Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Από την άλλη μεριά, διαβάζουμε για επαγγέλματα του μέλλοντος στα οποία υπάρχει μεγάλη ζήτηση παντού. Πού υπάρχουν αυτές οι ευκαιρίες και κυρίως πώς, ξεκινώντας από μια σχολή παραδοσιακή, μπορεί κανείς να στοχεύσει σε ένα λαμπρό μέλλον;

Η ΠΡΩ.ΠΑΙΔΕΙ.Α. αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να παρουσιάσει κάποια βασικά επαγγέλματα και τις προοπτικές εξέλιξής τους σε ορίζοντα 15 ή 20 χρόνων. Σε κάθε περίπτωση σκιαγραφούμε πώς μπορεί να ξεκινήσει κανείς και τι πρέπει να συμπληρώσει για να πετύχει τον στόχο.

Παρόλο που τα κείμενα γράφτηκαν ανεξάρτητα, υπάρχουν αρκετά κοινά σημεία μεταξύ τους και κυρίως αναδεικνύεται η ανάγκη να εγκαταλειφθούν παλαιά πρότυπα, στερεότυπα και προκαταλήψεις, όταν πρέπει να ληφθούν τέτοιες αποφάσεις. Ιδιαίτερα αυτό που ενώνει τις παρακάτω περιγραφές είναι ότι τα επαγγέλματα του μέλλοντος δεν λειτουργούν με διαχωριστικές γραμμές, αλλά έχουν πολλά σημεία εκκίνησης και εξέλιξης. Άλλα σημαντικά σημεία μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:

→Το πτυχίο δεν είναι ικανή συνταγή επιτυχίας. Ένα πτυχίο είναι η αρχή της προσπάθειας που θα διαρκέσει όλη την επαγγελματική ζωή.

 

→Χρειάζεται ευελιξία και συνεχής αναπροσαρμογή στόχων, γνώσεων και δεξιοτήτων. Τα επαγγέλματα του μέλλοντος αλλάζουν πιο γρήγορα από την αναπροσαρμογή σπουδών.

 

→Είναι απαραίτητη μια προσωπική στρατηγική ανάλογα με τις ικανότητες, τις δεξιότητες και τις ενδόμυχες επιθυμίες του καθενός. Μην περιμένουμε ότι ένας δημόσιος θεσμός ή ο ιδιωτικός τομέας θα δείξουν καθαρά τον δρόμο.

 

→Η επιτυχία ή η αποτυχία ποτέ δεν είναι τελειωτική. Κάθε επιτυχία πρέπει να συνοδεύεται από συνεχή προσπάθεια. Κάθε αποτυχία χρειάζεται αναπροσαρμογή και επανεκκίνηση.

 

→Τέλος, είναι απαραίτητη η αισιοδοξία και η πίστη στις δυνάμεις του καθενός. Με παθητική νοοτροπία και αναζητώντας ευθύνες αλλού, δεν πετυχαίνει κανείς τίποτα.

Τα κείμενα επεξεργάστηκαν εκ μέρους της ΠΡΩ.ΠΑΙΔΕΙ.Α. οι ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΚΑΤΣΙΚΑΣ, ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΤΣΙΧΡΙΤΖΗΣ, ΝΙΚΟΣ ΜΟΥΣΙΟΠΟΥΛΟΣ, ΣΠΥΡΟΣ ΑΓΑΘΟΣ, ΝΙΚΟΣ ΚΤΙΣΤΑΚΗΣ και ΝΙΚΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΑΚΗΣ και συνέβαλαν ευγενικά για τους δικούς τους τομείς οι ΙΑΝΘΗ ΤΣΙΜΠΛΗ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ, ΙΩΑΝΝΑ ΤΣΟΥΚΑΛΙΔΟΥ, ΠΕΤΡΟΣ ΜΗΓΙΑΚΗΣ, ΑΓΓΕΛΟΣ ΤΣΑΚΑΝΙΚΑΣ και ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ ΓΚΡΑΝΙΑ-ΚΛΩΤΣΑ.

 

Γλωσσική επιστήμη: Κατανοώντας τη φύση του ανθρώπινου νου

ΙΑΝΘΗ ΤΣΙΜΠΛΗ - Καθηγήτρια Αγγλικής και Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο του Cambridge

Μια, ίσως η μόνη, ειδοποιός διαφορά του ανθρώπου από τα άλλα είδη είναι η γλώσσα. Η γλωσσολογία είναι η συστηματική μελέτη της ανθρώπινης γλώσσας. Η γλωσσική επιστήμη αποτελεί αντικείμενο σπουδών που συνδυάζει τις ανθρωπιστικές με τις φυσικές επιστήμες, τις επιστήμες υγείας και τις κοινωνικές επιστήμες. Αυτό εκφράζεται μέσα από τη διάκριση μεταξύ πολλών κλάδων της γλωσσολογίας –κάποιοι από τους οποίους ανήκουν καθαρά στις ανθρωπιστικές σπουδές, όπως η θεωρητική και ιστορική γλωσσολογία– και αυτών που προϋποθέτουν διεπιστημονικότητα (δηλαδή τη συνάντηση δύο ή παραπάνω επιστημονικών πεδίων), όπως για παράδειγμα η ψυχογλωσσολογία και η νευρογλωσσολογία, στις οποίες η γλωσσολογία συναντά την ψυχολογία, τις επιστήμες υγείας (π.χ. λογοπαθολογία) και τις νευροεπιστήμες.

Η κοινωνιογλωσσολογία και η εκπαιδευτική γλωσσολογία αποτελούν και αυτές διεπιστημονικούς κλάδους της γλωσσολογίας, μόνο που εδώ η γλωσσολογία συναντά τις κοινωνικές επιστήμες (κοινωνιολογία, παιδαγωγική). Τέλος, η υπολογιστική γλωσσολογία αποτελεί πεδίο που φέρνει κοντά τις επιστήμες της πληροφορίας (υπολογιστικά συστήματα, μηχανική μάθηση, μεγάλα δεδομένα) με τη γλωσσολογία. Οι διεπιστημονικοί κλάδοι της γλωσσολογίας έχουν αναπτυχθεί σχετικά πρόσφατα και προβλέπεται να συνεχίσουν να εξαπλώνονται ραγδαία στα περισσότερα πανεπιστήμια διεθνώς.

Στην Ελλάδα, τα τελευταία δέκα χρόνια υπάρχει ανάπτυξη των ειδικοτήτων αυτών στον χώρο της γλωσσολογίας, αλλά ακόμη αποτελούν περιφερειακά μαθήματα σε σχέση με τις παραδοσιακές, θεωρητικές και ιστορικές προσεγγίσεις. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι, αν και μέχρι πρόσφατα ο κλάδος της γλωσσολογίας ήταν προσβάσιμος μόνο από τη φιλολογία (ελληνική ή ξένη), λόγω της πρόσφατης μεγάλης ανάπτυξης των διεπιστημονικών κλάδων της, η γλωσσολογία είναι προσβάσιμη και από άλλα πεδία, όπως η ψυχολογία, οι νευροεπιστήμες και η πληροφορική.

Σε πολλά πανεπιστήμια του εξωτερικού, η δυνατότητα σπουδών στη γλωσσολογία δίνεται ανεξάρτητα από την κατεύθυνση που έχει επιλέξει κάποιος στο Λύκειο. Έτσι, τα μαθηματικά, η μουσική, η βιολογία, η φυσική, η ψυχολογία είναι μαθήματα που είναι απολύτως αποδεκτά για την εισαγωγή των υποψηφίων σε Τμήματα Γλωσσολογίας και Γλωσσικής Επιστήμης. Στο εξωτερικό αλλά και στην Ελλάδα, συναντάμε γλωσσολόγους σε διάφορα επαγγελματικά πεδία και όχι μόνο ως καθηγητές/καθηγήτριες ελληνικής ή ξένης γλώσσας και φιλολογίας στη μέση ή στην ανώτατη εκπαίδευση, αν και η διεύρυνση επαγγελματικών ευκαιριών για τους γλωσσολόγους φαίνεται να συντελείται πιο αργά στη χώρα μας. Για παράδειγμα, ψυχογλωσσολόγοι και νευρογλωσσολόγοι απασχολούνται σε τμήματα κλινικών μελετών και σε διαγνωστικά κέντρα διαταραχών γλώσσας, επικοινωνίας και μάθησης. Γλωσσολόγοι με ειδίκευση στην υπολογιστική γλωσσολογία προσλαμβάνονται από εταιρείες για την επεξεργασία και την ανάλυση γλωσσικών δεδομένων, αλλά και από κρατικούς ή ιδιωτικούς φορείς που χρειάζονται την επεξεργασία μεγάλων γλωσσικών δεδομένων, όποιο και αν είναι το αντικείμενο των δεδομένων αυτών (π.χ. δεδομένα από εξετάσεις γλωσσομάθειας, από ιατρικές αναφορές, από ιστορικά κείμενα κ.λπ.).

Αντίστοιχη διεύρυνση των επαγγελματικών δυνατοτήτων θα πραγματοποιηθεί και στην Ελλάδα. Θα ήταν καλό όμως να προχωρήσει με ταχύτερους ρυθμούς, έτσι ώστε και να αναβαθμιστούν οι σπουδές των γλωσσικών επιστημών, δίνοντας μια ισορροπία ανάμεσα στους διεπιστημονικούς και τους πιο παραδοσιακούς κλάδους της γλωσσολογίας, και ταυτόχρονα να βελτιωθεί η προσφορά μαθημάτων ερευνητικής μεθοδολογίας στη γλωσσική επιστήμη και σε προπτυχιακό επίπεδο. Με αυτόν τον τρόπο, η επιστημονική κατάρτιση που θα παρέχεται στη διάρκεια των σπουδών θα δίνει τη δυνατότητα στους αποφοίτους να διαθέτουν κάποια τεχνογνωσία αλλά και υπόβαθρο πάνω στις αρχές της εμπειρικής, πειραματικής και υπολογιστικής μελέτης της γλώσσας. Αυτή η αναβάθμιση θα ενισχύσει το πτυχίο των σπουδών στις γλώσσες και στη γλωσσολογία και θα διευρύνει τις επιλογές των νέων και ως προς την επιλογή μεταπτυχιακής εξειδίκευσης, αλλά και ως προς τον επαγγελματικό τους προσανατολισμό.

Η γλωσσολογία εξετάζει τι σημαίνει γλωσσική ικανότητα, αν η γλώσσα είναι έμφυτο χαρακτηριστικό του ανθρώπου, πώς αναπτύσσεται η πρώτη γλώσσα στη βρεφική και παιδική ηλικία, πώς μαθαίνεται η δεύτερη, η τρίτη κ.λπ. γλώσσα, τι σημαίνει να μεγαλώνει το παιδί σε δίγλωσσο ή πολύγλωσσο περιβάλλον, πώς επηρεάζει και πώς επηρεάζεται η γλωσσική ικανότητα του ανθρώπου από τη νοημοσύνη, το μνημονικό και από την ταχύτητα επεξεργασίας των γλωσσικών πληροφοριών που δέχεται από το γλωσσικό περιβάλλον. Επιπλέον, η γλωσσολογία ερευνά την ποικιλία που παρατηρείται στις ανθρώπινες γλώσσες, περιγράφοντας τις διαφορές και ανιχνεύοντας τις ομοιότητες μεταξύ τους ως προς τη δομή τους (τη γραμματική τους), το φωνολογικό τους σύστημα (τους κανόνες δηλαδή που διέπουν τους φθόγγους κάθε γλώσσας), το λεξιλόγιό τους, τη σημασία των λέξεων και των προτάσεων και τέλος την πραγματολογία τους (δηλαδή το πώς χρησιμοποιούνται ανάλογα με την περίσταση, π.χ. επίσημη γλώσσα, δημοσιογραφική γλώσσα κ.λπ.). Εκτός από τη συστηματική περιγραφή τους, η ποικιλία των γλωσσών, σύγχρονων αλλά και παλαιότερων, μας βοηθά στο να κατανοήσουμε καλύτερα τη φύση του ανθρώπινου νου (την «αρχιτεκτονική» του) και της ανθρώπινης επικοινωνίας.

Τα αντικείμενα μελέτης της γλωσσολογίας, που αναφέρθηκαν, θα μπορούν να απαντηθούν στη σύγχρονη και τη μελλοντική γλωσσική έρευνα με την εξέλιξη της μεθοδολογίας των νευροεπιστημών και συγκεκριμένα με τις νευροαπεικονιστικές μεθόδους αλλά και τα ηλεκτροεγκεφαλογραφήματα. Θα μπορούμε δηλαδή να εξαγάγουμε συμπεράσματα που αφορούν τις εγκεφαλικές λειτουργίες κατά την επεξεργασία της γλώσσας, όπως και να διαπιστώσουμε διαφορές ανάμεσα στη δομή του εγκεφάλου σε πολύγλωσσα και μονόγλωσσα άτομα και πώς αυτές οι διαφορές εμφανίζονται στη γλωσσική τους συμπεριφορά. Η εξέλιξη στον χώρο της μεθοδολογίας της γλωσσολογικής έρευνας θα μας επιτρέψει λοιπόν να απαντήσουμε με διαφορετικούς τρόπους στα καίρια ερωτήματα της γλωσσολογίας. Επιπλέον, με τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας στον χώρο της υπολογιστικής γλωσσολογίας, της τεχνητής νοημοσύνης και της μηχανικής μάθησης, η προσφορά της γλωσσικής επιστήμης σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης θα αυξάνεται με γρήγορους ρυθμούς και ορατά οφέλη.

 

Νομική Πληροφορική: Νέοι ρόλοι, νέες υπηρεσίες

ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ - Αναπληρωτής καθηγητής, Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ, διευθυντής του Εργαστηρίου Νομικής Πληροφορικής

Στη Νομική Σχολή της Αθήνας διδάσκονται από το 2000 το προπτυχιακό μάθημα «Νομική Πληροφορική» και σε μεταπτυχιακό επίπεδο τα μαθήματα «Δίκαιο και Κοινωνία της Πληροφορίας» (2005) και «Τεχνητή Νοημοσύνη» (2018). Στις μέρες μας κανείς, βεβαίως, δεν θα αναρωτηθεί τι χρειάζεται η πληροφορική στους νομικούς. Ωστόσο, κρίσιμο παραμένει να ξεφύγουμε από το στερεότυπο ότι «πλέον όλα γίνονται μέσω της τεχνολογίας» και, επομένως, οι νομικοί πρέπει να εκπαιδευτούν στα νέα μέσα εν είδει χρηστικού εργαλείου.

Το κύριο πρόβλημα για τα νομικά επαγγέλματα αποτελεί η αλλαγή που συντελείται από την εισβολή της τεχνολογίας στην ίδια την ουσία της νομικής επιστήμης. Πρόκειται για μεταβολή παραδείγματος, που περιλαμβάνει την παροχή υπηρεσιών εξ αποστάσεως, με δυνατότητες πρόσβασης σε ανεξάντλητες πηγές πληροφοριών, χωρίς περιορισμούς συνόρων και ωραρίων. Συνεπώς, η κατάκτηση τέτοιων γνώσεων από τους νομικούς δεν αποτελεί μόνο τεχνικό εργαλείο ή απλή παροχή υπηρεσιών, ούτε αποσκοπεί μόνο στην «απλή» χρήση των υπολογιστών. Η Νομική Πληροφορική συνδέεται άρρηκτα με τη γνώση του ισχύοντος δικαίου και με βασικές λειτουργίες του νομικού φαινομένου. Ειδικότερα, αποτελεί έκφανση του κράτους δικαίου και ανταποκρίνεται στο νέο δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Έναντι του διαφαινόμενου κινδύνου αντικατάστασης της νομικής γνώσης από τις μηχανές και τα παγκόσμια δίκτυα, η Νομική Πληροφορική αντιπαραθέτει τη δυνατότητα για την εκπαίδευση νομικών με γνώσεις πληροφορικής που θα διεκδικήσουν νέους ρόλους στη σύγχρονη πραγματικότητα, όπως ενδεικτικώς:

Στο πεδίο του ουσιαστικού δικαίου: του ειδικού στα θέματα ηλεκτρονικών συναλλαγών / ηλεκτρονικού εμπορίου / ηλεκτρονικών πληρωμών και του εμπειρογνώμονα για ζητήματα που θα προκύψουν από τέτοιες συναλλαγές / για την αποδεικτική δύναμη ηλεκτρονικών δεδομένων, του ειδικού στα θέματα ηλεκτρονικής εγκληματικότητας και του εμπειρογνώμονα για ζητήματα που θα προκύψουν από ποινικά αδικήματα που λαμβάνουν χώρα στο ίντερνετ ή μέσω αυτού, του ειδικού στα θέματα προστασίας προσωπικών δεδομένων / του Υπευθύνου Προστασίας Δεδομένων, του ειδικού στα θέματα τηλεπικοινωνιακής νομοθεσίας / προστασίας του απορρήτου των επικοινωνιών, του ειδικού στα θέματα ανοικτού διαδικτύου («ουδετερότητας») / ανταγωνισμού στα νέα δίκτυα, του ειδικού στα θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας στην Κοινωνία της Πληροφορίας / προστασίας λογισμικού / βάσεων δεδομένων / ημιαγωγών / εφευρέσεων, του ειδικού στα θέματα φορολόγησης ψηφιακών συναλλαγών / ηλεκτρονικών παραστατικών, του εμπειρογνώμονα για όλα τα θέματα κρατικών ηλεκτρονικών αρχείων και μητρώων (π.χ. Κτηματολόγιο, ΓΕΜΗ, σήματα, ποινικό μητρώο).

