Ζούμε ήδη στην αρχή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης. Ενώ πριν από έναν αιώνα η διαθέσιμη πληροφορία (δεδομένα) διπλασιαζόταν κάθε 100 έτη, αναμένεται ότι, λόγω της άφιξης του Internet of Things (IoT), πολύ σύντομα ο ρυθμός διπλασιασμού θα μειωθεί στις 12 ώρες.
Οι σύγχρονες εξελίξεις απαιτούν από τους νέους μηχανικούς να λύσουν προβλήματα πρωτόγνωρης πολυπλοκότητας, με πολύ σύντομους κύκλους ανάπτυξης έργων, με θεσμικούς, περιβαλλοντικούς, πολιτικούς και ηθικούς περιορισμούς. Εχουν στη διάθεσή τους πρωτόγνωρα εργαλεία και οι λύσεις απαιτούν σύνθεση πολλών και διαφορετικών τεχνολογιών και ειδικοτήτων και συνεργασία μεταξύ διεπιστημονικών ομάδων, συχνά διεσπαρμένων γεωγραφικά.
Ενώ ο υπόλοιπος κόσμος προετοιμάζεται για τη μετάβαση σε αυτό το συναρπαστικό αύριο, στην Ελλάδα η αντιμεταρρύθμιση Γαβρόγλου αποστερεί τη νέα γενιά των Ελλήνων από τα εργαλεία που απαιτούνται για να κάνουν τη χώρα ανταγωνιστική. Καταστρέφει, με άλλα λόγια, την ανώτατη εκπαίδευση.
Στο πλαίσιο του «Ενιαίου Χάρτη Ανώτατης Εκπαίδευσης», ο οποίος υλοποιείται από τον υπουργό Παιδείας, Ερευνας και Θρησκευμάτων, ενημερωθήκαμε προ ολίγων εβδομάδων ότι θα ιδρυθεί μία ακόμη πολυτεχνική σχολή στην Τρίπολη! Εχουμε πλέον 12 πολυτεχνικές σχολές/σχολές μηχανικών στην Ελλάδα, ενώ πριν αρχίσει το «έργο» του ο κ. Γαβρόγλου είχαμε μόλις έξι. Βάσει του ενιαίου χάρτη, υπάρχουν πλέον πολυτεχνικές σχολές σε πέντε πανεπιστήμια στη Βόρεια Ελλάδα (ΑΠΘ, Δημοκρίτειο, Δυτικής Μακεδονίας, Διεθνές στις Σέρρες, Ιωαννίνων), σε πέντε στην Κεντρική και Νότια Ελλάδα (ΕΜΠ, Θεσσαλίας, Δυτικής Αττικής, Πατρών, Τρίπολης) και σε δύο στη νησιωτική Ελλάδα (Αιγαίου και Πολυτεχνείο Κρήτης).
Ο συνολικός αριθμός των σχολών μηχανικών αναμένεται να αυξηθεί, καθώς εκκρεμούν η συγχώνευση της ΑΣΠΑΙΤΕ με το Πανεπιστήμιο Πειραιώς, η πανεπιστημιοποίηση του ΤΕΙ Κρήτης και η ίδρυση του εξαγγελθέντος Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας. Ετσι, μπορεί και να φτάσουμε αισίως τις 15 σχολές μηχανικών στη χώρα.
Είναι ξεκάθαρο ότι όλα αυτά γίνονται χωρίς κανένα σχεδιασμό, δίχως να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες της ελληνικής οικονομίας και της αγοράς εργασίας. Αρκεί να κοιτάξουμε τι ισχύει σε άλλες χώρες με παρόμοιο πληθυσμό στα ερευνητικά πανεπιστήμια (research universities), τα οποία έχουν το δικαίωμα να χορηγούν διδακτορικά διπλώματα.
Στην κατηγορία των ερευνητικών πανεπιστημίων, εξάλλου, θα ανήκουν όλα τα πανεπιστήμια που θα προκύψουν από τον ενιαίο χάρτη του υπουργείου. Η Ολλανδία, με 17 εκατ. πληθυσμό, έχει 12 ερευνητικά πανεπιστήμια, εκ των οποίων μόλις τα τέσσερα έχουν πολυτεχνικές σχολές. Το Ισραήλ, με 9 εκατ. πληθυσμό, έχει εννέα πανεπιστήμια που απονέμουν διδακτορικό δίπλωμα, εκ των οποίων τα πέντε συμπεριλαμβάνουν σχολές μηχανικών. Η Ελβετία, με 8,5 εκατ. πληθυσμό, έχει 12 ερευνητικά πανεπιστήμια, από τα οποία δύο μόνο είναι πολυτεχνεία.
Αντί να στραφεί στις προκλήσεις του μέλλοντος, η πολιτική του υπουργείου Παιδείας συνεχίζει τις «πανεπιστημιοποιήσεις» στα χαρτιά, με μόνο κριτήριο τη συλλογή ψήφων. Υπάρχουσες δομές μετονομάζονται σε πολυτεχνικές σχολές, χωρίς τις απαραίτητες υποδομές και το προσωπικό. Καμία σκέψη για αξιολόγηση, για αριστεία, για το πώς θα διασυνδεθεί η γνώση με την παραγωγή. Καμία σκέψη για το πώς οι νέοι απόφοιτοι θα βρουν δουλειές, θα δημιουργήσουν οι ίδιοι δουλειές, για το πώς θα γίνουν ανταγωνιστικοί σε ένα περιβάλλον που η καινοτομία είναι μονόδρομος για την παραγωγή διεθνώς εμπορεύσιμων προϊόντων και υπηρεσιών.
Πάνω από μισό εκατομμύριο νέοι Ελληνες επιστήμονες έχουν μεταναστεύσει στο εξωτερικό τα χρόνια της κρίσης. Ενα σημαντικό τμήμα από αυτούς είναι μηχανικοί. Πόσοι ακόμη θα φύγουν με την πολιτική σας, κ. Γαβρόγλου; Πόσα πολυτεχνεία χρειάζεται η χώρα, κ. υπουργέ;
* Ο κ. Βασίλης Διγαλάκης είναι καθηγητής και πρώην πρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης.