Οξεία πολιτική αντιπαράθεση έχει προκαλέσει στη γαλλική πολιτική σκηνή η δήλωση του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν, κατά τη διάρκεια του «περίπλου μνήμης» για τα εκατό χρόνια από την εκεχειρία του Μεγάλου Πολέμου, που θα ολοκληρωθεί σήμερα με μεγάλη τελετή στην Αψίδα του Θριάμβου στο Παρίσι. Στην ιστορική τελετή, που δεν θα περιλαμβάνει στρατιωτική παρέλαση, επρόκειτο να παρευρεθούν, εκτός από τους ηγέτες των σύμμαχων κρατών, Ντόναλντ Τραμπ, Βλαντιμίρ Πούτιν, Τερέζα Μέι και Τζιουζέπε Κόντε, και οι ηγέτες των κεντρικών δυνάμεων του Α΄ Παγκοσμίου, Αγκελα Μέρκελ και Σεμπάστιαν Κουρτς.
Μιλώντας το πρωί της Τετάρτης σε δημοσιογράφους, ο πρόεδρος είπε: «Ο στρατάρχης Πετέν υπήρξε ένας μεγάλος στρατιώτης κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, παρά τις θλιβερές και φονικές επιλογές του στον Δεύτερο Παγκόσμιο».
Τη δήλωση, την οποία καταδίκασε σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος –με μοναδική εξαίρεση την επικεφαλής του Εθνικού Συναγερμού, Μαρίν Λεπέν– χαρακτήρισαν πολιτικοί και ιστορικοί ως «απόπειρα ξεπλύματος» του δωσιλογικού καθεστώτος του Βισί και πρώτο βήμα προς την αποκατάσταση της μνήμης του ηγέτη της ελεγχόμενης από τους ναζί Γαλλίας.
Η καταδίκη του 1945
Το Σάββατο, ειδική τελετή είχε προγραμματισθεί από το αρχηγείο στρατού στο Μνημείο των Απομάχων, προς τιμήν των οκτώ Γάλλων στραταρχών του Μεγάλου Πολέμου, στους οποίους συμπεριλαμβάνεται και ο Πετέν. Η περίπτωση του Πετέν προκαλεί, πάντως, προβλήματα στους διοργανωτές, καθώς ο στρατάρχης και μετέπειτα δωσίλογος ηγέτης καταδικάσθηκε το 1945 στην ποινή της «εθνικής απαξίωσης» και σε καθαίρεση από τον βαθμό του, για να πεθάνει στη φυλακή το 1951. Στην τελετή δεν θα παρίστατο ο πρόεδρος Μακρόν.
Πολιτικοί αναλυτές εκτιμούν πως ο πρόεδρος εκμεταλλεύθηκε κυνικά την ιστορική αντιπαράθεση, σε μια προσπάθεια να προσελκύσει ψηφοφόρους της Ακροδεξιάς, σε αυτή την ιδιαίτερα δύσκολη στιγμή για τη δημοτικότητά του. Αν και στις επεξηγηματικές δηλώσεις του, ο Μακρόν δεν υποχώρησε από τις αρχικές θέσεις του, φρόντισε να επισημάνει –μέσω του εκπροσώπου Τύπου της προεδρίας– ότι ο Πετέν υπηρέτησε την πατρίδα το 1914 και την πρόδωσε το 1940.
Η αμφισημία του προέδρου έδωσε αφορμή για οργίλες κορώνες από την αντιπολίτευση, με τον επικεφαλής της Ανυπότακτης Γαλλίας, Ζαν-Λικ Μελανσόν να λέει: «Ο Πετέν υπήρξε προδότης και αντισημίτης. Τα εγκλήματά του δεν μπορεί να παραγραφούν».