Στο πεδίο των εφαρμογών της πληροφορικής για το δίκαιο: του αναλυτή / σχεδιαστή βάσεων δεδομένων νομολογίας και νομοθεσίας, του αναλυτή / σχεδιαστή για την αυτοματοποίηση / μετάπτωση έγχαρτων διαδικασιών του Δημοσίου σε ηλεκτρονικές συναλλαγές, του αναλυτή / σχεδιαστή για τη μηχανογράφηση της Δικαιοσύνης / δικαστικών και διοικητικών διαδικασιών, του παραγωγού / προμηθευτή «νομικής γνώσης» για συστήματα τεχνητής νοημοσύνης.

Finance Tech: 14 επαγγέλματα στην πρώτη γραμμή της νέας εποχής

ΙΩΑΝΝΑ ΤΣΟΥΚΑΛΙΔΟΥ - Business Analyst, Group Corporate and Investment Banking, Eurobank

Στη σύγχρονη εποχή, η διαχείριση της πληροφορίας και των δεδομένων αποτελεί ύψιστης σημασίας διαδικασία για τους οργανισμούς σε όλους τους κλάδους. Στην παιδεία, στην πολιτική, στην ενημέρωση, στην τραπεζική, στην υγεία και σε ακόμα περισσότερους κλάδους, η πληροφορία είναι το βασικό αντικείμενο επεξεργασίας, που οδηγεί σε χρήσιμα και αξιοποιήσιμα αποτελέσματα. Ο αγγλικός όρος Information Technology είναι στην ελληνική γλώσσα Πληροφορική, η Τεχνολογία της Πληροφορίας. Σε αυτόν τον τομέα συμπεριλαμβάνονται αντικείμενα εργασίας που σχετίζονται με την πληροφορία (data), από τη γέννησή της, τη δημιουργία της, την επεξεργασία της, την αποθήκευσή της και την ανάλυσή της έως και την πλήρη αξιοποίησή της προς εξαγωγή ή σύνθεση ενός συγκεκριμένου αποτελέσματος. Στο πλαίσιο του ψηφιακού μετασχηματισμού (Digital Transformation), που λαμβάνει χώρα στην Ευρώπη σε όλους τους κρατικούς και δημόσιους φορείς, η ανάγκη για τους κατάλληλους επαγγελματίες καθίσταται περισσότερο επιτακτική. Πρόσθετα, αναδύεται σε μεγαλύτερο βαθμό η ανάγκη τόσο για προστασία και ασφάλεια των δεδομένων όσο και για την αποθήκευσή τους, με αποτέλεσμα οι εταιρείες να επενδύουν στην ανάπτυξη ολόκληρων διευθύνσεων που αναλαμβάνουν τη διασφάλιση της προστασίας των δεδομένων που επεξεργάζονται.

Ενδεικτικά επαγγέλματα που θα εξυπηρετήσουν τις προκλήσεις του μέλλοντος στον τομέα της Διαχείρισης της Πληροφορίας και του Ψηφιακού Μετασχηματισμού:

• Data Scientist

• Data Analyst / Data Migration Analyst

• (ΙΤ) Business Analyst – Scrum Master

• Data Security Officer – Information Security Officer

• Big Data Analyst

• Data Storage Analyst

• Software Developer – Mobile & Web

• Applications Analysts and Testers

• Financial Analyst

• IT Solutions Architect

• IT Project Manager / Program Manager

• RPA Analyst (Robotic Process Automation)

• RPA Developer (Robotic Process Automation)

• Agile Coach.

Οι βασικές επιστήμες που θα κυριαρχήσουν θα είναι αυτές των θετικών επιστημών, κυρίως με βάση τα μαθηματικά, τα τμήματα μηχανικών υπολογιστών και πληροφορικής, τα τμήματα οικονομικής επιστήμης και διοικητικής επιστήμης. Τα προαναφερθέντα πεδία μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για περαιτέρω εξειδίκευση στην περιοχή του fintech και της σύγχρονης τεχνολογίας. Επιπρόσθετα, είναι σημαντικό να αναφερθεί και ο τομέας της διαχείρισης ανθρωπίνου δυναμικού στις εταιρείες fintech, που κινείται πλέον σε εξειδικευμένες επιμορφώσεις, τόσο για την ανεύρεση και την αξιοποίηση ταλέντων, όσο και για την εξέλιξη και την εκπαίδευση αυτών μέσα στον εκάστοτε οργανισμό.

Η γνώση αυτή αποκτάται στο εργασιακό περιβάλλον, μέσα από ομάδες εργασίας που εκπαιδεύουν ο ένας τον άλλο (on the job training – agile methodology) και μέσω της εμπειρίας, που αποκτάται από την εργασία. Ο συνδυασμός της γνώσης πληροφορικής και της επιχειρησιακής ανάλυσης-κριτικής σκέψης είναι αυτός που είναι περιζήτητος και θα συνεχίσει να είναι τα επόμενα χρόνια, κατά τα οποία θα διανύουμε την περίοδο του ψηφιακού μετασχηματισμού.

Στον τραπεζικό χώρο, τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί Διευθύνσεις Ψηφιακού Μετασχηματισμού με αντικείμενο την ομαλή μετάβαση στην ψηφιακή εποχή και την εναρμόνιση των στόχων με νέες αυτοματοποιημένες διαδικασίες. Στην Ελλάδα, οι τέσσερις συστημικές τράπεζες επενδύουν στρατηγικά στη δημιουργία agile ομάδων, με σκοπό την ανάπτυξη και την υποστήριξη του νέου μοντέλου λειτουργίας, που περιλαμβάνει την πλήρη αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογικών μέσων και εργαλείων. Οι ομάδες αυτές αποτελούνται κυρίως από αναλυτές, προγραμματιστές, testers. Σε αυτές τις τρεις κατηγορίες περιλαμβάνονται απόφοιτοι από οικονομικές σχολές, Πολυτεχνείο, θετικές επιστήμες, με την ανάλογη εξειδίκευση που απαιτείται σε κάθε χώρο/τμήμα. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι από το 2018 έχει ενταχθεί επίσης η μέθοδος αυτοματισμού RPA (Robotic Process Automation) στις τραπεζικές διαδικασίες. Η νέα αυτή μέθοδος έχει ήδη δημιουργήσει στο εξωτερικό καινούργιο αντικείμενο εργασίας για αναλυτές και προγραμματιστές, RPA Developer και RPA Business Analyst. Στην Ελλάδα, πέρα από τα σεμινάρια και τις πιστοποιήσεις, που προσφέρονται πλέον στο προσωπικό στο πλαίσιο της επιμόρφωσης, είναι περιζήτητοι και οι υποψήφιοι που διαθέτουν ήδη εμπειρία και ακαδημαϊκή γνώση στα Robotics.

Έως και σήμερα, τα περισσότερα προγράμματα σπουδών διαχωρίζουν την τεχνική από τη θεωρητική γνώση. Το αποτέλεσμα είναι να υφίστανται ομάδες προγραμματιστών-τεχνικών, οι οποίοι δεν διαθέτουν θεωρητική αναλυτική σκέψη, και ομάδες οικονομικών-επιχειρησιακών αναλυτών, που δεν έχουν την απαραίτητη κατάρτιση ώστε να κατανοήσουν τεχνικές διαδικασίες.

Θα ήταν χρήσιμο να δημιουργηθούν ευέλικτα προγράμματα σπουδών, στα οποία θα γίνεται συνδυασμός τεχνικής κατάρτισης και ανάλυσης δεδομένων, κάτι το οποίο ήδη έχει ξεκινήσει και προσφέρεται, κυρίως όμως σε επίπεδο μεταπτυχιακής εκπαίδευσης, όπου η εξειδίκευση είναι δεδομένη. Παράλληλα, η διασύνδεση των πανεπιστημίων με εταιρείες και οργανισμούς είναι απαραίτητη, χρήσιμη και ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και για τις δύο πλευρές. Ο σκοπός δεν είναι να ορίσει η αγορά τις δεξιότητες που έχει ανάγκη για τον υπάλληλο-επιστήμονα που θα εντάξει αργότερα στο δυναμικό της, αλλά να έρθει σε επαφή το πανεπιστήμιο με τις απαιτήσεις της αγοράς, ώστε να ανταποκριθεί αποτελεσματικότερα στην κατάρτιση των σπουδαστών και να τους προετοιμάσει καταλληλότερα, για να ξεκινήσουν σωστά την καριέρα τους. Κρίνεται αναγκαία, τώρα περισσότερο από ποτέ, η ανάγκη να υιοθετηθεί κουλτούρα συλλογικής προσπάθειας και ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θα προετοιμάζει τους νέους να αλληλεπιδρούν σε δυναμικά περιβάλλοντα και περιβάλλοντα αλλαγής.

Η συνεργασία εταιρειών και πανεπιστημίου είναι ένα ευρέως διαδεδομένο μοντέλο στο εξωτερικό. Στη χώρα μας γίνεται πολύ καλή προσπάθεια και η συμβολή όλων, ακόμα και των αποφοίτων μέσα από κοινότητες που δημιουργούνται, μπορεί να φέρει καλύτερα αποτελέσματα.

«Μια κουλτούρα συλλογικής προσπάθειας και ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θα μετασχηματίσει την κοινωνία αποτελούν τα κλειδιά για την επιτυχή πορεία της χώρας μας στο μέλλον». — Κώστας Κωστής, επικεφαλής Ιστορικού Αρχείου Alpha Bank,από την ομιλία στο 6ο Delphi Economic Forum 2021.

Τα Big Data κλειδί της οικονομικής πολιτικής

ΠΕΤΡΟΣ ΜΗΓΙΑΚΗΣ - Senior Economist, Head of Banking and Capital Markets, Τράπεζα της Ελλάδος

Οι εξελίξεις στον τεχνολογικό κλάδο έχουν καθορίσει, εδώ και αρκετά χρόνια, την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας. Μάλιστα, στα τυπικά υποδείγματα παραγωγής η τεχνολογία όχι μόνο θεωρείται ο παράγοντας που επιφέρει πολλαπλασιαστικές επιδράσεις στην παραγωγικότητα τόσο του κεφαλαίου όσο και της εργασίας, αλλά αποτελεί και έναν φυσικό σύμμαχο των φορέων οικονομικής πολιτικής.

Αν οι θετικές επιδράσεις της τεχνολογίας στην παραγωγική διαδικασία είναι εν πολλοίς γνωστές και αντιληπτές, η δυνατότητα για ανάλυση δεδομένων μεγάλης κλίμακας (big data), η μηχανική μάθηση (machine learning) καθώς και οι τεχνολογίες distributed ledger έχουν βρεθεί στο επίκεντρο της ακαδημαϊκής αλλά και της πολιτικής συζήτησης, διεθνώς, τα τελευταία χρόνια. Φυσικά, οι εξελίξεις στην περιοχή των χρηματοοικονομικών τεχνολογιών προσφέρουν συγκεκριμένα πλεονεκτήματα, τα οποία πρέπει να διαχωρίσουμε από τον αναμενόμενο για κάθε καινοτομία ενθουσιασμό. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι τα πλεονεκτήματα των επιστημονικών αυτών εξελίξεων μπορούν να υποτιμηθούν.

Για παράδειγμα, η επιστήμη δεδομένων (big data) προσφέρει την ευκαιρία να γεφυρωθούν οι παραδοχές / υποθέσεις που παίρνουμε στον σχεδιασμό μακροοικονομικής πολιτικής με τις παρατηρήσεις που προσφέρουν οι συμπεριφορές των οικονομικών δρώντων (είτε είναι καταναλωτές, είτε δανειολήπτες, είτε φορολογούμενοι). Ήδη μια τέτοια εξέλιξη πιστοποιείται από τη χρησιμότητα των καταναλωτικών δεδομένων στην ανάλυση της φορολογικής συμμόρφωσης ή στη διαχείριση χρηματοπιστωτικών κινδύνων. Συγκεκριμένα, με τη χρήση δεδομένων μεγάλης κλίμακας φαίνεται ότι μπορούν να κατασκευαστούν μη-παραμετρικά ποσοτικά εργαλεία, τα οποία έχουν πολλές φορές καλύτερη απόδοση στην πρόβλεψη των οικονομικών συμπεριφορών από ό,τι άλλα οικονομετρικά εργαλεία. Ταυτόχρονα, ήδη γίνεται συζήτηση για τη χρησιμότητά τους σε δημόσιες πολιτικές ευρύτερα. Έτσι, όλο και πιο συχνά, μεγάλα πανεπιστήμια του εξωτερικού εισάγουν ως υποχρεωτικά μαθήματα αυτά που σχετίζονται με ανάλυση δεδομένων μεγάλης κλίμακας.

Σε αυτό το επιστημονικό πεδίο, η μαθηματική σκέψη και ιδιαίτερα η κατανόηση στοχαστικών πολυμεταβλητών συστημάτων επιτρέπει στον αναλυτή να κατανοεί τις εξελίξεις στις καταναλωτικές συμπεριφορές, στις επενδύσεις και σε σειρά άλλων οικονομικών αποφάσεων. Φυσικά, η γνώση και ο άριστος χειρισμός αντίστοιχων συστημάτων πληροφορικής για ανάλυση δεδομένων (π.χ. R, Python) είναι εκ των ων ουκ άνευ. Ο παραπάνω συνδυασμός ικανοτήτων και γνώσεων είναι αρκετός για την ανάλυση μικροοικονομικών δεδομένων. Για τη γεφύρωση των αναλύσεων των μεγάλων βάσεων δεδομένων με τους σκοπούς της χάραξης μακροοικονομικής πολιτικής, βέβαια, χρειάζεται να υπάρξει ένα ευρύτερο, εν πολλοίς καινοτόμο, πλαίσιο γνώσεων: ο αναλυτής πρέπει να είναι και σε κάποιον βαθμό συμπεριφοριστής.

Συγκεκριμένα, σε μεγάλο βαθμό η οικονομική επιστήμη (ειδικά η μακροοικονομική) βασίστηκε σε παραδοχές σχετικά με τους «οικονομικούς δρώντες». Δύο από αυτές ήταν οι ορθολογικές προσδοκίες και η αντιπροσωπευτικότητα των μέσων όρων, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό αλληλεπιδρούν. Με βάση την υπόθεση των ορθολογικών προσδοκιών, οι οικονομικοί δρώντες αναμένεται να λαμβάνουν τις αποφάσεις τους με βάση το ορθολογικό κριτήριο της διαχρονικής μεγιστοποίησης του οφέλους τους. Έτσι, εφόσον η παραδοχή αυτή εξεταστεί με βάση κάποιον μέσο όρο (aggregate data) ενός συνόλου, θα αγνοήσει κρίσιμες παρατηρήσεις που θα βρίσκονται στα άκρα της κατανομής. Αντίστοιχα, εφόσον οι παράγοντες που κινούν τους μέσους όρους καθοδηγούν τις αποφάσεις της οικονομικής πολιτικής, είναι δυνατή η συγκέντρωση μεγάλων καταλοίπων, με αποτέλεσμα την αποτυχία των οικονομετρικών υποδειγμάτων αλλά και των πολιτικών που βασίστηκαν σε αυτά.

Ανάλυση δεδομένων μεγάλης κλίμακας

Πώς μπορεί να συμβάλει η χρήση δεδομένων μεγάλης κλίμακας αλλά και η μηχανική μάθηση στη βελτίωση των παραπάνω υποδειγμάτων; Με την άρση των προαναφερθεισών παραδοχών και την αντικατάστασή τους από παρατηρήσεις. Για παράδειγμα, η παρατήρηση σε πραγματικό χρόνο (real time) των αποτελεσμάτων των αποφάσεων των οικονομικών δρώντων μπορεί να ενημερώσει για την εξέλιξη μακροοικονομικών μεγεθών πολύ νωρίτερα από ό,τι στο παρελθόν. Ειδικά την περίοδο της πανδημίας, οπότε και οι τυπικές οικονομετρικές εξισώσεις και εκτιμήσεις αποτύγχαναν να εξηγήσουν τα μακροοικονομικά μεγέθη, φάνηκε η χρησιμότητα των εν λόγω εργαλείων, ενώ ήδη φαίνεται να βρίσκουν πεδίο εφαρμογής στις κεντρικές τράπεζες. Τέλος, είναι πλέον κοινό κτήμα η χρησιμότητά τους για τη δημιουργία εργαλείων ποσοτικής ανάλυσης πιστωτικών κινδύνων και κινδύνων της αγοράς. Σε όλα τα παραπάνω αυτονόητη είναι η γνώση μαθηματικών και πληροφορικής, ως προϋπόθεση για την ανάλυση δεδομένων μεγάλης κλίμακας.

