Το πολυτιμότερο ίσως αγαθό του δυτικού ανθρώπου, ο χρόνος, «τορπιλίζει» τη μητρότητα. Οσο περνά ο καιρός τόσο το βιολογικό ρολόι γίνεται αμείλικτο. Οταν μια γυναίκα κοιτάξει πίσω στο χρόνο μπορεί να ανακαλύψει ότι κανείς δεν την προειδοποίησε για τον κίνδυνο να χάσει το τρένο της μητρότητας και να εμπλακεί σε ένα δύσκολο αγώνα για να αποκτήσει ένα παιδί.
Τα τελευταία χρόνια, στην Ελλάδα, όπως και σε όλο τον δυτικό κόσμο, ενισχύεται όλο και περισσότερο η τάση της χρονικής «μετάθεσης» του γάμου. Αυτό συνεπάγεται ότι όλο και πιο πολλές Ελληνίδες γεννούν το πρώτο τους παιδί μετά τα τριάντα ή τα τριάντα πέντε τους χρόνια. Σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, το 1979 οι γυναίκες που γεννούσαν σε ηλικία πάνω από 30 ετών αντιπροσώπευαν το 22,5%, ποσοστό που το 1989 έφθασε στο 25,7% για να εκτιναχθεί το 1999 στο 41,9%. Οπως διαπιστώνουν ωστόσο, οι επιστήμονες, ο χρόνος δεν κυλά υπέρ των γυναικών αλλά εναντίον τους. Οσο πιο αργά τόσο πιο πολύ αυξάνουν οι πιθανότητες μειωμένης γονιμότητας ή αποβολής κατά την κύηση.
Νεότερες επιστημονικές μελέτες υποστηρίζουν, μάλιστα, ότι η γονιμότητα της γυναίκας αρχίζει να φθίνει ήδη από τα 27 έτη. «Πολλές νεαρές γυναίκες που θέλουν να «εδραιώσουν» πρώτα την καριέρα τους και μετά να κάνουν οικογένεια θα πρέπει να λάβουν υπόψη ότι έχουν πάρει «λάθος δρόμο» αν πιστεύουν ότι έχουν την «πολυτέλεια» να περιμένουν τα 35 ή περισσότερο για να κάνουν παιδί», σημειώνει η Αμερικανίδα οικονομολόγος Sylvia AnHewlett στο βιβλίο της «Δημιουργώντας μια ζωή: Επαγγελματίες Γυναίκες και η αναζήτηση παιδιών», που εκδόθηκε πρόσφατα και προκάλεσε σάλο στις ΗΠΑ. H άποψη αυτή ακούγεται «σκληρή», ιδίως αν λάβουμε υπόψη ότι η απόφαση για ένα παιδί δεν είναι αποκλειστική ευθύνη της γυναίκας, αλλά υπόθεση του ζευγαριού και πως εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Ακούγεται επίσης, «αντιφεμινιστική». Πάντως, η κ. Hewlett είναι από τις πλέον επιτυχημένες γυναίκες στο χώρο της και δεν προτείνει «επιστροφή στο σπίτι». H ίδια κατάφερε να γίνει μητέρα στα πενήντα της, ύστερα από πολλά έτη επισκέψεων σε ιατρεία… Οπως γράφει στο βιβλίο της, «κανείς δεν μας προειδοποίησε για το σώμα μας και τις δυνατότητές του».
Η Hewlett υποστηρίζει ότι οι γυναίκες θα πρέπει να ενημερωθούν για τα εμπόδια που βάζει ο χρόνος στη μητρότητα. Οχι για να αφήσουν την καριέρα τους, αλλά για να κάνουν τις επιλογές τους, στο μέτρο που αυτό είναι δυνατόν. Οπως συμπληρώνει η συγγραφέας, «το κράτος και ο ιδιωτικός τομέας οφείλουν να υιοθετήσουν πολιτικές «φιλικές στις οικογένειες», ώστε να μπορούν οι γυναίκες που θα κάνουν παιδί να βοηθηθούν στην επαγγελματική τους πορεία». Χαρακτηριστικά αναφέρει το φωτεινό παράδειγμα της IBM, που καθιέρωσε τα «διαλείμματα καριέρας»: Οι εργαζόμενες της IBM που κάνουν παιδί έχουν τη δυνατότητα να αποχωρήσουν έως και τρία χρόνια από την εργασία και να επιστρέψουν στην ίδια ή παρόμοια θέση με αυτήν που κατείχαν πριν να κάνουν παιδί. Σχετικά με τη γονιμότητα της γυναίκας, τα τελευταία χρόνια επικρατεί μια υπερ-αισιοδοξία. Σε μια έρευνα στις ΗΠΑ, ρωτήθηκαν 12.500 γυναίκες «πότε αρχίζει να μειώνεται η γυναικεία γονιμότητα» και το 40% απάντησε ότι αρχίζει να πέφτει περίπου στα 40 έτη. Αυτό, ωστόσο, είναι λάθος. «Με τα μέχρι πρότινος δεδομένα εθεωρείτο ότι η μείωση της γονιμότητας της γυναίκας ξεκινά από τα 35. Νεότερες μελέτες όμως, που έγιναν στις ΗΠΑ, υποστηρίζουν ότι η μείωση αρχίζει σε νεαρότερη ηλικία, πιθανώς μετά τα 27έτη», επισημαίνει στην «K» ο κ. Βασίλης Ταρλατζής, αναπληρωτής καθηγητής Μαιευτικής Γυναικολογίας και Ανθρώπινης Αναπαραγωγής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. «Τα επιστημονικά δεδομένα δεν είναι βεβαίως επαρκή, αλλά θα πρέπει να μας οδηγήσουν σε μια επανεκτίμηση του ζητήματος της γονιμότητας της γυναίκας».
