Βάσιμες περιβαλλοντικές και οικονομικές ανησυχίες προκαλούν τα φαραωνικά έργα υποδομής που προωθεί η κυβέρνηση του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη, εξαιτίας της γιγαντιαίας κλίμακας και του δυσβάσταχτου κόστους τους, σε μια χρονική συγκυρία μεγάλης γεωπολιτικής αβεβαιότητας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η έναρξη λειτουργίας, στις 29 Οκτωβρίου, του τρίτου αεροδρομίου της Κωνσταντινούπολης, τα έργα κατασκευής του οποίου αναμένεται να ολοκληρωθούν έναν τουλάχιστον χρόνο μετά τα εγκαίνιά του. Την ώρα που η τουρκική οικονομία βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση, πολλοί χαρακτηρίζουν υπερβολικό το κόστος κατασκευής των 10,2 δισ. ευρώ για το νέο αεροδρόμιο, όπως αναφέρει σε άρθρο της η τουρκική ειδησεογραφική ιστοσελίδα Ahval.
Σύμφωνα με κρατικούς αξιωματούχους, στην πρώτη φάση λειτουργίας του το αεροδρόμιο θα είναι ικανό να διαχειριστεί 90 εκατομμύρια επιβάτες τον χρόνο, με την ετήσια επιβατική κίνηση να μπορεί να φθάσει τα 200 εκατομμύρια τον δεύτερο χρόνo λειτουργίας. Τα εγκαίνια του «Νέου Αεροδρομίου» της Κωνσταντινούπολης, όπως θα είναι η ελάχιστα ευρηματική ονομασία του νέου αερολιμένα, θα σημάνουν τη διακοπή λειτουργίας του αεροδρομίου «Ατατούρκ» της τουρκικής μεγαλούπολης.
Το «Νέο Αεροδρόμιο» κατασκευάστηκε σε απόσταση μόλις 30 λεπτών με το αυτοκίνητο από το κέντρο της Πόλης, σε δασώδη τοποθεσία, που υπήρξε κάποτε αγαπημένο σημείο περιπάτων και πικ νικ. Η πρόταση για αποψίλωση του δάσους και κατασκευή του αεροδρομίου, που κατατέθηκε πριν από τέσσερα χρόνια, είχε γίνει δεκτή με έντονες διαμαρτυρίες από το –μονίμως καταπιεσμένο– περιβαλλοντικό κίνημα της χώρας.
Το «Νέο Αεροδρόμιο» της Κωνσταντινούπολης, 40 χιλιόμετρα βόρεια της πόλης, βρίσκεται στην αρχαία Εργίσκη –σύγχρονη Καταλτσά– στις όχθες της Μαύρης Θάλασσας, κοντά στη λίμνη Δέλκη της Ανατολικής Θράκης. Τούρκοι περιβαλλοντολόγοι υποστηρίζουν ότι η μερική αποξήρανση της λίμνης και η κοπή δεκάδων χιλιάδων δέντρων για την επέκταση του αεροδρομίου θα επηρεάσουν αρνητικά το μικροκλίμα της περιοχής, ενισχύοντας την ατμοσφαιρική ρύπανση στην Κωνσταντινούπολη.
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προεκλογικά επισκέφθηκε το έργο και συνομίλησε με τους μηχανικούς και τους εργάτες.
Η αποξήρανση της Δέλκης, που απαίτησε την κατασκευή δεκάδων καναλιών, οδηγεί μεγάλους όγκους γλυκού νερού στη Μαύρη Θάλασσα, αλλοιώνοντας την εύθραυστη περιβαλλοντική ισορροπία της Ανατολικής Θράκης. Εβδομήντα υδροβιότοποι, οι οποίοι τροφοδοτούσαν τη λίμνη Δέλκη, έχουν ήδη αποξηρανθεί, στερώντας από την Κωνσταντινούπολη μία πολύτιμη πηγή πόσιμου νερού. Το «Νέο Αεροδρόμιο» θα διαταράξει επίσης την αποδημία σπάνιων πτηνών, δημιουργώντας σοβαρό κίνδυνο για διερχόμενα αεροσκάφη την άνοιξη και το φθινόπωρο.
