.
Ο Γκέιτς έκανε τις δηλώσεις αυτές πριν από την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014 και την κλιμάκωση της έντασης στην περιοχή.
Σημειώνεταοι ότι μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, οι επικριτές ισχυρίστηκαν ότι μια ευρωπαϊκή συμμαχία δεν ήταν πλέον απαραίτητη για την αντιμετώπιση των κομμουνιστικών κυβερνήσεων. Αλλά ο στρατιωτικός εθνικισμός εξακολουθούσε να υπάρχει και σύντομα το ΝΑΤΟ δοκιμάστηκε με τους Βαλκανικούς Πολέμους. Και πράγματι, οι μεταβαλλόμενες απειλές για την ασφάλεια έχουν αναγκάσει το ΝΑΤΟ να εξελίσσεται διαρκώς τα τελευταία 60 χρόνια.