Φυσικό επόμενο των παραπάνω είναι η ερώτηση γιατί η μηχανή να μην αντικαταστήσει τον άνθρωπο στη λήψη αποφάσεων. Η απάντηση θα μπορούσε να είναι μια απλή αναδρομή στην ιστορία της ίδιας της ερώτησης. Μια πιο τεκμηριωμένη απάντηση μπορεί να αντλήσει από την ανθρώπινη φύση: είναι αυτή πλήρως ντετερμινιστική; Ή μήπως η στοχαστικότητά της συνεπάγεται την αυτοπαλίνδρομη διαδικασία της κατανόησης του ανθρώπου από τον άνθρωπο; Δηλαδή, με απλά λόγια, μπορεί η μηχανή να μάθει τόσο βαθιά τον άνθρωπο, ώστε να μην έχει ανάγκη από ανθρώπινο χειρισμό; Υπάρχει μια διάσταση του ανθρώπου στην οποία μέχρι στιγμής δεν έχει βρεθεί ακόμα ικανοποιητική μαθηματική επίλυση: η συμπεριφοριστική.

Έτσι, χρήσιμοι διεπιστημονικοί συνδυασμοί μπορούν να προέλθουν από τη σύζευξη των μαθηματικών, της πληροφορικής, της συμπεριφοριστικής και της χρηματοοικονομικής οικονομετρίας.

* Τα παραπάνω απηχούν προσωπικές απόψεις του συντάκτη και δεν θα πρέπει να εκληφθεί ότι αποτελούν θέσεις της Τράπεζας της Ελλάδος και του Ευρωσυστήματος.

 

Μαθηματικά: Η αγορά χρειάζεται beautiful minds

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΑΚΗΣ - Ομότιμος καθηγητής ΣΕΜΦΕ, ΕΜΠ, πρόεδρος Πρω.Παιδεί.Α

 

Η σωστή μαθηματική εκπαίδευση, βασισμένη στην κοινή λογική, εξασκεί τη μεθοδική και κριτική σκέψη και την ευφυΐα, ενισχύει την ικανότητα έκφρασης και διατύπωσης με σαφήνεια και λιτότητα και συμβάλλει στην ικανότητα λήψης ορθών αποφάσεων και γενικότερα στην καλλιέργεια του πνεύματος. Στο ερώτημα «πού χρειάζονται τα Μαθηματικά;» η προφανής απάντηση είναι παντού! Επόμενη ερώτηση «ποια Μαθηματικά χρειάζονται;». Η απάντηση είναι όλα τα Μαθηματικά, ακόμα και αυτά που θεωρούνται «πολύ θεωρητικά»! Υπάρχουν δομές και λειτουργίες στη φύση και στην κοινωνία οι οποίες ερμηνεύονται ή προτυποποιούνται μόνο με τη βοήθεια κάποιων μέχρι χθες ακραία θεωρητικών μαθηματικών, τα οποία πλέον σήμερα ανήκουν στην οικογένεια των εφαρμοσμένων μαθηματικών. Γενικότερα είναι δυσδιάκριτη η κατηγοριοποίηση των μαθηματικών σε θεωρητικά και εφαρμοσμένα. Αντικείμενα όπως η Άλγεβρα, ο Λογισμός, η Ανάλυση, η Συναρτησιακή Ανάλυση (Γραμμική και Μη Γραμμική), η Συνδυαστική, η Λογική, η Θεωρία Αριθμών, τα Δυναμικά Συστήματα, οι Διαφορικές Εξισώσεις (Συνήθεις και Μερικές), Θεωρία Πιθανοτήτων, Στοχαστικά Μαθηματικά, Στατιστική αποτελούν εργαλεία που χρησιμοποιούνται εξίσου στα θεωρητικά και στα εφαρμοσμένα μαθηματικά. Η Θεωρία Αριθμών είναι απαραίτητη στην κλασική κρυπτογραφία, ενώ η Συναρτησιακή Ανάλυση είναι ένα από τα βασικά εργαλεία της Κβαντικής Κρυπτογραφίας. Τα Δυναμικά Συστήματα χρησιμοποιούνται στη μελέτη της δυναμικής πληθυσμών και της εξάπλωσης ιών. Η Μηχανική Μάθηση και η Τεχνητή Νοημοσύνη βασίζονται σε έναν συνδυασμό μεθόδων Βελτιστοποίησης, Υπολογιστικής Στατιστικής και Θεωρίας Πιθανοτήτων. Η Στατιστική είναι στον πυρήνα των Big Data. Η Τοπολογική Θεωρία Κόμβων έχει σημαντικές εφαρμογές στη μελέτη του DNA, των πρωτεϊνών και των πολυμερών. Η Αρμονική Ανάλυση στηρίζει την ανάπτυξη νέας τεχνολογίας σε ανάλυση σημάτων και εικόνων. Ακόμα και η Google ιδρύθηκε βασιζόμενη στον αλγόριθμο Page Rank, ο οποίος εκτιμά την κορυφαία ιδιοτιμή μιας τεράστιας αναπαράστασης όλων των συνδέσμων του κυβερνοχώρου.

Πέρα από την ενασχόληση των πτυχιούχων μαθηματικών στη μαθηματική εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες και μορφές του εκπαιδευτικού συστήματος, αναφέρουμε εδώ επιγραμματικά κάποια επαγγέλματα στα οποία η παρουσία μαθηματικών είναι εξίσου απαραίτητη και σημαντική.

Ορισμένα εξ αυτών αναλύονται πιο διεξοδικά σε άλλα κείμενα της σημερινής παρουσίασης.

Διαχειριστής βάσης δεδομένων. Ενώ οι δεξιότητες υπολογιστών τείνουν να κυριαρχούν στην πλειονότητα αυτής της καριέρας, υπάρχει ανάγκη για μαθηματικές δεξιότητες που βελτιώνουν τη βάση δεδομένων και την καθιστούν πιο αποτελεσματική και χρήσιμη.

  

Χρηματοοικονομικός αναλυτής. Σε αυτή την εργασία θα αξιολογήσετε την απόδοση των αποθεμάτων, θα αξιολογήσετε τα χρηματοοικονομικά δεδομένα και θα μελετήσετε τις τάσεις των οικονομικών αγορών. Η ικανότητα χρήσης μαθηματικών (όπως διαφορικών εξισώσεων, στατιστικών και στοχαστικών) για την ενίσχυση της μελλοντικής επιτυχίας είναι σημαντική σε αυτή τη δουλειά. Οι περισσότερες εταιρείες απαιτούν, εκτός των μαθηματικών, γνώσεις και στα χρηματοοικονομικά.

Αναλυτής έρευνας αγοράς: Εάν μια εταιρεία πρόκειται να επενδύσει εκατομμύρια ευρώ σε ένα προϊόν ή μια υπηρεσία, πρέπει να γνωρίζει εάν υπάρχει μια κατάλληλη αγορά γι’ αυτό. Η δουλειά των αναλυτών έρευνας αγοράς είναι να κάνουν αυτόν τον προσδιορισμό. Χρησιμοποιώντας προηγμένες μαθηματικές μεθόδους παρακολουθούν την αγορά, προβλέπουν τις τάσεις πωλήσεων και μετρούν την αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων μάρκετινγκ.

 

Επιστήμονας της Έρευνας Πληροφοριών: Η τεχνολογία των υπολογιστών αλλάζει πάντα, και είναι ευθύνη των επιστημόνων της έρευνας πληροφοριών να εφεύρουν και να σχεδιάσουν νέους τρόπους χρήσης αυτών των συστημάτων. Αυτό μπορεί να μη φαίνεται σαν μια μαθηματική καριέρα, αλλά η ικανότητα επίλυσης σύνθετων προβλημάτων, συχνά χρησιμοποιώντας τα μαθηματικά ως θεμέλιο, είναι κρίσιμη. Αυτή η καριέρα απαιτεί γνώσεις της επιστήμης των υπολογιστών.

 

Αναλογιστής: Εδώ γίνεται εκτίμηση κινδύνου έναντι του χρηματοοικονομικού κόστους, ώστε οι επιχειρήσεις να λάβουν σωστές αποφάσεις. Οι αναλογιστές βοηθούν τις εταιρείες να κάνουν τις σωστές επιλογές για πολλά ζητήματα, όπως πολιτικές, τιμές, έξοδα κ.ά. Η εργασία περιλαμβάνει τη συλλογή στατιστικών πληροφοριών, την εκτίμηση πιθανότητας και τον έλεγχο ασφαλιστηρίων συμβολαίων. Η βαθύτερη κατανόηση των μαθηματικών είναι απαραίτητη εδώ.

Χρηματοοικονομικός Σύμβουλος: Οι άνθρωποι πρέπει να λαμβάνουν οικονομικές αποφάσεις, αλλά λίγοι καταλαβαίνουν τις λεπτομέρειες των αποθεμάτων, ομολόγων, φόρων, τόκων και άλλων μαθηματικών ζητημάτων που εμπλέκονται στα χρηματοοικονομικά. Μεγάλο μέρος της εργασίας σχετίζεται με τα μαθηματικά, όπως η εκτίμηση των αποδόσεων σε λογαριασμούς συνταξιοδότησης ή μετοχές.

 

Αναλυτής Επιχειρησιακής Έρευνας: Εκτελεί πολλά καθήκοντα, αλλά συνοψίζεται καλύτερα ως καριέρα επίλυσης προβλημάτων με χρήση μαθηματικών. Σε αυτή τη δουλειά εντοπίζονται τα προβλήματα, δημιουργείται το μαθηματικό πρότυπο, επιλύεται και χρησιμοποιούνται τα αποτελέσματα για τη χάραξη πολιτικής από την ηγεσία της επιχείρησης.

Αναλυτής Προϋπολογισμού: Ο αναλυτής προϋπολογισμού εργάζεται για επιχειρήσεις και οργανισμούς προετοιμάζοντας τον προϋπολογισμό, τη δημιουργία οικονομικής έκθεσης και τον προγραμματισμό δαπανών. Κυρίως εργάζονται για τις κυβερνήσεις, αλλά και για εκπαιδευτικές, κρατικές και επαγγελματικές υπηρεσίες.

Λογιστές: Οι λογιστές μπορεί να χρειάζονται ειδική εκπαίδευση και πιστοποιήσεις, αλλά ένα πτυχίο στα μαθηματικά είναι μια εξαιρετική αρχή. Οι λογιστές εξετάζουν τις οικονομικές καταστάσεις, υπολογίζουν τα φορολογικά στοιχεία και οργανώνουν οικονομικά αρχεία. Συχνά εργάζονται για κυβερνήσεις και ασφαλιστικές εταιρείες, οι περισσότεροι όμως αυτοαπασχολούνται.

Ασφαλιστής: Πώς μπορεί μια ασφαλιστική εταιρεία να προσφέρει κάλυψη που είναι κερδοφόρα και βιώσιμη; Όλα καταλήγουν στη μέτρηση της στατιστικής πιθανότητας και του κόστους κάλυψης. Προφανώς, αυτό περιλαμβάνει πολλούς αριθμούς και νούμερα, καθιστώντας την μια εξαιρετική καριέρα για άτομα με μαθηματικές γνώσεις.

Θετικός Επιστήμονας – Μηχανικός. Οι Φυσικοί, Βιολόγοι, Χημικοί, Μηχανικοί πρέπει προφανώς να κατανοήσουν τα μαθηματικά για να κάνουν τη δουλειά τους αποτελεσματικά. Είναι πρακτικά αδύνατο να είσαι, για παράδειγμα, Φυσικός χωρίς να έχεις σημαντικές γνώσεις μαθηματικών. Από τον Isaac Newton έως τον Stephen Hawking, οι Φυσικοί πάντα προσπαθούσαν να βελτιώσουν τα μαθηματικά μοντέλα για να κατανοήσουν τον κόσμο.

Μηχανικός Αεροδιαστημικής: Οι μηχανικοί της αεροδιαστημικής επινοούν νέα συστήματα για να διατηρούν τα αντικείμενα στον αέρα καλύτερα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Χρησιμοποιώντας δημιουργικά τα μαθηματικά και τη φυσική, επινοούν νέες ατράκτους, πτερύγια, κινητήρες και άλλα στοιχεία για τα ιπτάμενα σκάφη. Επινοούν δοκιμές γι’ αυτές τις εφευρέσεις και καθορίζουν πώς οι δημιουργίες τους θα ενσωματωθούν σε πραγματικές ιπτάμενες μηχανές.

Κρυπτογράφος: Το πεδίο της κρυπτογραφίας έχει αλλάξει πολύ από τις ημέρες του Navajo Code Talkers, αλλά οι βασικές αρχές παραμένουν οι ίδιες. Ο κρυπτογράφος καθορίζει νέους τρόπους κρυπτογράφησης και αποκρυπτογράφησης δεδομένων. Αρκετή δουλειά ενός κρυπτογράφου είναι καθαρή ανάλυση δεδομένων. Ωστόσο, αυτό το πεδίο απαιτεί επίσης πολλή δημιουργικότητα, γεγονός που το καθιστά ιδανικό για μαθηματικές περιπέτειες.

Σε όλα αυτά τα επαγγέλματα με την πάροδο του χρόνου η συνεχής Επιμόρφωση και οι διαδικασίες Διά Βίου Μάθησης θα είναι πλέον μια καθημερινή πραγματικότητα. Επίσης στο μέλλον είναι αναμενόμενη η σημαντική αύξηση ζήτησης στελεχών από την αγορά εργασίας. Εκείνοι που εργάζονται σε θέσεις που σχετίζονται με τα μαθηματικά πρέπει να λάβουν πολλές πολύπλοκες πληροφορίες, να δημιουργήσουν θεωρίες, να βρίσκουν λύσεις και να παρέχουν καθοδήγηση. Αυτό απαιτεί ενεργές μαθησιακές δεξιότητες, οι οποίες επιτρέπουν να παραμένουν ενήμεροι για τα δεδομένα και τα θέματα που επηρεάζουν τις επιχειρήσεις τους. Δεξιότητες επικοινωνίας: Παρόλο που ο χειρισμός αριθμών αποτελεί τεράστιο μέρος της σταδιοδρομίας των μαθηματικών, σε καθημερινή βάση, οι επαγγελματίες πρέπει να γνωρίζουν πώς να χειρίζονται τους ανθρώπους.

Ως αποτέλεσμα, οι λεκτικές και γραπτές επικοινωνιακές δεξιότητες είναι κρίσιμες. Δεξιότητες λήψης αποφάσεων: Οι εργαζόμενοι είναι συχνά υπεύθυνοι για αποφάσεις που επηρεάζουν τους πελάτες τους. Οι άνθρωποι βασίζονται στην εμπειρογνωμοσύνη τους και στην ικανότητά τους να κατανοούν πολύπλοκες πληροφορίες, επομένως χρειάζονται ισχυρές δεξιότητες λήψης αποφάσεων, που τους επιτρέπουν να ενεργούν ως αξιόπιστοι υποστηρικτές για λογαριασμό των πελατών τους. Δεξιότητες ανάλυσης συστημάτων: Αυτή η ικανότητα συνεπάγεται τον υπολογισμό του τρόπου λειτουργίας και αλλαγής των συστημάτων, δεδομένων των συνθηκών του περιβάλλοντός τους. Αυτό μπορεί να βοηθήσει τους επαγγελματίες να κατανοήσουν πώς οι ταχέως μεταβαλλόμενοι κόσμοι της επιστήμης, της τεχνολογίας και της χρηματοδότησης επηρεάζουν το έργο τους. Ομαδικές Ικανότητες: Η σταδιοδρομία των μαθηματικών απαιτεί πραγματικά μεγάλη συνεργασία. Προκειμένου να βρουν λύσεις σε τεχνολογικά και μαθηματικά προβλήματα, οι μαθηματικοί πρέπει να είναι σε θέση να εργαστούν ομαδικά, λαμβάνοντας πάντα υπόψη τη μεγαλύτερη εικόνα και τον τρόπο με τον οποίο η εργασία τους επηρεάζει τους γύρω τους.

Η ανάπτυξη των μαθηματικών σε μια χώρα έχει άμεσο αντίκτυπο στην αύξηση του εθνικού πλούτου. Έρευνα στη Μεγάλη Βρετανία απέδειξε ότι τα Μαθηματικά συνεισέφεραν πάνω από 200 δισεκατομμύρια λίρες στην οικονομία το 2010. Επίσης, πρόσφατες εκθέσεις του EPSRC (Engineering and Physical Sciences Research Council) δείχνουν ότι η έρευνα των Μαθηματικών Επιστημών παράγει ένα εξαιρετικό ποσοστό απόδοσης της επένδυσης. Ένας ρυθμός που ως λόγος οφέλους προς κόστος μπορεί να εκτιμηθεί ως εξής: Μηχανική 88, Φυσική 31, Χημεία 246 και Μαθηματικές Επιστήμες 588. Η χώρα μας, βγαίνοντας από δύο μεγάλες κρίσεις, οφείλει να λάβει πολύ σοβαρά υπόψη έρευνες αυτής της μορφής.