Η αντιπαράθεση για τον Πετέν βοήθησε να αποστρέψει την προσοχή από τις δυσκολίες που αντιμετώπισε ο Εμανουέλ Μακρόν στον «περίπλου μνήμης» στα πεδία μαχών του Μεγάλου Πολέμου. Στις μετακινήσεις του αυτές στην ανατολική και βόρεια Γαλλία, περιοχές «βιομηχανικής ερήμωσης» με πολύ υψηλά ποσοστά ανεργίας, ο Μακρόν βρέθηκε αντιμέτωπος με οργισμένους πολίτες, συνήθως συνταξιούχους, οι οποίοι εξέφρασαν με έντονο ύφος –και πάντα μπροστά στις κάμερες– τις διαφωνίες τους με την κυβερνητική πολιτική λιτότητας. Την Τετάρτη, ηλικιωμένοι κάτοικοι της Μεζιέρ εκμεταλλεύθηκαν την παρουσία του Μακρόν στη συνεδρίαση του τοπικού δημοτικού συμβουλίου για να εκφράσουν την αγανάκτησή τους για τις αλλεπάλληλες αυξήσεις της τιμής των καυσίμων. Παρότι στελέχη της προεδρίας απορρίπτουν τέτοιες διαμαρτυρίες, ως σκηνοθετημένες από την αντιπολίτευση, η μεγάλη συχνότητά τους αποτελεί υπενθύμιση της χαμηλής δημοτικότητας του προέδρου Μακρόν και κακό προμήνυμα για τον πρόεδρο στις επερχόμενες δημοτικές και ευρωπαϊκές εκλογές.
Οι εξαγγελίες Μακρόν για αναβίωση της ευρωπαϊκής ιδέας και για ενίσχυση των αυτόνομων αμυντικών δομών της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν εμφανίζονται ικανές να οδηγήσουν σε ανάκαμψη του κλίματος δυσπιστίας του εκλογικού σώματος της χώρας του απέναντι στις μεταρρυθμίσεις που προωθεί η κυβέρνησή του.
«Ευρωπαϊκός στρατός»
Ο πρόεδρος Μακρόν εκμεταλλεύθηκε, ωστόσο, την εβδομάδα μνήμης για τα εκατοντάχρονα της εκεχειρίας για να θέσει εκ νέου την πρότασή του για δημιουργία «αληθινού ευρωπαϊκού στρατού», όπως χαρακτηριστικά τόνισε την Τρίτη. Σε συνέντευξή του στο δίκτυο Europe1, ο Γάλλος πρόεδρος είπε: «Φιλοδοξώ να προχωρήσουμε κι άλλο στο θέμα της δημιουργίας ευρωπαϊκού στρατού. Δεν θα είμαστε ικανοί να προστατεύσουμε τους Ευρωπαίους χωρίς έναν αληθινό ευρωπαϊκό στρατό απέναντι στη Ρωσία, η οποία βρίσκεται στα σύνορα της Ευρώπης και έχει αποδείξει την ικανότητά της να είναι απειλητική. Χρειαζόμαστε μια Ευρώπη ικανή να αμυνθεί μόνη, χωρίς να εξαρτάται από τις ΗΠΑ».
Οι φιλοδοξίες του προέδρου Μακρόν για ανεξάρτητες αμυντικές δομές σκοντάφτουν, όμως, στην «αμυντική και οικονομική ορθοδοξία» της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η οποία διστάζει να εγκαινιάσει δαπανηρά και φιλόδοξα στρατιωτικά προγράμματα.
Μερική –και προσωρινή– ανακούφιση προσέφερε, πάντως, το δημοψήφισμα στη μακρινή γαλλική κτήση της Νέας Καληδονίας, όπου η πλειοψηφία των κατοίκων επέλεξε την παραμονή του αρχιπελάγους στη Γαλλία.
Παρά τις θριαμβευτικές δηλώσεις του πρωθυπουργού Φιλίπ Εντουάρ, ο οποίος είχε μεταβεί στη Νέα Καληδονία για το δημοψήφισμα, η μικρή διαφορά ψήφων μεταξύ των οπαδών της παραμονής των νήσων στη Γαλλία και των αυτονομιστών προμηνύει την απώλεια μιας ακόμη υπερπόντιας κτήσης από τη μητροπολιτική Γαλλία.
Η συμφωνία της Νουμεά, που έδωσε τέλος στον ένοπλο αγώνα των αυτονομιστών το 1998, προβλέπει τη διενέργεια δύο ακόμη δημοψηφισμάτων με θέμα την ανεξαρτησία, έως το 2020, με το αυτονομιστικό κίνημα να προβλέπει την επικράτησή του και την ανεξαρτησία από τη Γαλλία μέχρι τότε.