Την περασμένη δεκαετία εκατοντάδες επιστήμονες ισχυρίστηκαν ότι διαπίστωσαν τη σχέση που συνδέει τη θρησκευτική πίστη με την υγεία. Πολλά άρθρα με τίτλους «H Θεραπεία της Προσευχής» απλώς ανέφεραν τα επιστημονικά πορίσματα σαν να επρόκειτο για την επιστημονική απόδειξη του προφανούς: η θρησκευτική πίστη μας βοηθά να παραμείνουμε υγείς και να ζήσουμε περισσότερο.
Τουλάχιστον 70 ιατρικές σχολές στις ΗΠΑ διαθέτουν ειδικά τμήματα όπου ο φοιτητής μαθαίνει να προσεγγίζει τα θρησκευτικά πιστεύω των ασθενών του, ενώ πρόσφατα οι γιατροί άρχισαν να υπερδρασκελίζουν τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ θρησκείας και ιατρικής.
Τώρα, όμως, ο ψυχολόγος του πανεπιστημίου Κολούμπια, δρ Ρίτσαρντ Σλόαν υποστηρίζει ότι όλο αυτό το «ιατρικό θρησκευτικό κίνημα» δεν είχε ποτέ λόγο ύπαρξης, καθώς στις έρευνες που εξετάζουν τις σχέσεις ιατρικής και θρησκείας εντόπισε στατιστικά σφάλματα και μεθοδολογικά προβλήματα.
«Κανείς δεν θα αμφισβητήσει ότι για εκατομμύρια ανθρώπους η θρησκεία δίνει παρηγοριά και ανακούφιση όταν αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Μέχρι στιγμής, όμως, δεν υπάρχουν αποδείξεις που να μας δείχνουν τη σχέση ανάμεσα στη θρησκευτική πίστη και την υγεία» εξηγεί.
Ο δρ Σλόαν, ερευνώντας τη σχέση ψυχικής κατάστασης και καρδιοπάθειας, αποφάσισε να διαλύσει τον «μύθο» περί σχέσης θρησκείας και καλής υγείας. Ετσι, δημοσίευσε στο Annals of Behavioral Medicine άρθρο στο οποίο υπογραμμίζει ότι η θρυλούμενη ευνοϊκή επίδραση της θρησκείας στην καρδιακή υγεία είναι αναληθής.
Προσδόκιμο ζωής
Σε μια από τις έρευνες που ο δρ Σλόαν επαναξιολόγησε, είχε μελετηθεί κατά πόσο η θρησκευτική πίστη αύξησε το προσδόκιμο ζωής 232 ασθενών που είχαν υποβληθεί σε επέμβαση στην καρδιά. Τότε οι ερευνητές είχαν ζητήσει από τους ασθενείς να αναφέρουν πόσο συχνά παρακολουθούσαν λειτουργία, πόση δύναμη και ανακούφιση λάμβαναν από τη θρησκεία τους, πόσους γνωστούς είχαν που παρακολουθούσαν μαζί τη λειτουργία και πόσο πιστοί ήταν.
Συνολικώς οι πέντε παράμετροι δεν συνδέονται με αυξημένο ή ελαττωμένο προσδόκιμο ζωής. Ωστόσο, όσοι είχαν δηλώσει ότι αντλούσαν δύναμη και ανακούφιση από τη θρησκεία έζησαν επί περισσότερα χρόνια μετά την επέμβαση απ’ ό,τι αυτοί που δεν είχαν ιδιαίτερη σχέση με την πίστη.
Ο δρ Σλόαν υποστήριξε ότι η σχέση αυτή ήταν ασήμαντη εφόσον οι υπόλοιπες μεταβλητές δεν επηρέαζαν την επιβίωση και τονίζει ότι οι ερευνητές ήθελαν να δουν αν το σύνολο των πέντε μεταβλητών επηρέαζε το προσδόκιμο ζωής και μόνο όταν απέτυχαν αποφάσισαν να μελετήσουν κάθε παράμετρο ξεχωριστά.