Kυβερνοασφάλεια: Απασχόληση σε κάθε τομέα της οικονομίας

ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΚΑΤΣΙΚΑΣ - Καθηγητής Norwegian University of Science and Technology (NTNU) και διευθυντής του Norwegian Centre for Cybersecurity in Critical Sectors

Ο όρος ψηφιακός μετασχηματισμός βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα όλων των κυβερνήσεων στην Ευρώπη, αλλά και στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Όμως έχει, επίσης, μπει για τα καλά στο καθημερινό μας λεξιλόγιο. Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, που η επιστήμη και η τεχνολογία της πληροφορικής και των επικοινωνιών, καθώς και οι επιμέρους επιστημονικές περιοχές που εντάσσονται σε αυτές εμφανίζουν άνθηση, η οποία καταδεικνύεται τόσο με τον πλούτο των επιτευγμάτων τους όσο και με την αυξανόμενη ζήτηση επιστημόνων και τεχνολόγων ικανών να αξιοποιούν, να εφαρμόζουν, να διαχειρίζονται αλλά και να επεκτείνουν τα επιτεύγματα αυτά.

Από την άλλη μεριά, σχεδόν καθημερινά μαθαίνουμε για κυβερνοεπιθέσεις εναντίον ενός ευρέος φάσματος θυμάτων, που εκτείνονται από ολόκληρες χώρες –όπως π.χ. η πρόσφατη επίθεση κατά του νορβηγικού κοινοβουλίου τον Μάρτιο του 2021 ή, παλιότερα, η επίθεση κατά της Εσθονίας το 2013– μέχρι κρίσιμες υποδομές –όπως η πρόσφατη επίθεση, τον Μάιο 2021, κατά του αγωγού φυσικού αερίου Colonial στις ΗΠΑ–, αλλά και φυσικά πρόσωπα – όπως οι συνεχείς πλέον επιθέσεις με σκοπό την απόσπαση χρημάτων μέσω παραπλάνησης ή εκβιασμού. Ο συνδυασμός των δύο αυτών τάσεων εξηγεί τόσο το γιατί ήδη υπάρχει αυξημένη ζήτηση για επιστήμονες και επαγγελματίες στην κυβερνοασφάλεια, όσο και το γιατί τα επαγγέλματα τα σχετικά με την κυβερνοασφάλεια θα συνεχίσουν να έχουν εξαιρετικές προοπτικές απασχολησιμότητας τα επόμενα χρόνια. Δεν είναι τυχαίο ότι στις ΗΠΑ εκτιμούν ότι η ζήτηση για επαγγελματίες κυβερνοασφάλειας θα αυξηθεί μεταξύ των ετών 2019 και 2029 κατά 31%, πολύ πάνω από τον μέσο όρο αύξησης της ζήτησης για άλλα επαγγέλματα. Αντίστοιχα, στην Ευρώπη εκτιμάται ότι μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια θα λείψουν περί τους 300.000 επιστήμονες και επαγγελματίες της κυβερνοασφάλειας.

Διεπιστημονικό αντικείμενο

Πώς όμως σπουδάζει κανείς κυβερνοασφάλεια; Το αντικείμενο είναι διεπιστημονικό και συνδυάζει γνώση από τις θετικές και τεχνολογικές επιστήμες, όπως την πληροφορική, τις τηλεπικοινωνίες, τα μαθηματικά, τη φυσική, αλλά και από τις επιστήμες διοίκησης, τις οικονομικές επιστήμες, τη νομική, ακόμη και την ψυχολογία. Γι’ αυτόν το λόγο δεν συνηθίζεται να αποτελεί αντικείμενο προπτυχιακών σπουδών, αν και υπάρχουν μερικά προπτυχιακά προγράμματα σπουδών στο αντικείμενο ανά τον κόσμο, κανένα όμως στην Ελλάδα. Συνηθέστερο είναι η κυβερνοασφάλεια να αποτελεί αντικείμενο μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών. Υπάρχει πληθώρα τέτοιων μεταπτυχιακών προγραμμάτων στην Ευρώπη, στην Αμερική, στην Αυστραλία και αλλού. Μια σοβαρή, αν και ακόμη συνεχώς εμπλουτιζόμενη, πηγή πληροφόρησης για τέτοιες σπουδές στην Ευρώπη είναι η βάση δεδομένων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια Δικτύων και Πληροφοριών – ENISA, που εδρεύει στην Ελλάδα (σκανάρετε το QR code για να συνδεθείτε).

Προκειμένου κάποιος να έχει πρόσβαση σε τέτοιες μεταπτυχιακές σπουδές, πρέπει να κατέχει έναν σχετικό τίτλο προπτυχιακών σπουδών. Οι περισσότεροι μεταπτυχιακοί φοιτητές στην κυβερνοαασφάλεια έχουν προπτυχιακούς τίτλους σπουδών πληροφορικής, ηλεκτρολόγου μηχανικού, μαθηματικού, άλλων ειδικοτήτων μηχανικών, αλλά και νομικής, οικονομικών επιστημών και επιστημών διοίκησης. Οι επιστήμονες και επαγγελματίες κυβερνοασφάλειας απασχολούνται πρακτικά σε κάθε τομέα της οικονομίας, ιδιωτικό και δημόσιο, και σε μικρές ή μεγάλες επιχειρήσεις, στον βιομηχανικό τομέα, στον τεχνολογικό, στον τηλεπικοινωνιακό, στον τραπεζικό και χρηματοοικονομικό τομέα, στον ασφαλιστικό τομέα, στον τομέα υγείας, στην αστυνομία, στις ένοπλες δυνάμεις και αλλού.

Τεχνητή Νοημοσύνη: Αστρονομικές αμοιβές γι’ αυτούς που ξέρουν

ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΤΣΙΧΡΙΤΖΗΣ - Ομότιμος καθηγητής Université de Genève

Από τις πρώτες ημέρες των υπολογιστών και για πολλές δεκαετίες υπήρχε η έννοια αν μπορούν οι υπολογιστές να σκέπτονται, με τον ίδιο ή άλλο τρόπο, όπως οι άνθρωποι. Ο ίδιος ο Άλαν Τούρινγκ (από τους πρωτεργάτες των σύγχρονων υπολογιστών) είχε περιγράψει ένα τεστ. Αν ένας άνθρωπος σε επικοινωνία με υπολογιστή νόμιζε ότι ήταν σε επικοινωνία με άλλο άνθρωπο, τότε θα λέγαμε ότι ο υπολογιστής μπορούσε να σκεφτεί. Οι πρώτες προσπάθειες για τη δημιουργία προγραμμάτων και εργαλείων που μπορούσαν να σκεφτούν ήταν από τους Mc Carthy (Lisp) στο Stanford, Minsky (Neural Nets) στο MIT και Simon (Machine Learning) στο Carnegie Mellon. Για πάρα πολλά χρόνια υπήρχαν πολλές ιδέες, αλλά πάντα υπήρχαν δύο εμπόδια. Πρώτον, οι υπολογιστές δεν είχαν την υπολογιστική δύναμη για να μπορέσουν να ανταποκριθούν. Δεύτερον, δεν υπήρχαν αρκετά δεδομένα ώστε οι αλγόριθμοι που ήταν προγραμματισμένοι στους υπολογιστές να μπορούν να μάθουν σιγά σιγά. Και τα δύο αυτά εμπόδια ξεπεράστηκαν.

Οι υπολογιστές έχουν πια απίθανη υπολογιστική δύναμη και ταχύτητα. Δεδομένα υπάρχουν άπειρα για να τους εξασκήσουν. Έτσι καταλήξαμε στο να είναι προσιτά πια και να έχουν ικανοποιητικά επιλυθεί προβλήματα όπως μετατροπή φωνής σε γλώσσα, μετάφραση γλωσσών, διάφορα δύσκολα στρατηγικά παιχνίδια, όπως το σκάκι.

Αυτό έδωσε μια μεγάλη ώθηση στην Τεχνητή Νοημοσύνη –Artificial Intelligence και Machine Learning– ως ένα πεδίο του μέλλοντος που θα μπορούσε να λύσει ή να προτείνει λύσεις για πολύ δύσκολα προβλήματα. Τώρα πια όλοι οι οργανισμοί ή τα μηχανήματα που έχουν στη διάθεσή τους πολλά δεδομένα θέλουν να εφαρμόσουν τεχνικές της Τεχνητής Νοημοσύνης για να πάρουν δύσκολες αποφάσεις. Αποφάσεις που ακόμη και ο ανθρώπινος νους δεν είναι σε θέση εύκολα και γρήγορα να τις αναλύσει και επιλύσει.

Ενώ μέχρι πριν από μερικά χρόνια η ειδικότητα της Τεχνητής Νοημοσύνης ήταν για λιγοστούς, τώρα υπάρχει μια τεράστια ζήτηση ανά τον κόσμο για ανθρώπους που μπορούν να χρησιμοποιούν εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης για τη λύση πολλών προβλημάτων. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν προγράμματα σπουδών στη χώρα μας που να έχουν ως κύριο θέμα αυτή την κατεύθυνση. Άρα επί του παρόντος οποιοδήποτε πρόγραμμα Computer Science, όπου και να βρίσκεται, είναι η αρχή. Θα πρέπει όμως να συμπληρωθεί με περισσότερες πιο εξειδικευμένες γνώσεις από μαθήματα που υπάρχουν στο διαδίκτυο. Επίσης, χρειάζεται μια πραγματική προσπάθεια αναπλήρωσης των κενών των προγραμμάτων σπουδών. Μην περιμένει κανείς ότι παίρνοντας ένα πτυχίο με αναφορά σε Επιστήμη Υπολογιστών γίνεται αυτομάτως και ειδικός στην Τεχνητή Νοημοσύνη, έστω και αν έχει πάρει μερικά μαθήματα με αυτόν τον τίτλο. Δεν υπάρχουν επίσημα επαγγελματικά δικαιώματα σε αυτόν τον κλάδο. Ή ξέρεις και αμείβεσαι αστρονομικά ή δεν ξέρεις και δεν σε θέλει κανείς, ανεξάρτητα από πτυχία και περγαμηνές.

Περιβάλλον: Πώς γίνεσαι μηχανικός αειφορίας;

ΝΙΚΟΣ ΜΟΥΣΙΟΠΟΥΛΟΣ - Καθηγητής ΑΠΘ, διευθυντής Ενεργειακού Τομέα Τμήματος Μηχανολόγων Πολυτεχνικής Σχολής

Τα δύο μεγαλύτερα προβλήματα που θα κληθεί να επιλύσει η ανθρωπότητα τις προσεχείς δεκαετίες είναι η μεταβολή του κλίματος και η έλλειψη πρώτων υλών. Και τα δύο σχετίζονται με τη βελτίωση των όρων διαβίωσης του ολοένα αυξανόμενου πληθυσμού στη Γη. Για την αντιμετώπιση της κλιματικής μεταβολής πρέπει να μηδενιστεί η συσσώρευση των λεγομένων αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, ενώ κλειδί για την ορθολογική διαχείριση πρώτων υλών είναι η μετάβαση στην περιβόητη Κυκλική Οικονομία.

Στις παραπάνω προκλήσεις θα μπορέσουν να ανταποκριθούν κοινωνίες που θα έχουν στις τάξεις τους επαρκή αριθμό Μηχανικών Αειφορίας. Η εξειδίκευση αυτή θα εξοικειώνει τον εκκολαπτόμενο μηχανικό με τα έντονα διεπιστημονικά θέματα που θα κληθεί να αντιμετωπίσει στον αγώνα για τον περιορισμό του ανθρακικού αποτυπώματος οποιασδήποτε εγκατάστασης ή και μεμονωμένης διεργασίας. Θα τον εισαγάγει στις τεχνολογικές δυνατότητες υλοποίησης κτιρίων με ελάχιστες ενεργειακές απαιτήσεις και στις σύγχρονες πρακτικές ανάκτησης πρώτων υλών και ενέργειας από απόβλητα. Θα τον καθιστά ικανό να προωθεί συνεργασίες επιχειρήσεων με στόχο τη Βιομηχανική Συμβίωση, ενώ θα έχει όλα τα εφόδια για τον σχεδιασμό αειφόρων εφοδιαστικών αλυσίδων.

Ήδη διαφαίνεται η τάση η εξειδίκευση του Μηχανικού Αειφορίας να προσφέρεται, στο πλαίσιο ενιαίων αδιαιρέτων πενταετών προγραμμάτων, σε διάφορα Πολυτεχνικά Ιδρύματα της χώρας. Επιπρόσθετα εκτιμάται ότι το προσεχές μέλλον θα προσφερθούν στο αντικείμενο αυτό και Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών, που θα δώσουν τη δυνατότητα και σε κατόχους πρώτου πτυχίου Θετικών Επιστημών (πρώτιστα βιολόγους και χημικούς) να εισαχθούν στις Τεχνικές Αειφορίας και από την οπτική γωνία του μηχανικού. Σε όλες τις περιπτώσεις θα είναι σημαντικό οι σπουδαστές να έχουν τη δυνατότητα πρακτικής άσκησης σε επιχειρήσεις, ενώ τα προγράμματα σπουδών θα είναι καλό να περιέχουν μαθήματα εξοικείωσης του φοιτητή με την επιχειρηματικότητα.

Χημική Μηχανική: Αναδυόμενες τεχνολογίες σε παραγωγική λειτουργία

ΑΓΓΕΛΟΣ ΤΣΑΚΑΝΙΚΑΣ - Αναπληρωτής καθηγητής, Σχολή Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ

Η ελληνική κοινωνία αντιμετωπίζει σήμερα το επάγγελμα του χημικού μηχανικού πολλές φορές με έναν περιοριστικό τρόπο, θεωρώντας ότι αφορά αποκλειστικά τη χημική βιομηχανία, επομένως μια μάλλον μικρή οικονομική δραστηριότητα για την εγχώρια παραγωγή. Η αλήθεια όμως είναι ότι το επάγγελμα του χημικού μηχανικού οριοθετείται από ένα ευρύτατο πεδίο δραστηριοτήτων, που διαπερνούν την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών σε πλήθος κλάδων και τομέων στην οικονομία μας. Σε μια προσπάθεια πρώτου ορισμού, θα λέγαμε ότι η χημική μηχανική είναι η επιστήμη των διεργασιών που στηρίζονται σε φυσικές και χημικές μετατροπές της ύλης, μέσω των οποίων επιδιώκεται η αύξηση της αξίας ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας. Οι χημικοί μηχανικοί εφαρμόζουν τις αρχές της χημείας, της βιολογίας, της φυσικής και των μαθηματικών για την επίλυση πιεστικών προβλημάτων στην ενέργεια, στο περιβάλλον, στις βιοεπιστήμες, στα υλικά κ.ά. και περιλαμβάνουν την παραγωγή ή τη χρήση πρώτων υλών, καυσίμων, φαρμάκων, τροφίμων και πλήθους άλλων προϊόντων. Με μία έννοια οι χημικοί μηχανικοί προσπαθούν να δώσουν απαντήσεις σε μια σειρά από προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα στην ενέργεια, στην τροφή, στην υγεία κ.λπ. και θα αντιμετωπίζουμε στο μέλλον σε κρίσιμους πόρους του πλανήτη μας.

Τα προβλήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι χημικοί μηχανικοί σχετίζονται με τη σύνθεση, τον σχεδιασμό, την κλιμάκωση (scale-up), τη λειτουργία, την αυτοματοποίηση και τη βελτιστοποίηση των φυσικών, χημικών και βιολογικών διεργασιών για τον μετασχηματισμό των πρώτων υλών σε χρήσιμα βιομηχανικά προϊόντα με επιθυμητές ιδιότητες. Παράλληλα –και εδώ εμπλέκεται η έννοια του μηχανικού και των διεργασιών– οι χημικοί μηχανικοί σχεδιάζουν διαδικασίες και εξοπλισμό για παραγωγική λειτουργία μεγάλης κλίμακας, σχεδιάζουν και δοκιμάζουν μεθόδους παραγωγής και επεξεργασίας υποπροϊόντων και άμεσες λειτουργίες εγκαταστάσεων και εμπλέκονται στην παροχή σχετικών υπηρεσιών εκτός του πλαισίου της βιομηχανίας. Συνεπώς ασχολούνται με την κλιμάκωση μιας διεργασίας σε επίπεδο παραγωγής και την ολοκλήρωσή της σε όρους τεχνικούς και οικονομικούς.

