Ποιες εταιρείες είναι καλύτερες στην παραγωγή πλούτου; Και πώς τα καταφέρνουν; Τα ερωτήματα αυτά -ζωτικού ενδιαφέροντος για τους μάνατζερ όλης της βιομηχανίας- επιχειρεί ν’ απαντήσει μια ανάλυση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, που δόθηκε στη δημοσιότητα αυτήν την εβδομάδα.
Ο Πίνακας Προστιθεμένης Αξίας, που καταρτίσθηκε από το υπουργείο Εμπορίου και Βιομηχανίας (DTI) της Βρετανίας, επικεντρώνεται σ’ ένα μέτρο υπολογισμού της παραγωγής μιας εταιρείας το οποίο συχνά παραμελούν οι επενδυτές, οι μάνατζερ και άλλοι παρατηρητές. H «προστιθέμενη αξία» μιας εταιρείας υπολογίζεται αν από τις πωλήσεις της αφαιρέσουμε το κόστος αγοράς υλικών, εξαρτημάτων και υπηρεσιών. Οταν διαιρείται με τον αριθμό των υπαλλήλων ή τον χρόνο που δαπανούν αυτοί εργαζόμενοι, αποτελεί τον συνηθέστερο ορισμό της παραγωγικότητας – που ενδιαφέρει κάθε οικονομολόγο και πολιτικό ανά τον κόσμο.
Με απλά λόγια, η προστιθέμενη αξία απεικονίζει με τον σαφέστερο δυνατό τρόπο πόσο καλή είναι μια εταιρεία στη μετατροπή ιδεών και φυσικών αγαθών σε προϊόντα και υπηρεσίες που θέλουν ν’ αγοράσουν οι πελάτες.
Το DTI αποφάσισε να υπολογίσει την προστιθέμενη αξία των 300 ευρωπαϊκών εταιρειών με τις καλύτερες επιδόσεις στη δημιουργία πλούτου, χρησιμοποιώντας δημοσιευμένα στοιχεία για τα οικονομικά έτη 2000 ή 2000/01. Οι επιχειρήσεις -σε 34 κλάδους- παρήγαγαν ένα σύνολο 1.081 δισ. στερλινών (1.565 δισ. δολαρίων) σε προστιθέμενη αξία αυτήν την περίοδο, ισοδύναμο με περίπου το ένα πέμπτο του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της δυτικής Ευρώπης. H ολοκληρωμένη έρευνα παρέχει χρήσιμα σημεία αναφοράς για την εκάστοτε επιχείρηση σχεδόν του κάθε κλάδου, προκειμένου να υπολογισθεί πόσο καλές είναι οι επιδόσεις τους σε σχέση με εκείνες των υπολοίπων. Παράλληλα, ρίχνει φως στο γιατί μια εταιρεία έχει καλύτερες ή χειρότερες επιδόσεις από άλλες. Στον πυρήνα της, η έρευνα αποτυπώνει λεπτομερώς ποιες ευρωπαϊκές εταιρείες είναι μεγαλύτερες σε ό,τι αφορά την προστιθέμενη αξία. H Daimler Chrysler βρίσκεται στην κορυφή, με ετήσια προστιθέμενη αξία 27 δισ. στερλίνες. Αλλες πασίγνωστες εταιρείες σε υψηλές θέσεις είναι η BP, η Siemens και η Deutsche Τelekom.
Ωστόσο, η προστιθέμενη αξία καθαυτή δείχνει μόνο την κλίμακα των δραστηριοτήτων μιας εταιρείας. Μια κατασκευάστρια που παράγει το μεγαλύτερο μέρος των εξαρτημάτων της έχει μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία απ’ ό,τι μια αντίστοιχου μεγέθους εταιρεία που αναθέτει το καθήκον αυτό στους προμηθευτές.
Για να δώσει καλύτερη εικόνα των επιδόσεων των εταιρειών, ο πίνακας επικεντρώνεται σε δύο βασικές αναλογίες: την προστιθέμενη αξία διά του αριθμού των υπαλλήλων, που αντικατοπτρίζει τις ικανότητες της εταιρείας στη χρήση των εργαζομένων προκειμένου να παραχθούν υψηλής αξίας αγαθά και υπηρεσίες, και το κόστος εξοπλισμού, που είναι μέτρο της βαθύτερης παραγωγικότητας. H υψηλή προστιθέμενη αξία ανά εργαζόμενο δείχνει ότι οι υπάλληλοι είναι ειδικευμένοι σ’ αυτό που κάνουν, ίσως γιατί εργάζονται σε «βιομηχανίες γνώσης» όπου παίζει εξαιρετικό ρόλο η πνευματική ιδιοκτησία. Οι εργαζόμενοι σε τέτοιους κλάδους σχεδόν πάντα αμείβονται με υψηλούς μισθούς κι αυτό είναι καλό για την κοινωνία στο σύνολό της.