Ο δρ Χάρολντ Κένιγκ, από την άλλη, ψυχίατρος στο ιατρικό κέντρο του πανεπιστημίου Ντίουκ, υποστηρίζει ότι ο δρ Σλόαν διαστρέβλωσε τα συμπεράσματα της μελέτης, έτσι ώστε να φανούν ανίσχυρα και αναληθή. «H θνησιμότητα μεταξύ όσων δεν πήγαιναν στην εκκλησία ούτε άντλησαν δύναμη από τη θρησκεία τους ήταν κατά 14% μεγαλύτερη απ’ ό,τι για την ομάδα που συμμετείχε στις λειτουργίες ενεργά» τόνισε ο δρ Κένιγκ.
Μέσω… τρίτων
Μια άλλη μελέτη που επικρίνει ο δρ Σλόαν αναφέρεται στους ασθενείς που νοσηλεύτηκαν σε μονάδα εντατικής θεραπείας καρδιοπαθών και πραγματοποιήθηκε για να διαπιστωθεί αν η εξέλιξη της υγείας τους ήταν καλύτερη στις περιπτώσεις που προσεύχονταν για λογαριασμό τους άλλοι. Ούτε οι ιατροί ούτε οι ασθενείς γνώριζαν για ποιους προσευχόταν η ομάδα και για ποιους όχι. Στη συνέχεια οι ερευνητές μελέτησαν την εξέλιξη της υγείας των ανθρώπων της εντατικής όσον αφορά την εμφάνιση 26 διαφορετικών καρδιακών ασθενειών. Σε καλύτερη κατάσταση βρέθηκαν αυτοί για τους οποίους είχε προσευχηθεί η ομάδα. O δρ Σλόαν υποστηρίζει ότι το συμπέρασμα της έρευνας είναι λανθασμένο εξαιτίας στατιστικών σφαλμάτων.
Ο δρ Φρένετρικ M. Λάσκιν του Stanford Center for Research iDisease Prevention, που χρησιμοποίησε τη μελέτη σε ευρύτερη έρευνα για τη θρησκεία και την καρδιακή υγεία, αναγνώρισε τα στατιστικά σφάλματα, αλλά θεωρεί ότι παρόλα αυτά η μελέτη υποδεικνύει τη θετική επίδραση της προσευχής μέσω τρίτου στην υγεία.
Η ψυχική υγεία
Ο δρ Κένιγκ, πάντως, υποστηρίζει ότι όποιες και αν είναι οι αντιρρήσεις του δρος Σλόαν υπάρχουν σημαντικές αποδείξεις της ευεργετικής επίδρασης της θρησκευτικής πίστης στην ψυχική υγεία. Καθώς, όμως, η ψυχική υγεία συνδέεται άρρηκτα με τη σωματική θα πρέπει να θεωρείται αυταπόδεικτη η σχέση της θρησκείας με τη φυσική υγεία.
Ο δρ Κένιγκ, πάντως, τονίζει ότι θα πρέπει οι γιατροί να ενδιαφέρονται για τη θρησκευτική πίστη των ασθενών τους. Αν αυτοί δείξουν ότι αδιαφορούν για τη θρησκεία, τότε θα πρέπει να αφεθούν στην ησυχία τους. Αν όμως δηλώσουν ότι αντλούν δύναμη από την πίστη τους «ο γιατρός θα πρέπει να μελετήσει αν μπορεί να στηρίξει τα πιστεύω του».
Ο δρ Ρέιμον Λόρενς, ιερέας στο New York PresbyteriaHospital, υποστηρίζει σε άθρο του ότι αν οι ιατροί εμπλακούν σε θέματα θρησκευτικής πίστης θα «παρασκευάσουν ένα μίγμα που θα αποτελεί αισχύνη για την ιατρική και ασημαντότητα για τη θρησκεία». Οσοι ζητούν από τους γιατρούς να δείξουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τη θρησκεία υποβαθμίζουν την πολυπλοκότητα του ζητήματος αυτού. «Πολλοί πιστεύουν ότι οι ασθένειες από τις οποίες πάσχουν αποτελούν θεϊκή τιμωρία και οι γιατροί θα πρέπει να τους πείσουν ότι δεν είναι έτσι η κατάσταση», εξηγεί ο δρ Λόρενς. Πέρα από αυτό, κάθε «ειδικός» θα πρέπει να αναλάβει τον δικό του τομέα.