Τα τυπικά καθήκοντα ενός χημικού μηχανικού συνήθως περιλαμβάνουν τη διεξαγωγή έρευνας για την ανάπτυξη νέων και βελτιωμένων διαδικασιών κατασκευής, την ανάπτυξη διεργασιών για τον διαχωρισμό υγρών και αερίων συστατικών, τη διεξαγωγή δοκιμών και την παρακολούθηση της απόδοσης των διαδικασιών καθ’ όλη τη διάρκεια της παραγωγής και την αντιμετώπιση τυχόν σχετικών προβλημάτων, την αξιολόγηση του εξοπλισμού και των διαδικασιών για τη συμμόρφωση με τους κανονισμούς ασφάλειας και περιβάλλοντος και την εκτίμηση παραμέτρων κόστους παραγωγής και βελτιστοποίησης. Επιπλέον, οι χημικοί μηχανικοί πρέπει να είναι σε θέση να κατανοούν τους τρόπους με τους οποίους οι σχεδιαζόμενες διεργασίες και τα παραγόμενα προϊόντα επηρεάζουν το περιβάλλον και την ασφάλεια τόσο των εργαζομένων όσο και των τελικών καταναλωτών, καθώς επίσης και να προβαίνουν στην κατάλληλη αξιολόγηση των κοινωνικοοικονομικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων των τεχνολογιών, των τεχνικών λύσεων και των αντίστοιχων επιχειρησιακών πρακτικών. Επομένως, οι γνώσεις και οι δεξιότητες των χημικών μηχανικών είναι ευρέως εφαρμόσιμες, γεγονός που καθιστά τις υπηρεσίες τους εξαιρετικά πολύτιμες σε πλήθος κλάδων σχεδόν σε όλες τις βιομηχανίες.

Απαιτούμενες δεξιότητες

Το επιστημονικό-θεωρητικό υπόβαθρο ενός χημικού μηχανικού περιλαμβάνει τεχνικές γνώσεις σχετικές με το αντικείμενό του, πειραματική εξειδίκευση, γνώσεις στη χρήση Η/Υ και νέων εργαλείων προγραμματισμού, αλλά και γνώσεις οικονομίας, διοίκησης και κατανόησης της αγοράς και του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, όπως και ευρύτερες ικανότητες και δεξιότητες (κοινωνικές, οργανωτικές, επιχειρησιακές, στρατηγικές, διοικητικές, κριτικής σκέψης, λήψης αποφάσεων, ικανότητες εκμάθησης, ομαδικής εργασίας, επικοινωνίας, κατανόησης του κοινωνικο-οικονομικού και θεσμικού περιβάλλοντος άσκησης του επαγγέλματος).

Επομένως η χημική μηχανική προσφέρει διάφορες επιλογές σταδιοδρομίας σε ένα εύρος περιοχών και λειτουργιών. Πολλοί χημικοί μηχανικοί εργάζονται στην παραγωγή ενέργειας και καυσίμων, ηλεκτρονικών ειδών, τροφίμων, ενδυμάτων, υλικών, ορυκτών υλών κ.ά., καθώς και στη διαχείριση περιβαλλοντικών ζητημάτων και στη Δημόσια Διοίκηση. Μπορούν να ξεκινήσουν την καριέρα τους στην έρευνα και την ανάπτυξη, στην ανάπτυξη διεργασιών ή στον σχεδιασμό παραγωγής. Πολλοί χημικοί μηχανικοί απασχολούνται σε θέσεις σχετικές με τη διαχείριση έργων, όπου είναι υπεύθυνοι για την επίβλεψη τεχνικών και άλλων έργων. Άλλοι απασχολούνται στη διαχείριση τεχνικών πωλήσεων και άλλοι αναλαμβάνουν σταδιακά πιο ηγετικούς ρόλους, στο πλαίσιο των οποίων διαχειρίζονται ομάδες ατόμων και προϋπολογισμούς σε πιο στρατηγικό επίπεδο. Επίσης, η νέα επιχειρηματικότητα προσφέρει έναν άλλο μη παραδοσιακό δρόμο για χημικούς μηχανικούς, οι οποίοι είτε μπορούν να ξεκινήσουν τις δικές τους εταιρείες είτε να συμμετάσχουν σε μια νεοσύστατη εταιρεία.

Σε ό,τι αφορά το μέλλον, θεωρώ ότι η ανάγκη εξεύρεσης εναλλακτικών καυσίμων για την κάλυψη της αυξανόμενης ενεργειακής ζήτησης, διατηρώντας παράλληλα την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, θα συνεχίσει να απαιτεί την τεχνογνωσία των χημικών μηχανικών σε βιομηχανίες που σχετίζονται με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, η αυξημένη διαθεσιμότητα του οποίου αναμένεται να αυξήσει το δυναμικό παραγωγής στις βιομηχανίες που απασχολούν αυτούς τους μηχανικούς. Επιπλέον, η ενσωμάτωση των χημικών και βιολογικών επιστημών και η ταχεία τεχνολογική πρόοδος στους συγκεκριμένους τομείς δημιουργούν ήδη νέες προοπτικές απασχόλησης στα τρόφιμα, στη βιοτεχνολογία και στον ιατρικό και φαρμακευτικό τομέα. Επιπλέον, η χημική μηχανική αναμένεται να συνεχίσει να επεκτείνεται σε δυναμικά πεδία, όπως η νανοτεχνολογία, οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας, οι βιοεπιστήμες και η βιοτεχνολογία, και επομένως αναμένεται διατήρηση της ζήτησης για υπηρεσίες χημικού μηχανικού σε πολλές σχετικές βιομηχανίες παραγωγής, με τις υπηρεσίες του και την τεχνογνωσία του να φαίνονται απαραίτητες σε σύνθετα ζητήματα όπως η διαχείριση και η ποιότητα πρώτων υλών σε φυσικούς πόρους και γεωργική παραγωγή, η βελτιστοποίηση της χρήσης πόρων και η συστηματική οικονομική ανάλυση των διαδικασιών. Συμπερασματικά, οι χημικοί μηχανικοί είναι οι επιστήμονες και τα στελέχη με τις κατάλληλες ικανότητες και δεξιότητες να παρακολουθήσουν και να ενσωματώσουν σε παραγωγική λειτουργία σχεδόν όλες τις αναδυόμενες τεχνολογίες.

Η ανάγκη εξεύρεσης εναλλακτικών καυσίμων θα συνεχίσει να απαιτεί την τεχνογνωσία των χημικών μηχανικών σε βιομηχανίες που σχετίζονται με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.

Data Science: Αναμένεται έκρηξη απασχόλησης

ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΤΣΙΧΡΙΤΖΗΣ - Ομότιμος καθηγητής Université de Genève

Για πολλά χρόνια τα δεδομένα έπρεπε να δακτυλογραφηθούν για περαιτέρω επεξεργασία από υπολογιστές. Αυτή η εισαγωγή δεδομένων (data entry) ήταν χρονοβόρα και είχε μεγάλο κόστος. Τώρα, επειδή όλη η οικονομία και μεγάλο μέρος της κοινωνικής μας ζωής συνδέεται κατευθείαν με ηλεκτρονικά δεδομένα, ουσιαστικά δεν χρειάζεται η είσοδος δεδομένων. Υπάρχουν ήδη μέσα στους υπολογιστές, έτοιμα για επεξεργασία. Επίσης η διασύνδεση των υπολογιστών μέσω ίντερνετ και η παρουσία υπηρεσιών τύπου Cloud επιτρέπουν την εύκολη πρόσβαση και ανάλυση των δεδομένων. Αυτές οι αλλαγές, καθώς και η εξαιρετικά φθηνή τιμή υπολογιστικής ταχύτητας, δίνουν την ευκαιρία για εύστοχες και πολύτιμες αναλύσεις αυτών των μεγάλων (και πολλαπλών) δεδομένων (Big Data). Ήδη τα Big Data θεωρούνται το ουσιαστικότερο πλεονέκτημα και περιουσιακό στοιχείο μιας επιχείρησης η οργανισμού. Η διασύνδεση όλων των συσκευών μέσω ίντερνετ (Internet of things) θα δώσει μια μεγαλύτερη ώθηση σε αυτό το φαινόμενο με πολύ περισσότερα δεδομένα και μεγαλύτερη σημασία στην ανάλυσή τους. Για παράδειγμα, ένα αυτόνομο αυτοκίνητο θα παίρνει από το περιβάλλον του άπειρα δεδομένα, που θα πρέπει να αναλύσει σε χρόνο μηδέν, για να οδηγηθεί σωστά. Όλες αυτές οι αλλαγές χρειάζονται επαγγελματίες που να ξέρουν τους υπολογιστές, τα δίκτυα και τα μαθηματικά μοντέλα, για να μπορούν να σχεδιάζουν αλγόριθμους και να τους προγραμματίζουν για τις αναλύσεις. Γνώσεις τεχνητής νοημοσύνης και machine learning είναι απαραίτητες σαν εργαλεία γι’ αυτές τις αναλύσεις. Αυτή τη στιγμή υπάρχει τεράστια έλλειψη ειδικών σε αυτό το πεδίο (Data Science), ενώ αναμένεται μια έκρηξη απασχόλησης στον συγκεκριμένο τομέα, όταν όλοι οι οργανισμοί, ιδιωτικοί και δημόσιοι, καταλάβουν την αξία των μεγάλων δεδομένων τους.

Σε πολλά πανεπιστήμια υπάρχουν ήδη προγράμματα Data Science και ακόμη περισσότερα προγραμματίζουν προπτυχιακά και μεταπτυχιακά ειδικότητες σε αυτόν τον τομέα. Εφόσον στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ανεπτυγμένοι τέτοιοι τομείς, πρέπει να συνδυαστούν υπάρχοντα τμήματα με γνώσεις που θα προέρχονται εκτός ύλης από άλλα τμήματα. Αν δεν γίνεται, λόγω απουσίας ευελιξίας, με επιλογή μαθημάτων από τα δημόσια ιδρύματα, τότε μπορεί να γίνει ακόμη και χωρίς Credit από άλλα ιδρύματα, ιδιωτικά ή δημόσια. Προτείνουμε δύο επιλογές:

Πρόγραμμα Επιστήμης Υπολογιστών με έμφαση σε Βάσεις Δεδομένων και Τεχνητή Νοημοσύνη. Δεν παίζει ιδιαίτερο ρόλο αν θα είναι ανεξάρτητο ή μέρος ενός τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών ή Οικονομικών Επιστημών. Σε αυτό θα πρέπει οπωσδήποτε να προστεθούν γνώσεις σοβαρές από μερικά μαθήματα Στατιστικής.

Πρόγραμμα Μαθηματικών με έμφαση σε Στατιστική και Measure Theory. Σε αυτό θα πρέπει να προστεθούν μαθήματα Προγραμματισμού Υπολογιστών, Αλγόριθμοι, Βάσεις Δεδομένων και Τεχνητή Νοημοσύνη.

Το πιο σημαντικό για τον φοιτητή που στοχεύει σε Data Science είναι να παρακολουθεί διαρκώς το πεδίο όπως εξελίσσεται και να προσπαθεί συνέχεια να αποκτήσει εμπειρίες στο πεδίο. Σχεδόν όλοι οι Data Scientists που εργάζονται τώρα ήλθαν από διαφορετικές ειδικότητες και μόνοι τους χρειάστηκε να καλύψουν ό,τι δεν ήξεραν. Αυτή η κουλτούρα του self learning είναι απαραίτητη για ένα σύγχρονο και γρήγορα εξελισσόμενο επάγγελμα.

Βιοτεχνολογία: Πρόσφορο έδαφος για νεοφυείς επιχειρήσεις

ΣΠΥΡΟΣ ΑΓΑΘΟΣ - Ομότιμος καθηγητής Université Catholique de Louvain, Βέλγιο

Οι σημερινές και μελλοντικές τάσεις στη βιομηχανική παραγωγή δείχνουν την ανάγκη για ολοένα και πιο πράσινες και βιώσιμες διεργασίες που θα βασίζονται σε αλληλουχίες φυσικών και χημικών διεργασιών, κατά προτίμηση από ανανεώσιμες πρώτες ύλες ή/και ενδιάμεσες χημικές ενώσεις πολλαπλών χρήσεων (platform chemicals) σε μια λογική κυκλικότητας με ελάχιστα ή και μηδενικά απόβλητα. Πολλές χημικές διεργασίες σύνθεσης μπορούν να πραγματοποιηθούν με βιοκατάλυση, είτε χρησιμοποιώντας καλλιέργειες μικροοργανισμών σε βιομηχανική κλίμακα (βιοαντιδραστήρες) είτε ένζυμα κυρίως φυτικής ή μικροβιακής προέλευσης.

Στην ίδια λογική εντάσσονται πλέον και οι περιβαλλοντικές δράσεις, όπως οι διεργασίες διαχείρισης αποβλήτων, είτε για αδρανοποίησή τους και τελική εναπόθεσή τους με ασφάλεια στο φυσικό περιβάλλον είτε –όλο και περισσότερο στο άμεσο μέλλον– για την εκμετάλλευσή τους σαν καινοτόμες πρώτες ύλες με νέα ζωή: προς μεταποίηση σε νέα προϊόντα (π.χ. βιοαποικοδομήσιμα πλαστικά) ή για την αυτόνομη χρήση τους σε νέους τομείς (π.χ. βελτιωτικά εδάφους στη γεωργία, πηγές ενέργειας μηδενικού αποτυπώματος άνθρακα). Όπως και με τις διεργασίες σύνθεσης, το ίδιο και πολλές από αυτές τις περιβαλλοντικές διεργασίες εφεξής θα επιτελούνται όλο και περισσότερο με χρήση βιολογικών οργανισμών ή παραγώγων τους (π.χ. ενζύμων), όχι μόνο στο πλαίσιο καθιερωμένων τεχνολογιών, όπως η βιολογική κατεργασία αστικών και βιομηχανικών λυμάτων, αλλά και σε νεότερες εφαρμογές έντασης γνώσης, όπως η βιοαποκατάσταση εδαφών ή ακτών μολυσμένων με τοξικά απόβλητα, η βιοδιήθηση (biofiltration) επικίνδυνων αερίων ρύπων, οι υβριδικές βιο/φωτοκαταλυτικές μέθοδοι για απομάκρυνση μικρορύπων και πολλές άλλες.

Ανάγκη για εξειδικευμένους επαγγελματίες

Πολλές βιομηχανίες (χημικές, φαρμάκων, τροφίμων, καλλυντικών και προϊόντων προσωπικής υγιεινής, λιπασμάτων) αλλά και πολλοί δημόσιοι οργανισμοί ή ΟΤΑ (επίβλεψη, ρύθμιση και έλεγχος συμμόρφωσης) προβλέπεται να έχουν όλο και περισσότερη ανάγκη από άριστα εκπαιδευμένους επαγγελματίες βιοτεχνολόγους με εξειδικευμένες αλλά και συνεχώς ανανεούμενες διεπιστημονικές γνώσεις βιολογικών επιστημών, μαθηματικών, πληροφορικής, επιστημών μηχανικού και όχι μόνο (επιπλέον, κατά περίπτωση, διοίκηση, νομική, κοινωνικές / πολιτικές επιστήμες).

Σε αρκετά πανεπιστήμια υπάρχουν ήδη προγράμματα προπτυχιακά (ΠΠΣ) αλλά και μεταπτυχιακά (ΜΠΣ) που καλύπτουν, εν μέρει, την ευρύτερη περιοχή της βιοτεχνολογίας, παρέχοντας κάποτε και ειδικότητες στον τομέα του περιβάλλοντος ή και επιλεγμένων εφαρμογών στη βιομηχανία (φαρμάκων, τροφίμων) και τη γεωργία. Μια πρώτη επιλογή είναι τα πενταετή αδιαίρετα προγράμματα ΠΠΣ Χημικών Μηχανικών ή Μηχανικών Περιβάλλοντος, αλλά με εμβάθυνση στα μαθήματα ειδίκευσης στις βιοδιεργασίες και στη συνέχεια ΠΜΣ με ένταση γνώσης στις ταχύτατα εξελισσόμενες βιοεπιστήμες, όπως Βιολογία Συστημάτων, Συνθετική Βιολογία ή Βιοπληροφορική. Εναλλακτικά, μπορούν να επιλεγούν τετραετή προπτυχιακά προγράμματα Βιολογίας, Χημείας, Φαρμακευτικής, Γεωπονίας ή και τα πιο στοχευμένα (Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας Παν/μίου Θεσσαλίας, Βιολογικών Εφαρμογών Παν/μίου Ιωαννίνων, Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής Παν/μίου Θράκης), που όμως χρήζουν περαιτέρω ειδίκευσης με πιο ποσοτικοποιημένες γνώσεις, κατά προτίμηση από τμήματα Χημικών Μηχανικών, Μαθηματικών ή Πληροφορικής και, στη συνέχεια, ΠΜΣ στις περιοχές της Βιολογίας Συστημάτων, Συνθετικής Βιολογίας ή/και Βιοπληροφορικής. Όπως και σε άλλους κλάδους, έτσι κι εδώ είναι απαραίτητη η πρακτική άσκηση σε συναφείς επιχειρήσεις και επιθυμητή η εξοικείωση του φοιτητή με την επιχειρηματικότητα. Να σημειωθεί μάλιστα ότι οι βιοτεχνολογικοί τομείς στην Ελλάδα, με τη μοναδική της βιοποικιλότητα και τα γεωκλιματικά της χαρακτηριστικά, προσφέρονται ιδιαίτερα για τη δημιουργία νεοφυών επιχειρήσεων.