Ο πρόεδρος της ένωσης μηχανικών και αρχιτεκτόνων της Τουρκίας, Ζαφέρ Γκιουνέι, εκφράζει τις ενστάσεις του για την κατασκευή του «Νέου Αεροδρομίου». «Οταν κατασκευάζεται ένα αεροδρόμιο, ζητήματα όπως ο υδροφόρος ορίζοντας, η πορεία αποδημητικών πτηνών και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις πρέπει να γίνονται αντικείμενο λεπτομερών μελετών, προτού επιλεγεί η τοποθεσία κατασκευής. Τίποτα από όλα αυτά δεν απασχόλησαν τους ιθύνοντες. Ακόμη και στελέχη της εταιρείας κατασκευής έχουν εκφράσει τη δυσαρέσκειά τους γι’ αυτό», λέει ο Γκιουνέι.
Το «Νέο Αεροδρόμιο» θα καταλαμβάνει έκταση 76 εκατ. τετραγωνικών μέτρων και θα διαθέτει έξι ανεξάρτητους διαδρόμους. Θα μπορεί να φιλοξενήσει ταυτόχρονα 500 σταθμευμένα αεροσκάφη και να διαχειριστεί 3.500 αεροσκάφη την ημέρα. «Περίπου 10% του επιβατικού αεροδρομίου θα λειτουργήσει στα τέλη Οκτωβρίου, ενώ ο εμπορευματικός σταθμός θα είναι πλήρως λειτουργικός λίγες εβδομάδες αργότερα. Η βιασύνη των τοπικών αρχών είναι όμως τέτοια, που τα προβλήματα αναμένεται να είναι πολλά», λέει ο Γκιουνέι.
Το αεροδρόμιο θα έχει την ικανότητα ταυτόχρονης εκφόρτωσης 35 μεγάλων μεταγωγικών αεροσκαφών. Στον πρώτο χρόνο λειτουργίας του, περισσότεροι από 2,5 εκατ. τόνοι εμπορευμάτων αναμένεται να περάσουν από τις πύλες του, ενώ μετά την επέκτασή του, το «Νέο Αεροδρόμιο» θα γίνει ο μεγαλύτερος αεροπορικός εμπορευματικός σταθμός στον κόσμο, με ετήσια κίνηση 5,5 εκατ. τόνων εμπορευμάτων.
H γέφυρα Σουλτάν Σελίμ, κατασκευασμένη τον Αύγουστο του 2016, που συνδέει την ευρωπαϊκή με την ασιατική πλευρά της Κωνσταντινούπολης.
Εάν τηρηθούν οι χρονικές προθεσμίες, το «Νέο Αεροδρόμιο» αναμένεται να ενισχύσει σημαντικά τα έσοδα του δήμου της Κωνσταντινούπολης και την οικονομική ανάπτυξη της χώρας.
Τα ερωτήματα παραμένουν, ωστόσο, για την ανάγκη κατασκευής καινούργιου τεράστιου αεροδρομίου. Σύμφωνα με τον Γκιουνέι, το αεροδρόμιο «Ατατούρκ», με ετήσιες αφίξεις 45 εκατ. ταξιδιωτών, θα μπορούσε να εκσυγχρονιστεί, αποφεύγοντας τη δαπάνη κατασκευής νέου αερολιμένα. Η απάντηση σε αυτό πρέπει να αναζητηθεί στις σχέσεις του καθεστώτος Ερντογάν (και της οικογένειας του Τούρκου προέδρου) με τον βαθιά διεφθαρμένο και πάντα πρόθυμο για συναλλαγή κατασκευαστικό τομέα της Τουρκίας. Ενα από τα σημαντικότερα κίνητρα για την κατασκευή του «Νέου Αεροδρομίου» και για την επιλογή της συγκεκριμένης τοποθεσίας υπήρξαν τα σχέδια για το εξίσου φαραωνικό «Κανάλ Ιστανμπούλ». Η προτεινόμενη τεχνητή διώρυγα θα συνδέει τη Θάλασσα του Μαρμαρά με τη Μαύρη Θάλασσα, με την κατασκευή της να εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τα 5 δισ. ευρώ. Την ίδια ώρα, η γέφυρα Σουλτάν Σελίμ, κατασκευασμένη τον Αύγουστο του 2016, που συνδέει την ευρωπαϊκή με την ασιατική πλευρά της Κωνσταντινούπολης, δεν απέδωσε τα αναμενόμενα έσοδα, καθιστώντας οικονομικά αναγκαία τη δημιουργία του «Νέου Αεροδρομίου».
