Το 2015, οι περιφερειακές εκλογές στην Ανδαλουσία προσέφεραν την πρώτη σημαντική καταγραφή της τεκτονικής αλλαγής στο ισπανικό πολιτικό σκηνικό, με την υποχώρηση των δύο παραδοσιακών κομμάτων και την ανάδυση των φιλελεύθερων Ciudadanos και του αριστερού Podemos. Την περασμένη Κυριακή, οι ψηφοφόροι της Ανδαλουσίας έδωσαν ποσοστό 11% σε ένα κόμμα την ύπαρξη του οποίου οι περισσότεροι Ισπανοί αγνοούσαν. Πρόκειται για το Vox, έναν ακροδεξιό σχηματισμό που καταγγέλλει τις κατεστημένες πολιτικές δυνάμεις αλλά ανυπομονεί να προσφέρει τις έδρες του για να στηρίξει μια τοπική κυβέρνηση αποτελούμενη από το Λαϊκό Κόμμα και τους Ciudadanos.
Είναι νωρίς για να κριθεί αν η αιφνιδιαστική εκλογική άνοδος του Vox θα περιοριστεί στην Ανδαλουσία και σε κάλπες διαμαρτυρίας, όπως οι ευρωεκλογές ή αν πρόκειται για μια πολιτική δύναμη που ήρθε για να μείνει και στην Ισπανία, όπως έχει συμβεί στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης. Στην Ανδαλουσία, την πολυπληθέστερη αυτόνομη περιοχή της Ισπανίας, το Λαϊκό Κόμμα έπεσε στο 20,7%, ακριβώς το μισό ποσοστό από αυτό που κατείχε το 2012. Τη στιγμή που πάνω από 1.000 στελέχη του κόμματος σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο δικάζονται ή έχουν καταδικαστεί για υποθέσεις διαφθοράς και ο ανταγωνισμός για τις ψήφους του δεξιού στρατοπέδου μεγαλώνει, το αποτέλεσμα αυτό ήταν αναμενόμενο.
Η έκπληξη
Το αναπάντεχο ήταν ότι παρ’ όλα αυτά, το Λαϊκό Κόμμα έχει για πρώτη φορά μετά 36 χρόνια την ευκαιρία να εκθρονίσει τους Σοσιαλιστές από το παραδοσιακό προπύργιο του ισπανικού νότου. Η πύρρειος νίκη των Σοσιαλιστών με 28% και το φτωχό 16% που απέσπασε ο συνασπισμός Podemos/Ενωμένης Αριστεράς καθιστούν πιθανή την αποπομπή της σοσιαλίστριας Σουζάνα Ντίαζ από την έδρα της τοπικής κυβέρνησης και την άνοδο της πρώτης κυβέρνησης της μεταφρανκικής περιόδου που υποστηρίζεται από κόμμα νοσταλγών της δικτατορίας. Ως τώρα, δεν υπήρχε τέτοια πολιτική δύναμη γιατί οι επίγονοι του Φράνκο στεγάζονταν στο Λαϊκό Κόμμα. Από αυτό απεχώρησε ο Σαντιάγο Αβασκάλ, ο οποίος ίδρυσε το Vox το 2014 και έμεινε στην αφάνεια μέχρι τη στιγμή που άρχισε να τροφοδοτείται από τις εθνικιστικές αντιδράσεις απέναντι στην απόπειρα απόσχισης της Καταλωνίας. Ο Αβασκάλ εντάσσεται στη «διεθνή» της ακροδεξιάς (προεκλογικές επαφές με τον Στιβ Μπάνον κ.λπ.) και υιοθετεί τη συνήθη ατζέντα: ταύτιση της μετανάστευσης με την εγκληματικότητα, περιφρόνηση προς τα δικαιώματα των γυναικών και των ομοφυλοφίλων, καθαγιασμός του φασιστικού παρελθόντος. Είναι κυριολεκτικά «βασιλικότερος του βασιλέως», αφού υποστηρίζει την κατάργηση των αυτόνομων περιοχών και τη συγκέντρωση όλων των εξουσιών στη Μαδρίτη, την ώρα που ο βασιλιάς Φίλιππος, μιλώντας στην εκδήλωση για τα 40 χρόνια του ισπανικού συντάγματος, υποστήριξε το ισχύον σύστημα. Εξάλλου, το γεγονός ότι τμήματα του πληθυσμού δεν έχουν συνέλθει ακόμη από το πλήγμα της οικονομικής κρίσης, ενώ η ανάκαμψη οδηγεί προς τα πάνω το κόστος ζωής και την τιμή των ενοικίων, τροφοδοτεί τη δεξαμενή της αγανάκτησης. «Προσέξτε, στην Ισπανία υπάρχει ένα εξεγερτικό πνεύμα, απ’ αυτό γεννήθηκαν οι αγανακτισμένοι, που εκπροσωπούνται, στον ευρύ χώρο της Αριστεράς από το Podemos», σχολίασε ο συνιδρυτής του κόμματος Χουάν Κάρλος Μονεδέρο. «Αν το Podemos αποτύχει, αυτό τον χώρο θα τον καταλάβει η Ακροδεξιά.
Οπως έλεγε ο Βάλτερ Μπένζαμιν τη δεκαετία του 1930, πίσω από κάθε φασισμό υπάρχει μια αποτυχημένη επανάσταση».