Επίσης και εδώ, όπως και σε άλλους ταχύτατα αναπτυσσόμενους τομείς-Big Data, ο φοιτητής που φιλοδοξεί να σταδιοδρομήσει στη Bιοτεχνολογία πρέπει να παρακολουθεί ανελλιπώς την εξέλιξη των βιοεπιστημών κάθε κλίμακας (από το μόριο και το γονιδίωμα μέχρι τη συστοιχία βιοαντιδραστήρων και τα διασυνδεδεμένα βιο-οικοσυστήματα), αλλά και κάποιων βασικών τεχνολογιών ενεργοποίησης (key enabling technologies) και να σκέπτεται πλευρικά και κατ’ αναλογίαν (laterally & by analogy). Όπως ακριβώς και οι Data Scientists που εργάζονται τώρα, το ίδιο και οι σημερινοί βιοτεχνολόγοι ξεκίνησαν από διαφορετικά υπόβαθρα και μόνοι τους επιμορφώθηκαν συμπληρωματικά στους τομείς που αρχικά αγνοούσαν. Και εδώ το self-learning είναι στάση ζωής για κάποιον που φιλοδοξεί να ανοίξει νέους δρόμους και να μην παύει να εξελίσσεται στην επαγγελματική του σταδιοδρομία.

Βιολογικές σπουδές: Δύσκολος δρόμος, λαμπρές προοπτικές

ΝΙΚΟΣ ΚΤΙΣΤΑΚΗΣ - Ερευνητής Μοριακής Βιολογίας, Ινστιτούτο Babraham, Cambridge

Πέρα από τις κλασικές Βιολογικές σπουδές όπως τις ξέρουμε σήμερα, υπάρχουν τέσσερις τουλάχιστον άλλοι δρόμοι που οδηγούν σε επαγγέλματα του μέλλοντος που σχετίζονται με τη Βιολογία του ανθρώπου. Πριν αναφερθούμε συνοπτικά σε αυτούς, να πούμε ότι θεωρούμε αυτά τα επαγγέλματα πολύ σημαντικά, με πολύ καλές προοπτικές απασχόλησης. Σύμβουλος γενετικών ασθενειών ή βιοηθικής: Όσο τα δεδομένα από την εξερεύνηση του γονιδιώματος αυξάνονται και όσο εμβαθύνουμε στην κατανόηση της γενετικής βάσης των ασθενειών, τόσο θα αυξάνεται η ανάγκη για επιστήμονες που μπορούν να συμβουλεύουν ασθενείς για θέματα υγείας ή ηθικής που προκύπτουν. Πώς, για παράδειγμα, αντιμετωπίζεται μια κληρονομική πάθηση που ταλανίζει κάποιες οικογένειες; Ποιο είναι το ρίσκο κάποια γενετική πάθηση των γονέων να περάσει στα παιδιά και τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό; Άλλες ερωτήσεις που σίγουρα θα προκύψουν στο μέλλον έχουν να κάνουν με τη δυνατότητα να επέμβουμε στο γονιδίωμα για να διορθώσουμε κάποια πάθηση: πότε αυτό είναι αναγκαίο και θεμιτό και πότε όχι; Για να ακολουθήσει κάποιος αυτό το επάγγελμα, χρειάζεται καλή γνώση των σύγχρονων Βιολογικών δεδομένων που εξασφαλίζεται με πτυχίο Βιολογίας, ιδίως με εξειδίκευση στη Γενετική αλλά και μεταπτυχιακές σπουδές σε genetic counselling. Ένας άλλος τρόπος είναι μέσα από την Ιατρική, αλλά και πάλι θα χρειαστεί μια εξειδίκευση στη γενετική ασθενειών. Τέλος, για πιο καθαρά θέματα βιοηθικής θα μπορούσε κανείς να το προσεγγίσει και από Φιλοσοφική ή Ψυχολογία, αλλά με έντονες Βιολογικές σπουδές.

Δίκαιο Πνευματικής Ιδιοκτησίας

Ένας υποσχόμενος κλάδος είναι αυτός των νομικών που ειδικεύονται σε πατέντες βιολογικών/ιατρικών ανακαλύψεων. Παντού στον κόσμο έχει αυξηθεί η πίεση από τις κυβερνήσεις ούτως ώστε τα χρήματα που κατευθύνονται στη βασική έρευνα να έχουν μια απόσβεση σε ανακαλύψεις που μπορεί να φέρουν κέρδος – τα ποσά κυμαίνονται από μερικές χιλιάδες μέχρι δισεκατομμύρια ευρώ. Ένας βασικός τρόπος είναι το πατεντάρισμα αυτών των ανακαλύψεων από δικηγορικά γραφεία στελεχωμένα και με γνώστες βιολογίας που μπορούν να κατανοήσουν τις τεχνικές λεπτομέρειες μιας πατέντας αλλά και να ψάξουν να βρουν αν κάτι αντίστοιχο με το αντικείμενο της πατέντας είναι ήδη γνωστό. Στο επάγγελμα αυτό θα βοηθούσε ένα πρώτο πτυχίο Βιολογίας και στη συνέχεια Νομικής σχολής. Το αντίθετο, πρώτα Νομική και μετά Βιολογία, είναι εφικτό, αλλά λίγο πιο δύσκολο.

Mαθηματική ανάλυση και μοντελοποίηση μεγάλων βιολογικών δεδομένων

Η μοντέρνα εκδοχή της Βιολογίας επικοινωνεί με όλες τις άλλες φυσικές επιστήμες (χημεία, μαθηματικά, φυσική, μηχανολογία), αλλά ιδιαίτερη έμφαση δίνεται τα τελευταία χρόνια στη σχέση με τα μαθηματικά. Ένας λόγος είναι η μεγάλη αύξηση των δεδομένων από βιολογικά συστήματα που πρέπει να αναλυθούν με μαθηματικό τρόπο. Μια μέτρηση μορίων του μεταβολισμού, για παράδειγμα, μπορεί να αποτελείται από δεκάδες χιλιάδες διαφορετικές τιμές και, αν αυτό γίνει σε τρεις ή περισσότερες διαφορετικές συνθήκες, ο συνολικός αριθμός των δεδομένων που πρέπει να αναλυθούν και να συγκριθούν μεταξύ τους είναι τεράστιος και χρειάζεται να γίνει όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικά. Τα μαθηματικά είναι απαραίτητα για κάτι τέτοιο. Μετά την ανάλυση, τα δεδομένα αυτά θα πρέπει να τοποθετηθούν σε κάποιο μοντέλο, για να μπορούν να κατανοηθούν οι αρχικές συνθήκες ενός βιολογικού συστήματος και πώς αυτό αλλάζει στον χρόνο. Και γι’ αυτό το στάδιο της μοντελοποίησης είναι απαραίτητη η μαθηματική ανάλυση. Το ίδιο ισχύει για πολλά άλλα βιολογικά ερωτήματα σήμερα. Ο πιο δόκιμος τρόπος για την κατεύθυνση αυτή είναι σπουδές στα μαθηματικά, αλλά με πολλά μαθήματα βιολογίας, που θα βοηθήσουν στην κατανόηση των βιολογικών προβλημάτων. Ακόμα και αρχικές σπουδές στη φυσική με πολλά μαθηματικά και βιολογία είναι μια σωστή στρατηγική.

Επικοινωνία θεμάτων υγείας (κρατικές θέσεις, ΜΜΕ, εταιρείες)

Αν και πολλές φορές οι άνθρωποι που ασχολούνται με την επικοινωνία θεμάτων υγείας υπερτερούν αριθμητικά αυτών που παράγουν την πρωτογενή γνώση, είναι σίγουρο ότι μια τέτοια επικοινωνία είναι απαραίτητη, ιδίως όσο τα βιολογικά δεδομένα γίνονται όλο και πιο πολύπλοκα. Μια γρήγορη ματιά στα ελληνικά ΜΜΕ θα μας δείξει ότι ο τομέας αυτός (με κάποιες εξαιρέσεις) υστερεί αναφορικά με την ποιότητα της ενημέρωσης. Το ίδιο ισχύει και για κρατικές πρωτοβουλίες/αποφάσεις, που πρέπει να εξηγούνται με τρόπο απλό, αλλά όχι απλοϊκό στους πολίτες. Τέλος, ιδιωτικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον χώρο της υγείας έχουν ανάγκη από ανθρώπους που θα στελεχώσουν τα γραφεία δημοσίων σχέσεων και επικοινωνίας. Ο πιο σωστός τρόπος για τα επαγγέλματα αυτά είναι να ξεκινήσει κάποιος από σπουδές στη βιολογία, αλλά με πολλά φιλολογικά μαθήματα και κάποια μαθήματα ψυχολογίας. Ένας δεύτερος δρόμος, που ξεκινάει από σπουδές δημοσιογραφίας και συνεχίζει με μεταπτυχιακό στη Βιολογία, είναι λίγο πιο δύσκολος, ιδίως για τα ελληνικά δεδομένα.

Ιατρική: Ο νέος σύνθετος ρόλος ενός γιατρού

ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ ΓΚΡΑΝΙΑ-ΚΛΩΤΣΑ - Επιδημιολόγος, διευθύντρια της κλινικής Λοιμωξιολογίας στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Cambridge

Οι ιατρικές σπουδές αποτελούν ένα σύνολο θεωρητικών και πρακτικών σπουδών, με τις θεωρητικές σπουδές να βασίζονται κυρίως στη βιολογία και στις πρακτικές σπουδές στη μαθητεία δίπλα σε εργαζομένους γιατρούς άλλων ειδικοτήτων. Η εξέλιξη, συνεπώς, του επαγγέλματος του γιατρού στην οποία αναφέρομαι παρακάτω επικεντρώνεται κυρίως στην εμφάνιση καινούργιων ειδικοτήτων και εξειδικεύσεων. Είναι αναμφίβολο πως το επάγγελμα του γιατρού θα αλλάξει ριζικά στο μέλλον. Κανείς δεν μπορούσε μερικές δεκαετίες πριν να προβλέψει πόσο ριζικά θα άλλαζε την ιατρική η ικανότητα αλληλούχησης του ανθρώπινου γονιδιώματος ή η ύπαρξη του ίντερνετ. Πρέπει να ξεκαθαρίσει κανείς συνεπώς πως καμία πρόβλεψη δεν είναι αξιόπιστη (από κάποιο σημείο και μετά).

Παρά την παραπάνω εισαγωγή, πιστεύω πως, καθώς τα δεδομένα από την ανάλυση του ανθρώπινου γονιδιώματος θα αυξάνονται και θα γίνονται πιο κατανοητά, στο μέλλον θα αυξηθεί η ανάγκη για κλινικούς γιατρούς γενετιστές, που θα είναι σε θέση να διαγιγνώσκουν σωστά ασθένειες με γενετικό υπόβαθρο και ενδεχομένως να μπορούν να συνταγογραφούν και, γιατί όχι, να πραγματοποιούν γονιδιακές και επιγενετικές θεραπείες. Ιατρική παιδεία με έμφαση τόσο στις μαθηματικές όσο και στις δεξιότητες κατανόησης και ανάλυσης γονιδιακών δεδομένων θα χρειάζεται προκειμένου να ασκηθεί οποιαδήποτε ειδικότητα στο μέλλον. Το πρόγραμμα σπουδών της Ιατρικής θα πρέπει να ενσωματώσει σχετικά μαθήματα και οι κλινικοί γενετιστές θα γίνουν κοινότεροι στην κλινική πράξη, για παράδειγμα στην ογκολογία. Από την άλλη, η αυξανόμενη κατανόηση του ρόλου του ανθρώπινου μικροβιώματος πιθανότατα θα αυξήσει ραγδαία το φάσμα θεραπειών για όλες τις ειδικότητες, από την αλλεργιολογία και τη δερματολογία έως τη γαστρεντερολογία και την ογκολογία.

Εξατομικευμένη Ιατρική

Η αυτόματη ικανότητα διασύνδεσης μεγάλων δεδομένων (big data) θα επιτρέψει εξατομικευμένη προληπτική ιατρική. Θα αναπτυχθεί συνεπώς περισσότερο η έννοια της εξατομικευμένης ιατρικής πρόληψης, καθώς και θεραπείας και φαρμακολογίας. Η πολυπλοκότητα των πληροφοριών για τον καθένα μας, που θα απαρτίζονται από τη διασύνδεση δεδομένων και την πιθανή ανάλυση από πλατφόρμες τεχνητής νοημοσύνης, θα χρειάζεται έμπειρους κλινικούς διερμηνείς-γιατρούς, των οποίων η ευθύνη θα είναι να δίνουν κλινικές οδηγίες, αγνοώντας πιθανώς εκλεκτικά κάποια από τα δεδομένα. Οι γιατροί του μέλλοντος θα χρειάζεται να είναι προετοιμασμένοι να λειτουργούν λιγότερο αυτόνομα, μέσα σε οικοσυστήματα υγείας, και να έχουν καλή γνώση ιατρικής στατιστικής και επιδημιολογίας.

Ειδικότητες της ιατρικής με έμφαση στη διάγνωση, π.χ. ακτινολογία ή μικροβιολογία, πιθανότατα θα πληγούν λόγω της εξέλιξης της αυτόματης διαγνωστικής τεχνολογίας (artificial intelligence). Για παράδειγμα, την επεμβατική και μικροεπεμβατική ακτινολογία με ατραυματικές μεθόδους προβλέπεται να αντικαταστήσουν εν μέρει ειδικότητες όπως επεμβατική καρδιολογία / αγγειολογία και τομείς της χειρουργικής. Κλασικές ειδικότητες που υπόσχονταν επαγγελματική αποκατάσταση στο παρελθόν θα χρειαστεί να προσαρμοστούν στην καινούργια πραγματικότητα. Πιθανώς, ο ρόλος του γιατρού θα περιλαμβάνει περισσότερο την εισαγωγή και την ξενάγηση του ασθενούς στον θαυμαστό κόσμο της ιατρικής τεχνολογίας, παρά την τεχνική εργασία, που θα έχει έως έναν βαθμό αυτοματοποιηθεί. Η συνεχιζόμενη εξέλιξη της ανοσοθεραπείας θα αλλάξει τη μορφή πολλών ειδικοτήτων. Με τα ανοσοθεραπευτικά σκευάσματα να γίνονται όλο και πιο κοινά και να αντικαθιστούν τα κλασικά αντιβιοτικά, ψυχοθεραπευτικά, γαστρεντερολογικά κ.λπ. σκευάσματα, η στέρεη γνώση της ανοσολογίας θα είναι χρήσιμη σε κάθε κλινικό γιατρό. Τα προγράμματα σπουδών θα πρέπει να δώσουν ακόμη μεγαλύτερη έμφαση σε αυτήν.

Οι πληροφορίες που προέρχονται από τη σχεδόν άμεση πρόσβαση στην παγκόσμια ιατρική βιβλιογραφία θα συνεχίσουν να αυξάνονται εκθετικά. Πέραν της ανάγκης να συστηματοποιηθούν περαιτέρω, η ιατρική εκπαίδευση θα πρέπει απαραίτητα να περιλαμβάνει εντατική έκθεση στους τρόπους της αναζήτησης πληροφοριών και αξιολόγησης της ποιότητας της ιατρικής βιβλιογραφίας. Θα πρέπει να υπάρξει αναγκαστική πρόβλεψη και υποδομή για διαρκή μετεκπαίδευση και πιστοποίηση των επαγγελματιών υγείας, κάτι που θα αλλάξει εντελώς τους όρους της υπάρχουσας αγοράς εργασίας. Όλες οι παραπάνω εξελίξεις προβλέπεται πως θα διευρύνουν τις κοινωνικές ανισότητες, καθώς η πρόσβαση στην εξατομικευμένη πρόληψη και θεραπεία θα είναι περιορισμένη κατ’ αρχάς σε λίγους. Οι γιατροί θα γίνουν μάρτυρες αυτού του φαινομένου πρώτοι και έχουν την ευθύνη να χρησιμοποιήσουν τις απευθείας ευκαιρίες επικοινωνίας που διαθέτουν με το ευρύ κοινό, προκειμένου να ξεκινήσουν τον μακρύ διάλογο για τις πιθανές μακροχρόνιες συνέπειες, ηθικές καθώς και οικονομικές. Τα εργαστήρια επικοινωνίας, κριτικής σκέψης και βιοηθικής θα πρέπει να αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της βασικής ιατρικής εκπαίδευσης.