Θετικό είναι, επίσης, ένα στοιχείο άνω του μέσου όρου για προστιθέμενη αξία διά του κόστους, καθώς δείχνει ότι η εταιρεία αποκομίζει κέρδη που μπορούν να επανεπενδυθούν. Βασική διαπίστωση της έρευνας είναι ότι οι αναλογίες προστιθέμενης αξίας διαφέρουν δραστικά ανά κλάδο, αναλόγως των εγγενών χαρακτηριστικών του κλάδου.
Οπως δείχνει ο πίνακας, οι 300 επιχειρήσεις της έρευνας έχουν ετήσια προστιθέμενη αξία ανά εργαζόμενο 49.900 στερλίνες. Το αντίστοιχο στοιχείο για προστιθέμενη αξία/κόστος είναι 153,2%. Ωστόσο, κάποιοι κλάδοι -η «ελίτ», συμπεριλαμβανομένου του πετρελαίου/φυσικού αερίου, της τραπεζικής και της φαρμακευτικής- εν γένει έχουν αμφότερες τις αναλογίες υψηλότερες του μέσου όρου. Υπάρχουν και οι μεσαίοι, όπου (όπως στην αυτοκινητοβιομηχανία και στην επεξεργασία τροφίμων) μια αναλογία είναι πάνω από τον μέσο όρο και μία κάτω. Οσο για τους υπόλοιπους -στους οποίους περιλαμβάνονται η γενική λιανική και οι υπηρεσίες στήριξης- χαρακτηριστικά έχουν και τις δύο αναλογίες αρκετά κάτω από τον μέσο όρο.
Είναι εύκολο να καταλάβουμε γιατί κάποιοι κλάδοι έχουν υψηλότερες επιδόσεις σ’ αυτές τις αναλογίες απ’ ό,τι άλλοι. O κλάδος πετρελαίου/φυσικού αερίου αγοράζει φθηνά πρώτες ύλες και χρησιμοποιεί περισσότερο κεφαλαιακό εξοπλισμό απ’ ό,τι ανθρώπινη εργασία. Και οι εργαζόμενοι που χρησιμοποιεί είθισται να έχουν υψηλή ειδίκευση και να αμείβονται περισσότερο από τον μέσο όρο. O κλάδος ελέγχει επίσης τους μηχανισμούς διανομής που χρειάζονται για να διοχετευθούν τα προϊόντα του στην αγορά – γι’ αυτό και μπορεί να χρεώνει υψηλές τιμές.
Στο άλλο άκρο βρίσκονται οι λιανικές πωλήσεις, όπου σχεδόν όλα τα αγαθά που πωλούνται έχουν αγορασθεί από προμηθευτές, οι υπάλληλοι είναι πολυάριθμοι αλλά χαμηλής ειδίκευσης και -εκτός από τομείς όπως το μάρκετινγκ και τα συστήματα διανομής- οι εταιρείες έχουν ελάχιστο πνευματικό κεφάλαιο που μπορούν να εκμεταλλευθούν για να τονώσουν τα περιθώρια.
Το βασικό μάθημα από την έρευνα είναι ότι, στους κόλπους του εκάστοτε κλάδου, οι επιδόσεις των εταιρειών ποικίλλουν ευρέως. Τι σημαίνει αυτό για τους μάνατζερ; H έρευνα παρέχει κάποια κατ’ αρχάς συμπεράσματα βάσει των οποίων οι εταιρείες που έχουν επενδύσει περισσότερα στην έρευνα, την ανάπτυξη και τον κεφαλαιακό εξοπλισμό συνήθως έχουν καλύτερες επιδόσεις σε αμφότερες τις αναλογίες. Ευρύτερα συμπεράσματα από την έρευνα είναι ότι, σε κάποιο βαθμό, οι μάνατζερ της εκάστοτε βιομηχανίας είναι παγιδευμένοι στους περιορισμούς του κλάδου τους. Είναι μάταιο, π.χ., να ελπίζει για παραγωγικότητα και κέρδη μεγάλης φαρμακευτικής εταιρείας κάποιος που διαχειρίζεται μια επιχείρηση τροφοδοσίας.
Ωστόσο, στην εκάστοτε επιχείρηση, οι μάνατζερ ίσως μπορούν να κάνουν πολλά -με αυστηρότερο έλεγχο κόστους και στενότερες σχέσεις με τους προμηθευτές, ή κινούμενοι σε νέες αγορές- για να βελτιώσουν τις επιδόσεις της εταιρείας τους.