Ο διάλογος Βελιγραδίου – Πρίστινας εισέρχεται στην τελική φάση του. Οι συναντήσεις στο υψηλότερο δυνατό πολιτικό επίπεδο εντείνονται. Αυτό το επίπεδο είναι το μόνο που θα μπορούσε να παραγάγει τον αναγκαίο συμβιβασμό και να οδηγήσει στο σημείο εξομάλυνσης των σχέσεων, με μια νομικά δεσμευτική συμφωνία.
Επειτα από την εξεύρεση συμβιβασμού στη σχεδόν 25ετή ονοματολογική διαφορά ανάμεσα στην Αθήνα και στα Σκόπια, η διεθνής κοινότητα και ιδιαίτερα η Ε.Ε. έχουν επικεντρωθεί στην εξομάλυνση των σχέσεων Βελιγραδίου – Πρίστινας. Η εξεύρεση λύσης θα μπορούσε να είναι ακόμα ένα σημαντικό ορόσημο στην οικοδόμηση ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων. Αν δεν επιλυθεί στους επόμενους δύο μήνες, θα μπορούσε να μετατραπεί σε «παγωμένη σύγκρουση» για τα επόμενα πολλά χρόνια. Κάθε καθυστέρηση δεν συνεισφέρει στην κατεύθυνση του συμβιβασμού.
Για τη Σερβία θα ήταν μια υπέρβαση στη διαδικασία της ενσωμάτωσης στην Ε.Ε. και τελικά θα προωθούσε την ατζέντα των πολιτικών κριτηρίων τα οποία η Σερβία αντιμετωπίζει από την αρχή των διαπραγματεύσεων με την Ενωση. Η πλήρης εφαρμογή της Συμφωνίας των Βρυξελλών είναι προϋπόθεση για περαιτέρω συζητήσεις, καθώς η ένωση των σερβικών δήμων είναι υψίστης σημασίας για την ασφάλεια των Σέρβων στο βόρειο Κόσοβο. Ενα ακόμα σημαντικό ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο μιας πιθανής λύσης, είναι η προστασία της θρησκευτικής και πολιτικής κληρονομιάς. Δεν αναμένεται να απαιτηθεί από το Βελιγράδι να προχωρήσει σε κάποια αναγνώριση, καθώς πέντε μέλη της Ε.Ε. δεν έχουν επίσης αναγνωρίσει το Κόσοβο.
Δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για την πρόοδο της διαδικασίας, οπότε υπάρχει πολύ ελεύθερο πεδίο για εικασίες. Η μία είναι για τη μορφή της διαπραγμάτευσης και η άλλη για την πιθανή λύση. Δεν θα πρέπει να αναμένεται ότι η μορφή θα αλλάξει. Η Ε.Ε. θα παραμείνει ο κύριος μεσολαβητής των διαπραγματεύσεων. Η αλλαγή της μορφής θα επέκτεινε τις συζητήσεις για τους παράγοντες που θα πρέπει να συμμετάσχουν στη διαδικασία και θα καθυστερούσε τις ουσιαστικές διαπραγματεύσεις. Αλλοι παράγοντες έχουν τα δικά τους κανάλια επιρροής, όπως οι ΗΠΑ (η Ουάσιγκτον είναι πάντα παρούσα στις Βρυξέλλες και έχει μεγάλη επιρροή σε ορισμένα από τα διαπραγματευόμενα μέρη) και η Γερμανία ως μία από τις πιο σημαντικές χώρες της Ε.Ε., οι οποίες πάντα είχαν πολύ ισχυρό ενδιαφέρον για τη διαδικασία. Η Ρωσία δεν εμπλέκεται ευθέως, αλλά έχει ισχυρή επιρροή μέσω της δυνατότητας βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για τη συμμετοχή του Κοσόβου στον Οργανισμό. Ρώσοι αξιωματούχοι έχουν επαναλάβει ότι θα δεχθούν όποια λύση θεωρείται αποδεκτή από το Βελιγράδι.
Σε αυτό το χρονικό σημείο οι πιθανότητες θα συζητηθούν πίσω από κλειστές πόρτες. Ο διαμελισμός ή η ανταλλαγή εδαφών είναι ορισμένες από τις λύσεις που αναφέρθηκαν δημόσια, δίχως κάποιο σημάδι ύπαρξης υποστήριξης αυτής της ιδέας. Παρά τις δηλώσεις διαφορετικών διεθνών παραγόντων περί αποδοχής όποιας απόφασης ληφθεί από τις δύο πλευρές, η αλήθεια είναι διαφορετική. Η τελική λύση ανάμεσα στο Βελιγράδι και στην Πρίστινα δύσκολα θα επηρεάσει άλλα ανοιχτά ζητήματα με τα οποία η διεθνής κοινότητα είναι απασχολημένη όπως η Συρία και η Ουκρανία. Επομένως, δίχως την «ευλογία» μεγάλων διεθνών παραγόντων, καμία από τις λύσεις δεν θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή και να εφαρμοστεί.
Ο Σεπτέμβριος θα είναι σημαντικός για την πρόοδο. Ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς προανήγγειλε ότι θα προβεί σε δημόσια ανακοίνωση ενώπιον των Σέρβων στα μέσα Σεπτεμβρίου, καθώς και σε ένα δημοψήφισμα για την πιθανή συμφωνία. Εν τω μεταξύ, η άνοδος της έντασης παράλληλα με την έκφραση πολιτικής βούλησης για ειρήνη και σταθερότητα, είναι μέρος της διαδικασίας.
Ο συμβιβασμός μοιάζει ακόμα ως ένας μακρινός στόχος, αλλά υπάρχουν, επίσης, αρκετοί λόγοι για αισιοδοξία, καθώς έχει γίνει μια τεράστια προσπάθεια για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο. Η αποτυχία δεν θα σταματούσε απλά τη διαδικασία στο σημείο που είμαστε αυτή τη στιγμή, αλλά πιθανότατα θα γύριζε πολλά χρόνια πίσω την περιοχή.
* Η κ. Αλεξάντρα Γιοκσίμοβιτς είναι πρόεδρος του Centre for Foreign Policy στη Σερβία.