Δεξιότητες: Τι απαιτεί η νέα εποχή

Του Θάνου Τσίρου

Συνέντευξη για την κάλυψη θέσης εργασίας, το ίδιο σκηνικό επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά: γρήγορη ανάγνωση από τον υποψήφιο εργοδότη του βιογραφικού, αναγνώριση των κόπων για τις πολυετείς σπουδές που οδήγησαν στην απόκτηση του πτυχίου και του μεταπτυχιακού και υποβολή της κρίσιμης ερώτησης: δεξιότητες υπάρχουν; Μπορεί να αναπτυχθεί ένας πίνακας σε ένα λογιστικό φύλλο; Υπάρχει η ικανότητα σύνταξης μιας επιστολής; Έχει την ψυχραιμία και την επικοινωνιακή ικανότητα ο ενδιαφερόμενος να χειριστεί έναν δύστροπο πελάτη; Ξέρει από πλατφόρμες CRM (Customer Relationship Management); Πόσες και πόσες συνεντεύξεις για δουλειά έληξαν άδοξα επειδή απουσίαζαν οι δεξιότητες από το βιογραφικό; Και πόσοι υποψήφιοι ξεπέρασαν στη… στροφή συνυποψηφίους τους με πολύ πιο βαριά βιογραφικά, γιατί μπορούσαν να ανταποκριθούν από την πρώτη μέρα στις ανάγκες της δουλειάς; Αυτά γίνονταν πριν από την πανδημία. Και θα γίνονται σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα και με πολύ μεγαλύτερη ένταση μετά την πανδημία, η οποία δημιούργησε νέες ανάγκες όσον αφορά τις δεξιότητες: Η μετά Covid εποχή ζητά γνώση εργαλείων για εξ αποστάσεως εργασία, ευελιξία σε περίπτωση που ζητηθεί δουλειά από το σπίτι, ταχεία εξοικείωση με τα προγράμματα τηλεδιάσκεψης και απόλυτη εξοικείωση με τις εφαρμογές επεξεργασίας και ανταλλαγής περιεχομένου σε ψηφιακή μορφή. Αν μέχρι τον Φεβρουάριο του 2020 αρκούσε η αναφορά «εξοικείωση με τα Windows και το Microsoft office, χειρισμός προγραμμάτων πρόσβασης στο internet», από εδώ και στο εξής θα πρέπει να υπάρχουν και άλλες: Zoom, Microsoft Teams, Google Meet, Webex, Asana, Slack κ.ά.

Σε πολλούς τομείς η πανδημία έδρασε και δρα ως επιταχυντής: εξοικείωση με τις ηλεκτρονικές συναλλαγές, αποδοχή της τηλεργασίας, αύξηση των ωρών μπροστά στις μικρές και μεγάλες οθόνες, ταχύτερη συνειδητοποίηση ότι το μέλλον είναι ψηφιακό. Η αγορά εργασίας και ο χώρος της εκπαίδευσης δεν θα μπορούσαν να μείνουν ανεπηρέαστοι. Η μεγάλη πρόκληση είναι πλέον να ξεπεράσουμε παγιωμένες αντιλήψεις ετών και να προσαρμοστούμε ταχύτατα στα νέα δεδομένα.

Η αγορά εργασίας δεν ζητά πλέον μόνο ένα πτυχίο και καλή γνώση της αγγλικής. Ζητά ανθρώπους με πολλές και διαφορετικές δεξιότητες, αλλά και ευκολία στην προσαρμογή. Διότι το μεγαλύτερο δίδαγμα που βγήκε από την περιπέτεια του κορωνοϊού ήταν ότι όλα μπορούν να αλλάξουν σε ένα βράδυ.

Προσαρμοστικότητα και ευελιξία

Η πανδημία ανέδειξε την ανάγκη απόκτησης νέων δεξιοτήτων προκειμένου να διευκολυνθεί η είσοδος στην αγορά εργασίας. Ποιες είναι αυτές; Τι θα ζητούν οι εργοδότες ως skills στη μετά Covid εποχή; Ζητήσαμε τη γνώμη του κ. Νίκου Παυλάκου, συμβούλου επαγγελματικής σταδιοδρομίας και συνιδρυτή της εταιρείας Orientum. Από τη συζήτησή μας προέκυψε ένας κατάλογος, ασφαλώς εκτενέστερος σε σχέση με αυτόν που γνωρίζαμε πριν από την πανδημία, και σίγουρα όχι εξαντλητικός, καθώς όσο θα περνάει ο καιρός τόσο θα ανακύπτουν νέες ανάγκες στις επιχειρήσεις, οι οποίες θα πρέπει να καλύπτονται. «Είναι πλέον ξεκάθαρη η ανάγκη για upskilling, δηλαδή για συνεχή απόκτηση νέων δεξιοτήτων, γι’ αυτό και θα πρέπει να υπάρχει η σχετική προθυμία από την πλευρά του υποψηφίου, ο οποίος καλείται να συνειδητοποιήσει ότι πρέπει να προετοιμάζεται για τη νέα εποχή. Τα κενά θα πρέπει να εντοπίζονται άμεσα και να γεμίζουν. Spot the gap and fill it», σημειώνει ο κ. Παυλάκος. Ιδού και ο κατάλογος των δεξιοτήτων που πρέπει –κατά τη γνώμη των συμβούλων επαγγελματικής σταδιοδρομίας– να υπάρχουν στο βιογραφικό:

→Εξοικείωση με τα εργαλεία για εξ αποστάσεως εργασία. Ευελιξία εργασίας από το σπίτι, διότι η τηλεργασία ήρθε για να μείνει. Δεν είναι απλό ούτε πρέπει να θεωρείται αυτονόητο. Όλα παίζουν τον ρόλο τους: η οργάνωση του χρόνου, η διαμόρφωση του χώρου, η δυνατότητα συγκέντρωσης.

→Η χρήση εργαλείων τηλεδιάσκεψης. Πόσοι γνώριζαν –και κυρίως πόσοι χρησιμοποιούσαν– πριν από την καραντίνα το Zoom, το Τeams της Microsoft, το Meet της Google ή το Webex; Επιστροφή στα προ της πανδημίας δεδομένα δεν αναμένεται να υπάρξει. Οι συναντήσεις διά ζώσης και τα επαγγελματικά ταξίδια αναμένεται να περιοριστούν δραστικά, καθώς η αγορά συνειδητοποίησε τη δυνατότητα εξοικονόμησης χρόνου και χρήματος. Απαραίτητο skill είναι η χρήση των εργαλείων τηλεδιάσκεψης. Και όχι ενός εξ αυτών, για να καλύπτονται σωστά οι ανάγκες.

→Η χρήση εργαλείων project management όπως το Asana ή το Slack. Οι εμπλεκόμενοι σε ένα project μπορούν να μοιράζονται με την ομάδα τα tasks και να το οργανώνουν εξ αποστάσεως με ευκολία. Καταστρώνουν το πλάνο, αναθέτουν εργασίες, διεκπεραιώνουν τις επιμέρους δράσεις.

→Η χρήση πλατφορμών CRM (Customer Relationship Management). Η οργάνωση του πελατολογίου δεν γίνεται πλέον με χειρόγραφα και καρτέλες. Τα CRM αυτοματοποιούν διαδικασίες, προσφέρουν καλύτερο έλεγχο και βοηθούν στην ενίσχυση των σχέσεων με τον πελάτη.

→Η ανάπτυξη μιας παρουσίασης στο Powerpoint της Microsoft ή η ανάλυση δεδομένων μέσω ενός υπολογιστικού φύλλου στο Excel μπορεί να θεωρούνταν πολυτέλεια. Όχι πλέον. Η αύξηση του όγκου των δεδομένων που καλείται να διαχειριστεί μια σύγχρονη επιχείρηση καθιστά απαραίτητη και τη χρήση του εργαλείου που θα επιτρέπει την καλύτερη κατανόησή του. Δεν είναι εργαλείο για λογιστές το Excel. Προσφέρεται και για απλούς υπολογισμούς που καθιστούν πιο εύκολη την παρακολούθηση της πληροφορίας.

→Η διαχείριση των ψηφιακών δεδομένων είναι ένα ολόκληρο πακέτο: περιλαμβάνει την ικανότητα διερεύνησης, αναζήτησης και φιλτραρίσματος του ψηφιακού περιεχομένου, αλλά και την ικανότητα κοινοποίησής του ή ενσωμάτωσής του στην καθημερινή εργασία.

Φυσικά ο κατάλογος πρέπει να περιλαμβάνει και τα παραδοσιακά skills: ξένη γλώσσα, επεξεργασία κειμένου, ικανότητα σύνταξης μιας επιστολής, δεξιότητες που τις ζητά σταθερά και μόνιμα η αγορά τα τελευταία χρόνια, χωρίς να είναι δεδομένο ότι τις βρίσκει. Ιδιαίτερη αξία όμως έχει η αναφορά και στα λεγόμενα soft skills, τις ικανότητες που μπορεί να φαντάζουν θεωρητικές, αλλά είναι εξίσου απαραίτητες. Η διαχείριση του χρόνου είναι μία από αυτές. Η ικανότητα προσαρμοστικότητας στην αλλαγή είναι μια δεύτερη, και ο κορωνοϊός ανέδειξε το πόσο σημαντική είναι. Ζητάει κι άλλα ο σύγχρονος εργοδότης: αυξημένη συναισθηματική νοημοσύνη, αποτελεσματικότητα στην επικοινωνία και ικανότητα άμεσης επίλυσης των προβλημάτων. Δημιουργικότητα και πρωτοβουλία θα εκτιμηθούν.

Σταδιοδρομία: Ελευθερία επιλογών

Οι σπουδές που ξεκλειδώνουν θέσεις εργασίας σε κλάδους με ταχεία ανάπτυξη

Του Θάνου Τσίρου

Έχεις πτυχίο φιλοσοφικής και αντιλαμβάνεσαι ότι η υπολογιστική γλωσσολογία (computational linguistics) είναι ένα από τα επαγγέλματα με λαμπρό μέλλον και υψηλές αποδοχές. Έχεις την εικόνα ότι οι θέσεις στελεχώνονται κυρίως από γλωσσολόγους, επιστήμονες της πληροφορικής, μαθηματικούς ή ειδικούς στην τεχνητή νοημοσύνη. Εγκαταλείπεις το όνειρο για διεκδίκηση μιας θέση εργασίας στο συγκεκριμένο πεδίο; Όχι, λένε οι σύμβουλοι επαγγελματικής σταδιοδρομίας. Διότι με ένα μεταπτυχιακό, όποιο και αν είναι το πρώτο πτυχίο, αίρονται τα όποια αδιέξοδα πιστεύει κάποιος ότι μπορεί να υπάρχουν. Πρώτο πτυχίο φιλοσοφικής συνδυάζεται άνετα με ένα μεταπτυχιακό στο μάρκετινγκ, στην υπολογιστική γλωσσολογία ή ακόμη και στη διοίκηση ανθρώπινου δυναμικού, «ξεκλειδώνοντας» θέσεις εργασίας σε κλάδους με ταχεία ανάπτυξη.

Η συγκεκριμένη διαπίστωση θα μπορούσε να γίνει και πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας. Και προφανώς πρόκειται για ένα και μόνο παράδειγμα για το πώς μπορεί οποιοσδήποτε να κάνει στροφή ακολουθώντας εντελώς διαφορετικό δρόμο καριέρας σε σχέση με τον προφανή (ο μαθηματικός να γίνει δάσκαλος ή καθηγητής, ο παιδαγωγός να εργαστεί ως νηπιαγωγός κ.ο.κ.). Μετά την πανδημία, η στροφή δείχνει να γίνεται και πιο εύκολη. Έκλεισαν τα σύνορα και οι κοινωνίες άρχισαν να γίνονται πιο δεκτικές στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Μεταπτυχιακοί τίτλοι αποκτήθηκαν ή πρόκειται να αποκτηθούν εξ αποστάσεως, ηλεκτρονικά και με ελάχιστη φυσική παρουσία. Η διαμονή στο εξωτερικό –με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε επίπεδο κόστους– δεν είναι πλέον μονόδρομος και ήδη έχουν αρχίσει να προβάλλονται τα σχετικά διαφημιστικά μηνύματα, καθώς βρισκόμαστε και σε περίοδο Πανελληνίων εξετάσεων αλλά και εξεταστικής στα πανεπιστήμια. Και κάτι ακόμη. Η πανδημία γίνεται η αφορμή (ή η αιτία) να αναδειχθούν νέα επαγγέλματα. Αν προστεθεί και ο παράγοντας «περιβαλλοντική αλλαγή», τότε προκύπτει ένας κατάλογος με επαγγέλματα του μέλλοντος, ο οποίος για τους περισσότερους περιέχει μόνο άγνωστες λέξεις. Αυτό λοιπόν που καλούνται να κατανοήσουν οι νέοι είναι αυτό που υποστηρίζει και η ομάδα συμβούλων επαγγελματικής σταδιοδρομίας της Orientum: «Το πρώτο πτυχίο, όποιο και αν είναι αυτό, δεν με περιορίζει να το συνδυάσω με κάτι το οποίο παλαιότερα θα φάνταζε εντελώς διαφορετικό. Η αντίληψη ότι αυτός που θα σπουδάσει φιλοσοφική ή μαθηματικά θα επικεντρωθεί στον χώρο της εκπαίδευσης έχει ήδη ξεπεραστεί». Και οι πυραμίδες με τις εναλλακτικές καριέρες το αποδεικνύουν:

Πρώτο πτυχίο φιλολογίας Για τον πτυχιούχο ανοίγονται εννέα διαφορετικά μονοπάτια μέσω του αντίστοιχου μεταπτυχιακού: διοίκηση ανθρώπινου δυναμικού, μετάφραση και μεταφρασεολογία, συμβουλευτική και επαγγελματικός προσανατολισμός, εκπαιδευτική πολιτική και διοίκηση της εκπαίδευσης, μάρκετινγκ, επικοινωνία, επικοινωνία και μέσα ενημέρωσης, διαχείριση και ανάδειξη πολιτισμικών αγαθών και περιβάλλοντος, πληροφορική και νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση ή υπολογιστική γλωσσολογία. Αντίστοιχα, ανοίγονται θέσεις εργασίας σε μια σειρά από κλάδους: στέλεχος επιχειρήσεων στο τμήμα ανθρώπινου δυναμικού, μεταφραστής στον τομέα της εκπαίδευσης, ειδικός ανάπτυξης και μοντελοποίησης της γλώσσας στον κλάδο της πληροφορικής και της ψηφιακής τεχνολογίας ή σύμβουλος σταδιοδρομίας φορέων ιδιωτικού ή δημόσιου τομέα στον χώρο της εκπαίδευσης.

Πρώτο πτυχίο σε παιδαγωγικό Πολλές επιλογές μεταπτυχιακού και διαφορετικών δρόμων με τους ακόλουθους να είναι ενδεικτικοί: STEM στην εκπαίδευση, διατροφή σε σχολείο, κοινωνική ψυχολογία των συγκρούσεων, ειδική αγωγή και εκπαίδευση, management τουριστικών επιχειρήσεων και οργανισμών, περιβαλλοντική εκπαίδευση. Τα επαγγέλματα που ανοίγονται είναι πολλά: εκπαιδευτής ρομποτικής, ειδικός ενημέρωσης για θέματα διατροφής σε σχολεία, σύμβουλος ψυχικής υγείας, ειδικός ανάπτυξης ηλεκτρονικών εφαρμογών σε θέματα ανθρώπινου δυναμικού.

Πρώτο πτυχίο μαθηματικών Και ένα μεταπτυχιακό στα ευφυή συστήματα και στις μεθοδολογίες υπολογιστικής νοημοσύνης. Ή στη βιοστατιστική, στη γεωπληροφορική, στη χωρική ανάλυση. Ή στη μετεωρολογία. Ή στην ενέργεια και στο περιβάλλον. Με τέτοιο βιογραφικό κάποιος εργάζεται από μετεωρολόγος και εκπαιδευτής ρομποτικής μέχρι ειδικός ανάπτυξης συστημάτων βιομηχανίας και ειδικός σχεδιασμού συστημάτων γεωγραφικών εφαρμογών. Οι πυραμίδες και τα παραδείγματα είναι ανεξάντλητα. Και επίκαιρα, καθώς με την ολοκλήρωση των Πανελληνίων εξετάσεων οι υποψήφιοι θα κληθούν να συμπληρώσουν μηχανογραφικό. Έχοντας κατά νου ότι δεν υπάρχουν αδιέξοδα στην εκπαίδευση –πλέον με την τεχνολογία αίρονται σταδιακά και οι γεωγραφικοί περιορισμοί, ενώ μειώνονται τα οικονομικά εμπόδια–, η επιλογή γίνεται με λιγότερο άγχος. Από εκεί και πέρα, χρειάζεται μια πρόβλεψη πέραν της σωστής καταγραφής των κλήσεων και των «θέλω» του καθενός.

Τα επαγγέλματα που έχουν μέλλον

Οι ειδικοί κάνουν τις δικές τους προβλέψεις:

1. Υπολογιστική γλωσσολογία (Computational linguistics).

2. Ανάλυση Μεγάλων Δεδομένων (Big Data Analysis).

3. Ασφάλεια και Δίκαιο Διαδικτύου.

4. Βελτίωση εμπειρίας χρήστη (User interface experience).

5. Ρομποτική και τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ).

6. Εφαρμογές της πληροφορικής στην οικονομία (Financial technology).

7. Πιστοποίηση ποιότητας (ISO).

8. Βιοτεχνολογία.

9. Περιβάλλον και βιώσιμη ανάπτυξη. 

10. Υγειονομική φροντίδα και πρόνοια. 

11. Μετάφραση και διερμηνεία. 

12. Διαδικτυακή διαφήμιση και ηλεκτρονικό εμπόριο (e-commerce). 

13. Διαδίκτυο των πραγμάτων και έξυπνες συσκευές (IoT – Internet of Things).

