Για τον δρα Πιέρο Ανβέρσα η πτώση ήταν απότομη και η «προσγείωσή» του σκληρή. Ερευνητές σε όλον τον κόσμο κάποτε χαιρέτιζαν την έρευνά του ως επαναστατική, καθώς υποσχόταν το αδύνατο: έναν τρόπο να αναπτυχθούν νέα καρδιακά κύτταρα για να αντικαταστήσουν αυτά που καταστρέφονται στις καρδιακές προσβολές και στην καρδιακή ανεπάρκεια, δύο παθήσεις που σκοτώνουν εκατομμύρια ανθρώπους στις ΗΠΑ.
Αλλά η Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και το νοσοκομείο Brigham & Women’s, οι πρώην εργοδότες του, κατηγόρησαν αυτόν τον μήνα τον δρα Ανβέρσα και το εργαστήριο του για εκτεταμένες επιστημονικές παρατυπίες. Περισσότερες από τριάντα έρευνες που παρήχθησαν κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας περιέχουν πλαστά στοιχεία, κατέληξαν οι αξιωματούχοι, και για αυτό τον λόγο θα πρέπει να ανακληθούν. «Ο αριθμός των μελετών είναι εξαιρετικά μεγάλος. Δεν μπορώ να θυμηθώ μια άλλη υπόθεση σαν αυτή», δήλωσε ο δρ Τζέφρι Φλάιερ, που μέχρι το 2016 ήταν πρύτανης της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ.
Η ιστορία του δρος Ανβέρσα αποκαλύπτει κάποιους από τους κινδύνους της σύγχρονης ιατρικής έρευνας: τον πειρασμό να αγκαλιάσεις μια πολλά υποσχόμενη νέα θεωρία, τη διστακτικότητα να αποδεχθείς αντίθετα στοιχεία και τα θεσμικά εμπόδια να σταματήσεις άμεσα μια παρατυπία. Παρότι τρεις ανεξάρτητοι ερευνητές δεν κατάφεραν να επαληθεύσουν τα ευρήματά του το 2004, το Χάρβαρντ τον προσέλαβε το 2007 και το εργαστήριό του εξακολούθησε να παράγει μελέτες που στήριζαν τη θεωρία του, ότι δηλαδή ο νωτιαίος μυελός περιλαμβάνει βλαστοκύτταρα τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αναγεννήσουν τον καρδιακό μυ.
Ο δρ Ανβέρσα, 80 ετών σήμερα, ζει στο κομψό διαμέρισμα του γιου του στο Απερ Ιστ Σάιντ. Το διαμέρισμα έχει ψηλά ταβάνια, περσικά χαλιά και ένα μαρμάρινο τζάκι, αλλά δεν υπάρχει κανένα αναμνηστικό στοιχείο για τη ζωή που κάποτε έζησε στην προμετωπίδα των επιστημών, εκτός από ένα πρωτοσέλιδο άρθρο των New York Times του 2001, που αναφέρεται στην εργασία του.
Είναι ελαφρά κυρτωμένος και περπατάει περίεργα. Οπως λέει ο ίδιος, έχει προβλήματα στο ισχίο του. Το στρες έχει δυσκολέψει τον ύπνο του αλλά ο δρ Ανβέρσα κοιμάται στις 9 το βράδυ και ξυπνάει το ξημέρωμα. Δαπανά τις ημέρες του γράφοντας προτάσεις χρηματοδοτήσεων που ελπίζει ότι θα καταθέσει αν βρει ποτέ νέα εργασία. Επιμένει ότι δεν έκανε τίποτε μεμπτό, ότι τα καταπληκτικά αποτελέσματά του είναι αληθινά και ότι προδόθηκε από έναν κακό συνάδελφό του ο οποίος μετέβαλε τα στοιχεία σε όλες τις μελέτες.
«Είμαι ένας άνθρωπος 80 ετών, ο οποίος εργάστηκε όλη τη ζωή του σε μια προσπάθεια να νικήσει την καρδιακή ανεπάρκεια», λέει ο δρ Ανβέρσα και η φωνή του σπάει. «Τώρα είμαι απομονωμένος».
Η έρευνά του, που δημοσιεύθηκε στο Nature το 2001, υποστηρίζει ότι η τοποθέτηση ενός εμβρυϊκού βλαστοκυττάρου στην καρδιά το μετατρέπει σε καρδιακό κύτταρο. Από την αρχή, ωστόσο, πολλοί επιστήμονες αμφισβήτησαν τους ισχυρισμούς του, καθώς στάθηκε αδύνατο να επαναλάβουν τα εργαστηριακά του πειράματα.
Το Χάρβαρντ κατέληξε ότι 31 μελέτες που παρήχθησαν από το εργαστήριο του δρος Ανβέρσα, από το 2001, πρέπει να ανακληθούν καθώς περιέχουν στοιχεία που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.