Οσο προχωρεί η ηλικία τόσο αυξάνεται η πιθανότητα για «λάθη» της φύσης στο γενετικό υλικό των ωαρίων, επισημαίνει ο κ. Ταρλατζής, υπάρχει δηλαδή μεγαλύτερο ποσοστό χρωματοσωματικών ανωμαλιών, ενώ προβλήματα μπορεί να δημιουργηθούν και κατά την κύηση. Υπολογίζεται ότι η πιθανότητα αποβολής είναι περίπου 15% για τις γυναίκες έως 30 ετών, 20% μετά τα 35 και 50% για τις γυναίκες στα 45 έτη. «H φύση έχει βάλει κάποια όρια, τα οποία προς το παρόν, η επιστήμη δεν μπορεί να υπερβεί», λέει χαρακτηριστικά ο κ.Ταρλατζής.
Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι η χρονική μετάθεση της μητρότητας συχνά δεν είναι το αποτέλεσμα συνειδητής επιλογής των γυναικών: Οι κοινωνικές αλλαγές των τελευταίων χρόνων έχουν επιδράσει τα μέγιστα στον θεσμό της οικογένειας και η απόφαση για γάμο φαίνεται όλο και πιο «δύσκολη» σε άνδρες και γυναίκες. Εκτός αυτού, όμως, ο σημαντικότερος ίσως παράγοντας που βάζει «βόμβα» στην απόφαση για ένα παιδί είναι η ανεργία και οι οικονομικές δυσκολίες.
Η Ιδανική στιγμή
Υπάρχει ιδανική ηλικία για μια εγκυμοσύνη; Νωρίς στα 20, ή αργά στα 40;
Σύμφωνα με την κ. Ελίζα Γιακουμάκη, διδάκτορα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Strathclyde Σκωτίας, ειδική σε θέματα πρώτης μητρικής φροντίδας:
Η καλύτερη ηλικία είναι εκείνη που το άτομο έχει βιολογικά ωριμάσει και έχει ολοκληρώσει έναν προσωπικό κύκλο επιτευγμάτων (π.χ. σπουδές, εργασιακή απασχόληση).
Σε πολύ νεαρή ηλικία και πριν υπάρξει μια ισορροπημένη στάση ζωής, η γυναίκα ίσως δεν μπορέσει να ανταποκριθεί στον πολύπλοκο ρόλο της μητρότητας.
Σε εξαιρετικά ώριμη ηλικία, η μητρότητα ενέχει τον κίνδυνο να εξιδανικευτεί -με δυσμενείς ψυχολογικές επιπτώσεις στο παιδί.
Η απόφαση για ένα παιδί θα πρέπει να αφορά εκείνους που συνειδητά κάνουν αυτή τη σοβαρή επιλογή Αγάπης.
Για κάθε άνθρωπο υπάρχει η ιδανική «χρονική στιγμή». O καθένας πρέπει να αναζητήσει τον «κατάλληλο χρόνο», μη ξεχνώντας το βιολογικό χρόνο.
Το παιδί «φρένο» για τα νέα ζευγάρια
«Ή μικρός μικρός παντρέψου, ή μικρός καλογερέψου», λέει ο λαός… Κι όμως, σήμερα τα νέα σε ηλικία ζευγάρια είναι μάλλον λιγοστά και ακόμα λιγότερα εκείνα που αποκτούν παιδί στα πρώτα χρόνια του γάμου – εκτός και εάν μια εγκυμοσύνη ήταν η αιτία του γάμου. Το κόστος από τη γέννηση ενός παιδιού είναι μεγάλο, τόσο σε οικονομικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο. Ξεχάστε τις βόλτες, τα ξενύχτια στα μπαράκια, τις ανέμελες διακοπές και τις καταναλωτικές επιδρομές στα καταστήματα. Τα παιδιά αυξάνουν όχι μόνο τα έξοδα, αλλά και τις έγνοιες.