Πανελλαδικές: Φρoντιστήριο για το νέο σύστημα

Απαντήσεις για τον γρίφο της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής και του διπλού μηχανογραφικού δελτίου

Του Απόστολου Λακασά

Σε δύο νέα «μαθήματα» θα πρέπει να εξασκηθούν οι φετινοί υποψήφιοι των Πανελλαδικών εξετάσεων για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, με βοηθούς τους γονείς τους. Πρόκειται για την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής και το διπλό μηχανογραφικό δελτίο, τις δύο βασικές τομές στο υπάρχον σύστημα, οι οποίες θα ισχύσουν από φέτος και απαιτούν την ιδιαίτερη προσοχή των υποψηφίων. Η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής (ΕΒΕ) θα αλλάξει τα δεδομένα, καθώς υπολογίζεται ότι θα αφήσει εκτός ΑΕΙ περίπου 15.000 υποψηφίους και θα προκύψουν κενές θέσεις σε σχεδόν ένα στα τρία τμήματα των ελληνικών ΑΕΙ. Ποιες επιλογές έχουν αυτοί οι 18χρονοι; Πώς πρέπει να δηλώσουν σχολές στο μηχανογραφικό δελτίο τον Ιούλιο; Το «Κ» επιχειρεί να αποκρυπτογραφήσει τα σημεία του νέου συστήματος μέσα από απαντήσεις σε οκτώ ερωτήσεις.

→Τι ισχύει για την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής; Πώς θα υπολογιστεί;

Η ΕΒΕ θα προκύπτει κάθε χρόνο από τον μέσο όρο των επιδόσεων των υποψηφίων στα μαθήματα κάθε επιστημονικού πεδίου –συνολικά τέσσερα– πολλαπλασιαζόμενο με συντελεστή, τον οποίο θα αποφασίζει κάθε Τμήμα ΑΕΙ που είναι ενταγμένο στο πεδίο. Ενδεικτικά, και με βάση τα δεδομένα του 2020, πέρυσι ο μέσος όρος των επιδόσεων των υποψηφίων στο 1ο επιστημονικό πεδίο (ανθρωπιστικές σπουδές) ήταν 11,1, στο 2ο πεδίο (θετικές-τεχνολογικές επιστήμες) 11,44, στο 3ο (υγείας) 11,56 και στο 4ο επιστημονικό πεδίο (οικονομίας-πληροφορικής) 9,81. Το Υπουργείο Παιδείας όρισε ότι το εύρος των συντελεστών είναι από 0,8 έως 1,2, μέσα στο οποίο κινήθηκαν οι αποφάσεις των τμημάτων. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία των ΑΕΙ, τα περισσότερα τμήματα των κεντρικών πανεπιστημίων επέλεξαν συντελεστές πάνω από 1. Αντίθετα, τα τμήματα των περιφερειακών πανεπιστημίων προτίμησαν να κινηθούν πέριξ του 0,8.

→Ποιοι υποψήφιοι θα επηρεαστούν από την ΕΒΕ;

Ουδείς υποψήφιος πρέπει να αγχώνεται από την ΕΒΕ κατά τις εξετάσεις. Πρέπει να είναι συγκεντρωμένοι στο στόχο να πετύχουν την καλύτερη δυνατή επίδοση στα μαθήματά τους. Ωστόσο, από την ΕΒΕ αναμένεται να επηρεαστούν τα χαμηλόβαθμα τμήματα περιφερειακών ΑΕΙ, που έως και πέρυσι είχαν βάση εισαγωγής κάτω από 9.000 μονάδες, και εύλογα οι υποψήφιοι με αντίστοιχη μέση επίδοση στις εξετάσεις. Ας δώσουμε ένα παράδειγμα: πέρυσι το τμήμα Δασολογίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Καρπενησίου είχε βάση 625 μονάδες. Εάν υπήρχε ΕΒΕ, η βάση στο τμήμα θα ήταν στις 9.150 μονάδες, αυξημένη κατά 8.525 μονάδες!

→Πώς θα πληροφορηθούν οι υποψήφιοι εάν με τους βαθμούς τους στις Πανελλαδικές εξετάσεις έχουν καταφέρει να ξεπεράσουν την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής σε ένα Τμήμα ΑΕΙ που τους ενδιαφέρει

Κατά τη συμπλήρωση του μηχανογραφικού δελτίου στα μέσα Ιουλίου, οι υποψήφιοι αυτόματα, μέσω του ηλεκτρονικού συστήματος υποβολής, δεν θα μπορούν να δηλώσουν τμήματα ΑΕΙ εάν έχουν επίδοση κάτω από την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής του τμήματος.

→Τι πρέπει να κάνουν σε αυτή την περίπτωση οι υποψήφιοι;

Καλό είναι να δηλώσουν όλα τα τμήματα τα οποία τους επιτρέπει το σύστημα. Ο λόγος είναι ότι μπορεί ένας υποψήφιος να έχει περάσει την ΕΒΕ ενός τμήματος, ωστόσο να καλυφθούν οι θέσεις του από άλλους υποψηφίους με υψηλότερη βαθμολογία. Άρα οι υποψήφιοι θα πρέπει να εξαντλήσουν όλες τις δυνατότητες που τους προσφέρει το σύστημα. Επίσης, μπορούν να καταθέσουν το λεγόμενο διπλό μηχανογραφικό δελτίο.

→Τι είναι το διπλό μηχανογραφικό δελτίο;

Φέτος δίνεται η δυνατότητα στους υποψηφίους των Πανελλαδικών εξετάσεων να συμπληρώσουν, παράλληλα με το γνωστό μηχανογραφικό δελτίο για τις θέσεις στα ΑΕΙ, και μηχανογραφικό για τις θέσεις των δημόσιων Ινστιτούτων Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΙΕΚ). Στο μηχανογραφικό δελτίο για τα ΙΕΚ θα συμπεριλαμβάνονται περίπου 130 ειδικότητες σε 24 επαγγελματικούς τομείς. Υπολογίζεται ότι τον Ιούλιο θα δοθούν περίπου 6.000 θέσεις σε ΙΕΚ. Η εγγραφή σε δημόσιο ΙΕΚ θα γίνει βάσει του απολυτηρίου τους και επιπλέον κριτηρίων, σύμφωνα με τον κανονισμό λειτουργίας των ΙΕΚ. Η φοίτηση σε ΙΕΚ είναι δωρεάν και έχει διάρκεια πέντε εξάμηνα.

→Ποιες ειδικότητες προσφέρουν τα ΙΕΚ;

Πληροφορική, γραφιστική, εργοθεραπεία, αγροτουρισμός, οινολογία-αμπελουργία, γαλακτοκομία, διατροφολογία, μακιγιάζ, σχεδιασμός κοσμημάτων, ηχοληψία, παραγωγή μουσικών εκπομπών, σχεδιασμός ρούχων, γαστρονομία, συντήρηση έργων τέχνης είναι μεταξύ των ειδικοτήτων που θα μπορούν να επιλέξουν οι υποψήφιοι. Σημαντικό στοιχείο για την εξεύρεση δουλειάς από τους κατόχους των ΙΕΚ είναι η πιστοποίηση των σπουδών τους μετά την ολοκλήρωσή τους.

→Πότε θα ανακοινωθούν οι επιτυχόντες στα ΑΕΙ και στα ΙΕΚ;

Κάθε χρόνο οι βάσεις εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ανακοινώνονται το τρίτο δεκαήμερο του Αυγούστου. Για τότε τοποθετείται και η φετινή ανακοίνωση. Έχουν δοθεί 77.415 θέσεις στα πανεπιστήμια, στην ΑΣΠΑΙΤΕ και στις Ανώτατες Εκκλησιαστικές Ακαδημίες, για το ακαδημαϊκό έτος 2021-2022, ενώ οι υποψήφιοι υπολογίζονται σε περίπου 100.000. Βέβαια, λόγω της καθιέρωσης της ΕΒΕ εκτιμάται ότι από τις 77.415 θέσεις θα μείνουν κενές –με μετριοπαθείς υπολογισμούς– περίπου 15.000 θέσεις (βέβαια, η αντιπολίτευση προβλέπει ότι η εφαρμογή της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής θα οδηγήσει σε μείωση του αριθμού των εισακτέων τουλάχιστον κατά 23% σε σχέση με το 2020, δηλαδή θα μείνουν κενές περίπου 18.000 θέσεις). Περί τα τέλη Αυγούστου, προβλέπεται να ανακοινωθούν όσοι θα εισαχθούν σε δημόσιο ΙΕΚ, μετά τη συμπλήρωση του διπλού μηχανογραφικού.

→Ποιες επιλογές σπουδών έχουν όσοι μείνουν εκτός ΑΕΙ;

Τον Σεπτέμβριο είναι η περίοδος εγγραφών για τις δομές μεταλυκειακής εκπαίδευσης. Έτσι, όσοι δεν εισήχθησαν σε ΑΕΙ μπορούν να διεκδικήσουν μία θέση στα δημόσια ΙΕΚ –σε μια δεύτερη φάση μετά εκείνη του Ιουλίου– καθώς και στα ιδιωτικά ΙΕΚ. Επίσης, ως επιλογή υπάρχουν και τα ιδιωτικά κολέγια, τα οποία συνεργάζονται με ευρωπαϊκά ΑΕΙ ως παραρτήματά τους στην Ελλάδα.

Ιδιωτικά σχολεία: Το κερδισμένο στοίχημα της τηλεκπαίδευσης

Απαντήσεις για τον γρίφο της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής και του διπλού μηχανογραφικού δελτίου

Της Μαρίας Αθανασίου

«Η τηλεκπαίδευση μας δίδαξε πόσο χρήσιμη και σημαντική είναι η διά ζώσης εκπαίδευση και ότι πρέπει να επενδύσουμε σε αυτήν. Επιβεβαιώθηκε η αξία του σχολείου ως φυσικού χώρου και τα παιδιά το αγάπησαν ξανά επειδή τους έλειψε. Ταυτόχρονα βεβαιωθήκαμε για τη χρησιμότητα της τεχνολογίας ως εκπαιδευτικού εργαλείου. Συντελέστηκε τελικά μια εκπαιδευτική επανάσταση στη χώρα μας, η μεγαλύτερη των τελευταίων πενήντα ετών». Οι επισημάνσεις του κ. Χαράλαμπου Κυραϊλίδη, ιδιοκτήτη του εκπαιδευτηρίου Σύγχρονη Παιδεία και προέδρου του Συνδέσμου Ιδιοκτητών Ιδιωτικών Σχολείων, φέρουν το βάρος της άποψης ενός ανθρώπου που εδώ και δεκαετίες έχει επενδύσει στην παιδεία πολλών γενεών μαθητών. Ήδη από το 2016, μας θυμίζει, είχε επισημάνει στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής την αναγκαιότητα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Τόσο ο ίδιος όσο και οι συνάδελφοί του ιδιοκτήτες των ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων έχουν επενδύσει σημαντικά τα τελευταία χρόνια σε εργαλεία και πρακτικές τηλεκπαίδευσης, διαπιστώνοντας την εκτεταμένη ένταξη και χρήση των νέων τεχνολογιών σε εκπαιδευτικά συστήματα διεθνώς. «Υπάρχουν σχολεία, μεταξύ αυτών και το δικό μου, όπου έχουμε καταργήσει εντελώς τα βιβλία και οι μαθητές έρχονται με τάμπλετ, υπάρχουν ηλεκτρονικές πλατφόρμες που τα παιδιά τις χρησιμοποιούν καθημερινά», σημειώνει ο κ. Κυραϊλίδης. Ως εκ τούτου η τηλεκπαίδευση ξεκίνησε να λειτουργεί άμεσα και αποτελεσματικά, διαβεβαιώνει, παρότι παραδέχεται ότι η διά ζώσης εκπαίδευση δεν αντικαθίσταται.

Φυσικά, τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια χρειάστηκε να επεκτείνουν, να εξειδικεύσουν και να αναβαθμίσουν τον τεχνολογικό τους εξοπλισμό, ώστε να ανταποκριθούν στις αυξημένες απαιτήσεις. «Μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο έπρεπε να τραβηχτούν χιλιόμετρα καλωδίων, ώστε να εξοπλιστούν όλες οι τάξεις με ταχύτατη και ασφαλή σύνδεση στο ίντερνετ, είχαμε στη διάθεσή μας ελάχιστο χρόνο να προμηθευτούμε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, κάμερες, ηλεκτρονικά μολύβια, ώστε να μπορούν να εργάζονται οι εκπαιδευτικοί ταυτόχρονα στην οθόνη της συσκευής και στον πίνακα. Αγοράστηκαν επίσης συσκευές για τους εκπαιδευτικούς που δεν διέθεταν. Ήμασταν σε εγρήγορση οι διευθυντές και οι ιδιοκτήτες των σχολείων και επενδύθηκαν σημαντικά ποσά για να λειτουργήσουν όλα άμεσα και αποτελεσματικά», σημειώνει ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ιδιοκτητών Ιδιωτικών Σχολείων.

Εξοικείωση με το ψηφιακό περιβάλλον

Το γεγονός ότι υπήρχε εξοικείωση των μαθητών των ιδιωτικών σχολείων με το ψηφιακό περιβάλλον, τα τεχνολογικά εργαλεία και τις εφαρμογές έκανε ομαλή την προσαρμογή τους στα νέα δεδομένα και στις υποχρεώσεις. Ωφελήθηκαν δε σημαντικά από την εκτεταμένη χρήση τους, αποκτώντας μεγαλύτερη εμπειρία στην αποτελεσματική αξιοποίησή τους. Το ίδιο συνέβη και με τους εκπαιδευτικούς, για τους οποίους οργανώθηκαν σε σύντομο χρονικό διάστημα επιμορφώσεις. «Είδαμε όχι μόνο τους εκπαιδευτικούς των ιδιωτικών, αλλά και των δημόσιων σχολείων, να προχωρούν σε χρήση της τεχνολογίας τέτοια που υπό φυσιολογικές συνθήκες για να το πετύχουμε θα έπρεπε να περάσουν τουλάχιστον δεκαπέντε χρόνια. Στην ιδιαίτερη συνθήκη της πανδημίας, μέσα σε λίγους μήνες οι καθηγητές και οι δάσκαλοι κατάφεραν να επιμορφωθούν ή να αυτοεπιμορφωθούν, αναγκάστηκαν να βάλουν τις νέες τεχνολογίες στη δουλειά τους». Κληρονομιά της τηλεκπαίδευσης υπήρξε και η απομάκρυνση από την αποκλειστική χρήση του ενός συγγράμματος. «Ξεφύγαμε επιτέλους από το ένα πάνσοφο βιβλίο», επισημαίνει ο κ. Κυραϊλίδης. «Επιτέλους αναγκαστήκαμε, λόγω της χρήσης των νέων τεχνολογιών, να αξιοποιήσουμε ένα μαγικό εργαλείο, τη μηχανή αναζήτησης, που σου παρέχει οποιαδήποτε πληροφορία, να μπούμε σε βιβλιοθήκες ανά τον κόσμο, να βρούμε υλικό, να το κατεβάσουμε και να το χρησιμοποιήσουμε, να μοιραστούμε οι εκπαιδευτικοί μεταξύ μας υλικό, να αναζητήσουμε πλατφόρμες με εκπαιδευτικό υλικό».

Κάλυψη της διδακτέας ύλης

Η κάλυψη της διδακτέας ύλης υπήρξε ένα στοίχημα για τα εκπαιδευτήρια, σύμφωνα ωστόσο με τον κ. Κυραϊλίδη «στα σχολεία που σέβονται τον εαυτό τους και το λειτούργημά τους η ύλη προχώρησε κανονικότατα, ίσως ακόμη περισσότερο από τις προηγούμενες χρονιές, γιατί δεν υπήρχαν χαμένες μέρες». Αυτό που μένει να φανεί είναι αν οι γνώσεις έχουν αφομοιωθεί, θεωρεί όμως ότι οι πρώτες εβδομάδες της νέας σχολικής χρονιάς θα αφιερωθούν σε επαναλήψεις, σε αξιολόγηση του επιπέδου των μαθητών και σε προσπάθεια να εμπεδώσουν την ύλη. Επισημαίνει ωστόσο εμφατικά ότι «σημασία δεν έχει μόνο αν καλύφθηκε η ύλη ή πόσο προχωρήσαμε στα μαθηματικά και στη γλώσσα. Από Σεπτέμβριο θα πρέπει να επικεντρωθούμε στο πώς θα ξαναφτιάξουμε την ψυχολογία των μαθητών και θα το αφήσουμε όλο αυτό πίσω μας».

Η επόμενη μέρα

«Από εδώ και πέρα θα πρέπει να συνεχίσουμε την επανάσταση και να αλλάξουμε το σχολείο», τονίζει ο κ. Κυραϊλίδης. «Είναι κοινό μυστικό ότι έχουμε ένα βαρετό σχολείο. Στα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια ψάχνουμε να βρούμε τρόπους, με προγράμματα, με δράσεις, με άλλα μαθήματα, ώστε τα παιδιά να μη βαριούνται το σχολείο. Τα παιδιά μας είναι η γενιά της ταχύτητας της πληροφορίας, λαμβάνουν πάρα πολλές πληροφορίες σε σύντομο χρονικό διάστημα και θα πρέπει πρωτίστως να σταθούμε στο πώς το σχολείο θα πρέπει να γίνει ερωτεύσιμο για τους μαθητές».