Λευτέρης Χαρίτος: Σωτηρία για δημιουργούς
Το Netflix ήρθε για να μείνει – όχι απλώς ως εταιρεία, αλλά κυρίως ως ένας νέος τρόπος διανομής οπτικοακουστικού έργου. Είναι προφανές ότι αφού ονόματα όπως ο Σκορσέζε, οι αδερφοί Κοέν και ο Αλφόνσο Κουαρόν βρίσκουν «στέγη» εκεί, η βιομηχανία του κινηματογράφου δυσκολεύεται να βρει τον λόγο, άρα και τους πόρους, ώστε τέτοιου βεληνεκούς σκηνοθέτες να συνεχίσουν να κάνουν ταινίες με τον γνωστό παραδοσιακό τρόπο.
Και εκεί βρίσκεται το πρόβλημα. Οταν οι μεγάλοι παίκτες της παραγωγής στην Αμερική είναι πλέον πολυεθνικές εταιρείες που έχουν γνώμονα μόνο το κέρδος, ακόμα και ο Μάρτιν Σκορσέζε αδυνατεί να βρει χρήματα αλλά και την καλλιτεχνική ελευθερία ώστε να κάνει την ταινία που ονειρεύεται. Στο παγκόσμιο box office για το 2018, η πρώτη ταινία ονόματος αντάξιου των πρoαναφερθέντων (είναι ούτως ή άλλως μετρημένες στα δάχτυλα) είναι το «BlacKkKlansman» του Σπάικ Λι στην 66η θέση!
Εδώ έρχεται το Netflix. Είναι πλέον μεγάλο το κόστος της διανομής μιας ταινίας σε αίθουσες και κανένας δεν θέλει να πληρώσει το ρίσκο μιας έστω και μέτριας πορείας της ταινίας ενός γνωστού σκηνοθέτη. Για τους όχι και τόσο μεγάλου βεληνεκούς σκηνοθέτες, το νέο μέσο είναι μια μοναδική ευκαιρία να δει την ταινία τους ένα τεράστιο κοινό σε ολόκληρο τον κόσμο. Για τους τελευταίους εναπομείναντες γκουρού της έβδομης τέχνης, το Netflix τους κρατάει στη ζωή. Το αν η σκοτεινή αίθουσα θα πεθάνει είναι κάτι που ακούγεται δεκάδες χρόνια και με αφορμή κάθε τεχνολογική επανάσταση στον κινηματογράφο.
Η συζήτηση αυτή προς το παρόν ισχύει μόνο στην Αμερική. Η Ευρώπη, ευτυχώς ακόμα, έχει πολλές εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης, κυρίως μέσω της Ε.Ε. Μπορώ να φανταστώ όμως τον κλασικό πλέον Χάνεκε ή τον νεότερο Παβλικόφσκι να μην βρίσκει πλέον χρήματα από τα ταμεία της Ευρώπης σε κάποια χρόνια και να έρχεται ένας κολοσσός να του παρέχει τους πόρους να συνεχίσει να κάνει ταινίες. Το συμπέρασμα είναι πως ο κινηματογράφος του δημιουργού (auteur) μοιάζει να περνάει στα χέρια των νέων μορφών διανομής/παραγωγής.
Πολλοί είδαν το «Ρόμα» του Κουαρόν στην τηλεόραση. Εχουν φυσικά δίκιο όσοι λένε ότι το «Ρόμα» δεν είναι μια ταινία για την τηλεόραση. Ομως, στην ερώτηση να υπάρχει το «Ρόμα» ως ταινία ή να μην υπάρχει καθόλου, απαντώ: Ευτυχώς που υπάρχει το Netflix.
* Ο κ. Λευτέρης Χαρίτος είναι σκηνοθέτης.
Βαρδής Μαρινάκης: Αλλοίωση της εμπειρίας
Για τη δική μου περίπτωση ως θεατή, παντρεμένου και με μία κορούλα, το Netflix –με άλλα λόγια, οι ψηφιακές πλατφόρμες παρακολούθησης ταινιών όπως και το δωρεάν downloading– σίγουρα σήμαναν την απομάκρυνσή μου από τις αίθουσες του κινηματογράφου. Είναι πιο βολικό να κάθεσαι σπιτάκι σου, όπως και να το κάνουμε.
Δεν λέω πως το έκανα από άποψη, απλά συνέβη.
Κι η αλήθεια είναι πως έζησα μαγικές στιγμές παρακολουθώντας σειρές όπως το «Stranger Things», το «True Detective», το «Mad Men» – πού να βρει μετά κανείς χρόνο για κινηματογράφο; Κι όμως, το Netflix και ό,τι αυτό συμβολίζει παραμένει μια πλατφόρμα τηλεοπτική, που αποκλείει την εμπειρία εκείνη της άναρχης ποίησης μιας ταινίας, η οποία μπορεί να σε κερδίσει μονάχα όταν υπογράφεις αυτό το μοναδικό συμβόλαιο κόβοντας εισιτήριο και μπαίνοντας στην τεράστια σκοτεινή αίθουσα για να υπνωτιστείς. Το «Under the Skin», το αριστούργημα του Τζόναθαν Γκλέιζερ, δεν θα μπορούσα ποτέ να το δω στο laptop μου. Το ίδιο ισχύει και για το «Ρόμα» του Κουαρόν, παρότι ήταν παραγωγή του ίδιου του Netflix.
Ο κίνδυνος είναι ο θεατής να παρασυρθεί από την ευκολία της πρόσβασης και το γυαλιστερό layout και να μετατραπεί σε σκουπιδοφάγος του περιεχομένου που αθρόα παράγει το Netflix, καθώς συνεχίζει να διογκώνεται χωρίς να κάνει διακρίσεις μεταξύ του ποιοτικού και του εύπεπτου. Η κινηματογραφική εμπειρία είναι –και πρέπει να παραμείνει– διακριτή από την τηλεοπτική.
Από την άλλη, οφείλω να καταθέσω πως το ένστικτό μου είναι πως το σινεμά δεν θα πεθάνει, αν προσδιορίσουμε διαφορετικά την έννοια. Αν η καρδιά του κινηματογράφου είναι η διήγηση μιας ιστορίας με εικόνες, λόγια και ήχους, τότε είμαι απόλυτα βέβαιος πως δεν θα πεθάνει ποτέ, όποια μορφή κι αν πάρει η έκφρασή του και σε όποιο χώρο το βιώνει ο θεατής. Οπως δεν έσβησε το βιβλίο, οι συναυλίες, το θέατρο, ακόμα και το βινύλιο, που έχει επιστρέψει απρόσμενα τα τελευταία χρόνια. Από τη στιγμή που ένα παιδί ξυπνάει το πρωί και σου διηγείται το όνειρο που είδε το βράδυ ή τη μεσημεριανή του ονειροπόληση κι εσύ που το ακούς βλέπεις σαν ζωντανές μπροστά στα μάτια σου τις περιπέτειές του, καταλαβαίνεις πως ο κινηματογράφος έχει έρθει για να μείνει. Οσο ο άνθρωπος ακόμα ονειροπολεί και φαντασιώνεται κόσμους παράλληλους με τον δικό του, το σινεμά θα είναι μέρος της ανθρώπινης κατάστασης.
** Ο κ. Βαρδής Μαρινάκης είναι σκηνοθέτης.