Υποψίες διαφθοράς προκαλούν στο μεταξύ οι στενές σχέσεις μελών της οικογένειας Ερντογάν, όπως του γαμπρού του Τούρκου προέδρου και νεοδιορισμένου υπουργού Οικονομικών, Μπαϊράκ Αλμπαϊράκ, με τις εταιρείες κατασκευής και εκμετάλλευσης μεγάλων έργων κοινής ωφελείας, όπως είναι το «Νέο Αεροδρόμιο», η γέφυρα Σουλτάν Σελίμ και η επέκταση του μετρό της Κωνσταντινούπολης.
Δικαστικές προσφυγές
Διαμαρτυρία κατοίκων για το σχέδιο κατασκευής αυτοκινητοδρόμου 2.600 χιλιομέτρων, που θα διασχίζει εννέα επαρχίες της Τουρκίας.
Εντονες αντιδράσεις προκαλεί η αναπτυξιακή φρενίτιδα της κυβέρνησης του AKP, που επιδιώκει την έγκριση σειράς μεγάλων έργων στα επίσης περιβαλλοντικά ευαίσθητα τουρκικά παράλια της Μαύρης Θάλασσας. Περιβαλλοντικές οργανώσεις και σύλλογοι κατοίκων προσπαθούν τώρα να ακυρώσουν, μέσω δικαστικών προσφυγών, φιλόδοξα σχέδια κατασκευής υδροηλεκτρικών εργοστασίων, ορυχείων, μεγάλων οδικών αρτηριών και πυρηνικού εργοστασίου, στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας. Το συνολικό σχέδιο περιλαμβάνει την κατασκευή του υπερσύγχρονου αυτοκινητοδρόμου «Πράσινος Δρόμος», μήκους 2.600 χλμ., που θα συνδέει τις πόλεις Σαμσούντα και Αρτβίν στα σύνορα με τη Γεωργία, διασχίζοντας εννέα επαρχίες της Τουρκίας. Πυρηνικός σταθμός παραγωγής ενέργειας αναμένεται να κατασκευαστεί στη Σινώπη, νέα ορυχεία θα λειτουργήσουν στο ήδη επιβαρυμένο Τσερατεπέ και τέσσερα υδροηλεκτρικά εργοστάσια θα εγγυώνται την ενεργειακή αυτονομία της χώρας. «Τα σχέδια αυτά δεν προκαλούν μόνο περιβαλλοντική καταστροφή, αλλά και μεγάλη δημογραφική αναταραχή, εξαιτίας των μετακινήσεων πληθυσμού σε αναζήτηση θέσεων εργασίας. Η απόλυτη σύμπνοια μεταξύ επιχειρήσεων, τοπικών αρχών και κυβέρνησης στην Αγκυρα εγγυώνται την έγκριση τέτοιων έργων, χωρίς την παραμικρή δυσκολία ή καθυστέρηση», λέει η Χατιτσέ Χατσίογλου, μέλος της περιβαλλοντικής οργάνωσης «Πλατφόρμα Αντίστασης της Μαύρης Θάλασσας».