«Η μητέρα μου ήταν αεροσυνοδός στην IranAir επί 28 χρόνια. Επειδή υπήρχαν κυρώσεις στα ανταλλακτικά αεροπλάνων, η δουλειά της ήταν ένα από τα χειρότερα άγχη της παιδικής μου ηλικίας. Συνέχεια φανταζόμουν το αεροπλάνο της να πέφτει. Ακόμη υποφέρω από άγχος αποχωρισμού. Ο κόσμος ακούει τη φράση “κυρώσεις” και δεν καταλαβαίνει τι σημαίνει. Οι κυρώσεις είναι ήπιος πόλεμος. Σκοτώνουν κάθε μέρα». Η Ιρανή που μοιράστηκε στο Twitter την προσωπική της ιστορία ήταν «τυχερή», καθώς τα μέλη της οικογένειάς της δεν περιλαμβάνονταν στα περίπου 2.000 θύματα αεροπορικών δυστυχημάτων στο Ιράν την εποχή των κυρώσεων. Μια εποχή που οι Ιρανοί θεωρούσαν ότι πέρασε ανεπιστρεπτί.
Στις 6 Αυγούστου ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έθεσε σε ισχύ την πρώτη δέσμη, με την οποία οι ΗΠΑ απαγορεύουν στο Ιράν να εξάγει βιομηχανικά και αγροτικά προϊόντα, να συναλλάσσεται στις διεθνείς αγορές και να εισάγει αυτοκίνητα, αεροπλάνα και τα ανταλλακτικά τους. Η δεύτερη, ακόμη σκληρότερη φάση, έπεται τον Νοέμβριο, με την απαγόρευση εξαγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Είναι σύνηθες να συγκρίνεται η τακτική του Αμερικανού προέδρου στις διεθνείς σχέσεις με την πρακτική του στις επιχειρήσεις. «Ο Ντόναλντ Τραμπ οικοδόμησε τις επιχειρήσεις του με βάση την αρχή ότι μπορεί να επαναδιαπραγματευθεί τα πάντα. Οταν οι εργολάβοι του παρέδιδαν οικοδομές, πάντα εκείνος προφασιζόταν ότι βρήκε ελαττώματα και ακύρωνε τα συμβόλαια. Μετά επέβαλε νέους όρους, λέγοντας “θα σε πληρώσω, αλλά μόνο 75%”. Οσοι διαφωνούσαν είχαν να αντιμετωπίσουν πολυέξοδες δικαστικές διαμάχες με αβέβαιο αποτέλεσμα. Ως πρόεδρος, χρησιμοποίησε τις ικανότητες αυτές στις διεθνείς σχέσεις», έγραψε η Monde Diplomatique.
Επεκτείνοντας την ισχύ των κυρώσεων και σε μη αμερικανικές εταιρείες, το μήνυμα που επιχειρούν να περάσουν οι ΗΠΑ είναι ότι το Ιράν δεν έχει άλλη επιλογή.
«Είναι απαράδεκτο να εφαρμόζεται η αμερικανική νομοθεσία έξω από τα αμερικανικά σύνορα», δήλωσε ο επικεφαλής του γερμανικού εμπορικού επιμελητηρίου BGA, Xόλγκερ Μπίνγκμαν, ενώ το κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών απέρριψε το «μακρύ χέρι της αμερικανικής δικαιοδοσίας». Την παραμονή της εφαρμογής των κυρώσεων, πρόλαβαν να προσγειωθούν στην Τεχεράνη 5 καινούργια ευρωπαϊκά αεροσκάφη – ελάχιστο τμήμα της παραγγελίας 100 αεροσκαφών που τώρα «παγώνει».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει φροντίσει να αποζημιώνονται οι ευρωπαϊκές εταιρείες που υφίστανται ζημία λόγω των αμερικανικών κυρώσεων, παρ’ όλα αυτά σημαντικές εταιρείες έχουν εγκαταλείψει τo Ιράν υπό τον φόβο αποκλεισμού τους από το αμερικανικό τραπεζικό σύστημα.
Απρόβλεπτες εξελίξεις
Η Κίνα, η Ρωσία και η Τουρκία έχουν δηλώσει ότι θα συνεχίσουν να προμηθεύονται ιρανικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, ωστόσο δυτικοί αναλυτές υπολογίζουν ότι μετά τον Νοέμβριο, οι εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου του Ιράν θα μειωθούν στο ένα τρίτο.
Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, οι εξελίξεις μπορεί να είναι απρόβλεπτες. Οι πρόσφατες ναυτικές ασκήσεις του Ιράν στα Στενά του Ορμούζ είχαν στόχο να δείξουν ότι η απειλή αποκλεισμού του Περσικού Κόλπου («αν δεν μπορούμε να εξάγουμε πετρέλαιο εμείς δεν θα μπορεί κανείς») δεν είναι «μπλόφα», όπως τη χαρακτηρίζουν οι ΗΠΑ.
Οι ΗΠΑ έχουν έως τώρα αποφύγει μια τέτοια τροχιά κλιμάκωσης που θα οδηγούσε σε έμφραγμα στη διεθνή οικονομία από το κλείσιμο του Περσικού Κόλπου. Είναι άγνωστο ωστόσο πώς θα κινηθεί η κυβέρνηση Τραμπ και οι σύμμαχοί της, Ισραήλ και Σαουδική Αραβία, αν αποτύχει η απόπειρα εσωτερικής αποσταθεροποίησης του Ιράν μέσω κυρώσεων.
Οι συνθήκες στην Τεχεράνη
Η βασική αμερικανική επιδίωξη είναι να κριθεί η υπόθεση εντός των ιρανικών συνόρων, από τις πολιτικές εξελίξεις που θα πυροδοτήσει η πίεση των κυρώσεων. Η αγωνία για την επόμενη ημέρα, οι συνεχώς επιδεινούμενες οικονομικές συνθήκες λόγω της φυγής κεφαλαίων και της ραγδαίας υποτίμησης του ιρανικού νομίσματος και η διάψευση των προσδοκιών για καλύτερες ημέρες έχουν δημιουργήσει κλίμα δυσαρέσκειας στην ιρανική κοινωνία. Για μια ακόμη φορά, οι Ηνωμένες Πολιτείες καλούν τους πολίτες του Ιράν να επιρρίψουν όλες τις ευθύνες για την κατάσταση αυτή στο θεοκρατικό καθεστώς, ενώ το καθεστώς καλεί σε εθνική ομοψυχία. Μπροστά στη νέα απειλή, ο πρόεδρος Ροχανί έχει ανακαλύψει συγκλίσεις με το βασικό ανταγωνιστικό κέντρο ισχύος, τους Φρουρούς της Επανάστασης, ενώ ο αγιατολάχ Χαμενεΐ εξετάζει το ενδεχόμενο να απελευθερώσει τους φυλακισμένους επικεφαλής του μεταρρυθμιστικού «πράσινου» κινήματος, Καρουμπί και Μουσαβί. Σχεδόν σαράντα χρόνια μετά το ξέσπασμα της ισλαμικής επανάστασης, δεν είναι δύσκολο να βρει κανείς δυσαρεστημένους με την τροπή που έχει πάρει η χώρα. Το δύσκολο είναι να τους πείσει ότι αξίζει να ξεσηκωθούν, με κίνδυνο να δουν το Ιράν να μετατρέπεται σε μια νέα Συρία, ένα νέο Ιράκ ή μια νέα Λιβύη.