Παρακολουθώ την προσπάθεια φίλων και γνωστών που είναι υποψήφιοι σε διαφορετικά ψηφοδέλτια στις ευρωεκλογές της 26ης Μαΐου. Αρκετοί κατεβαίνουν για πρώτη φορά στην πολιτική αρένα και εύχομαι να μην το μετανιώσουν. Οι ευρωεκλογές είναι σημαντικές, γιατί οι αποφάσεις των ευρωπαϊκών οργάνων, καλές ή κακές, επηρεάζουν άμεσα τη ζωή μας, αλλά και γιατί ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ενισχύεται ολοένα και περισσότερο.
Προφανώς, εμείς εδώ στην Ελλάδα χρειαζόμαστε μια ισχυρή Ευρώπη πιο πολύ από άλλους, και τώρα που βγαίνουμε επιτέλους από την ευρωπαϊκή καραντίνα, δεν πρέπει να συμβιβαστούμε με τον ρόλο μέλους δεύτερης κατηγορίας. Για μας, η σχέση με το ευρωπαϊκό ενοποιητικό εγχείρημα είναι μια σχέση κυριολεκτικά υπαρξιακού χαρακτήρα. Η γεωγραφία, τουλάχιστον, δεν μας αφήνει πολλά περιθώρια.
Χρειάζεται νέο αίμα το πολιτικό μας σύστημα – και κυρίως ανθρώπους που δεν προέρχονται από τον κομματικό σωλήνα. Και αυτό ισχύει τόσο για τους εθνικούς μας αντιπροσώπους όσο και για τους άλλους που θα μας αντιπροσωπεύουν στην Ευρωβουλή. Ας δούμε όμως σε τι είδους αγώνα καλούνται να συμμετάσχουν οι δικοί μας ευρω-υποψήφιοι, άσχετα με ποιο κόμμα κατεβαίνουν. Θα πρέπει σε σύντομο χρονικό διάστημα να οργώσουν όλη τη χώρα για να προωθήσουν την υποψηφιότητά τους ή θεωρητικά τουλάχιστον αυτό καλούνται να πράξουν. Γιατί εμείς εδώ, σε αντίθεση με τις περισσότερες χώρες-μέλη, έχουμε κομματικά ψηφοδέλτια για όλη τη χώρα με σταυρό προτίμησης. Για την ακρίβεια, η κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου ήταν εκείνη που αποφάσισε να αντικαταστήσει την παλιά λίστα με σταυρό, στο όνομα της δημοκρατίας πιθανόν, αλλά στην πράξη, αν θυμάμαι καλά, για λόγους κυρίως εσωκομματικών ισορροπιών στο τότε ΠΑΣΟΚ. Και η τωρινή κυβέρνηση αποφάσισε να ακολουθήσει την ίδια πρακτική, υποθέτω γιατί τη βολεύει.
Ποιος όμως ή ποια υποψήφια μπορεί να έχει, ή να αποκτήσει, σε λιγότερο από δύο μήνες, πανελλαδική αναγνωρισιμότητα; Ο αγώνας δεν είναι απλώς άνισος. Είναι χαμένος από χέρι για τη μεγάλη πλειονότητα των υποψηφίων που δεν ανήκουν σε μία ή περισσότερες από τις παρακάτω κατηγορίες: δημοσιογράφοι που εμφανίζονται τακτικά στην τηλεόραση, τραγουδιστές, ποδοσφαιριστές και άλλοι, γόνοι γνωστών οικογενειών, όσοι έχουν την υποστήριξη του κομματικού μηχανισμού (ή, τέλος πάντων, ό,τι έχει απομείνει σε κάθε πολιτικό κόμμα) και, τέλος, εκείνοι που έχουν πολλά λεφτά να ξοδέψουν, δικά τους ή άλλων. Στις εθνικές εκλογές, ο συνδυασμός πολυεδρικών περιφερειών και σταυρού προτίμησης τρέφει τις πελατειακές πρακτικές, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο που αναπαράγεται. Στις ευρωεκλογές, με όλη την Ελλάδα ως μία και μόνη εκλογική περιφέρεια και με σταυρό, ο συνδυασμός μειώνει δραστικά τις πιθανότητες για ποιότητα και ανανέωση στην ελληνική εκπροσώπηση στην Ευρωβουλή. Σε λίγες εξαιρέσεις μόνον μπορούμε να ελπίζουμε – και εύχομαι καλή δύναμη στους άξιους και θαρραλέους που τολμούν να παλέψουν ενάντια σε ένα στρεβλό σύστημα.
Ο αφόρητος κυνισμός που επιδεικνύουν τόσο συχνά και τόσοι πολλοί από τους πολιτικούς μας ταγούς παντρεύεται με μπόλικη υποκρισία. Διάβασα την πρόσφατη ανακοίνωση του υπουργού Εσωτερικών που καθορίζει ανώτατα όρια εκλογικών δαπανών για κάθε υποψήφιο δημοτικό σύμβουλο και κάθε συνδυασμό για τις δημοτικές εκλογές: μεταξύ 1.500 και 2.500 ευρώ ανά υποψήφιο στους περισσότερους δήμους, που φτάνουν μέχρι τις 8.500 ευρώ στον μεγαλύτερο Δήμο Αθηναίων. Πρόκειται περί αφέλειας ή υποκρισίας; Πιστεύει άραγε ο υπουργός Εσωτερικών ότι αυτά τα ανώτατα όρια είναι ρεαλιστικά; Και, κυρίως, πώς σκοπεύει να τα εφαρμόσει; Να υποθέσω, όπως εφαρμόστηκαν και στο παρελθόν, δηλαδή καθόλου. Σε ποιους λοιπόν απευθύνονται αυτές οι ανακοινώσεις; Μόνον για τους τύπους, όπως άλλωστε τόσα και τόσα στο δημόσιο τελετουργικό της χώρας, που συχνά απέχει παρασάγγες από την πραγματικότητα;
Ολες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι πολίτες δεν εμπιστεύονται τα πολιτικά κόμματα και το πολιτικό σύστημα γενικότερα. Δυστυχώς, δεν εμπιστευόμαστε ούτε ο ένας τον άλλο. Τα κοινωνικό κεφάλαιο στη χώρα βρίσκεται στο ναδίρ. Ολα αυτά υπονομεύουν το κοινό μας μέλλον. Αλλά αντί να προσπαθούν οι πολιτικοί μας να διορθώσουν το πρόβλημα με τολμηρές και ριζικές τομές, συνεχίζουν οι περισσότεροι να το διαιωνίζουν και να το τροφοδοτούν, παντρεύοντας, όπως έχουν συνηθίσει, τον κυνισμό με την υποκρισία. Είναι μια μορφή αυτισμού.
Εύχομαι καλή Ανάσταση.
* Ο κ. Λουκάς Τσούκαλης είναι πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ. Διδάσκει στη Sciences Po του Παρισιού και στο Κολέγιο της Ευρώπης στην Μπριζ.