Πόσοι είναι πραγματικά διατεθειμένοι να κάνουν τις απαραίτητες θυσίες; Αναπόφευκτα, περισσότερο επηρεάζεται η ζωή της γυναίκας που καλείται είτε να απομακρυνθεί από σπουδές ή να χάσει πολύτιμο χρόνο στην εργασιακή της εξέλιξη. Δύσκολα τα πράγματα και για τον άντρα που πρέπει να αναλάβει ευθύνες πατέρα, συχνά χωρίς να έχει απομακρυνθεί ψυχικά από τον ρόλο του… παιδιού.
Παλεύοντας με τον χρόνο
Σε ένα παντρεμένο ζευγάρι η εγκυμοσύνη δεν είναι πάντα θέμα προγραμματισμού. «Το παιδί απλώς έτυχε», λέει η Μαρίνα Μελιγκάρη-Μύτικα. «Ημασταν μόλις τέσσερις μήνες παντρεμένοι με τον Κώστα όταν έμεινα έγκυος και ένα παιδί δεν ήταν στα άμεσα σχέδιά μας».
Η τότε 23χρονη Μαρίνα βρίσκονταν στο δεύτερο έτος του TEI Μαιευτικής. «H σχολή έχει πολλά εργαστήρια, με υποχρεωτική παρακολούθηση. H εγκυμοσύνη και η γέννα είχαν ως αποτέλεσμα να χάσω μια χρονιά, ενώ για να μη χάσω και δεύτερη επέστρεψα στα θρανία… είκοσι ημερών λεχώνα». Με σύζυγο στρατιωτικό και τις σπουδές της σε εξέλιξη χρειάστηκε την άμεση επιστράτευση των… γιαγιάδων, ώστε το νεαρό ζευγάρι να αντεπεξέλθει στην πίεση. «Ευτυχώς η μητέρα μου και η πεθερά μου βοήθησαν πολύ. O ίδιος ο άντρας μου αναλάμβανε σπίτι και παιδί όταν είχα εξεταστική. Τελικά πήρα το πτυχίο και σήμερα εργάζομαι».
Σύμφωνα με τη Μαρίνα, το μεγαλύτερο «κόστος» ήταν η απώλεια της προσωπικής ζωής. «Ημασταν νιόπαντρο ζευγάρι και δεν προλάβαμε να ζήσουμε ξέγνοιαστοι μαζί. Ομως, παρά τις όποιες δυσκολίες συναντήσαμε δεν μετανιώνω. O Δημήτρης είναι σήμερα πέντε ετών και κάθε ημέρα μεγαλώνουμε και μαθαίνουμε μαζί του».
Παλεύοντας με τους λογαριασμούς
Η Μαρίνα, με τη βοήθεια του περιβάλλοντός της, οργάνωσε κατά τέτοιο τρόπο τη ζωή της, ώστε να συνεχίσει τις σπουδές της. Υπάρχουν, όμως, γυναίκες για τις οποίες η απόκτηση παιδιού μπαίνει πάνω από οποιαδήποτε καριέρα, με το ανάλογο κόστος. «Εκανα την πρώτη κόρη μου 23 ετών. Εως τότε εργαζόμουν περιστασιακά και είχα αποφασίσει όταν αποκτήσω παιδιά να αφοσιωθώ στην ανατροφή τους», λέει η Σοφία Βέλτεψη. «O σύζυγος είναι έμπορος και τα οικονομικά μας ήταν τότε καλά. Οταν έκανα τη δεύτερη κόρη στα 25, τα μισά μας χρήματα έφευγαν στους λογαριασμούς. Γονείς και πεθερικά ήταν στο χωριό και δεν μπορούσαν να βοηθήσουν».
Αποτέλεσμα ήταν η Σοφία και ο άντρας της, Βασίλης, να περάσουν μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο. «Σήμερα, που είμαι 30 χρονών, πιστεύω ότι θα έπρεπε να είχα συνεχίσει να εργάζομαι, ίσως και να είχα επιδιώξει να κάνω κάποιες σπουδές. Τώρα είναι πια αργά για μένα».
Οι θυσίες που πρέπει να γίνουν σε νεανική ηλικία για την ανατροφή ενός παιδιού δεν είναι βέβαια «αποκλειστικότητα» της γυναίκας. O Ανδρέας Βασιλόπουλος παντρεύτηκε τη Χριστίνα σε ηλικία 25 ετών, λίγους μήνες αφότου του ανακοίνωσε την εγκυμοσύνη της. «Οι γάμοι δεν πρέπει να ξεκινάνε έτσι. Οταν παντρεύτηκα, έκανα ακόμα τη ζωή μου και σίγουρα, δεν ήμουν έτοιμος να αναλάβω της ευθύνες της πατρότητας», λέει. Οι συνθήκες δυσκόλεψαν και το νεαρό ζευγάρι κατέληξε στο διαζύγιο, ενάμιση χρόνο μετά τη γέννηση του παιδιού. «Πήγαμε σε παιδοψυχολόγο και μας συμβούλεψε να περνάμε πολλές ώρες με το παιδί.
Ετσι σήμερα κάνω δύο και τρεις δουλειές για να πληρώνω διατροφή και να συντηρώ και τον εαυτό μου, ενώ κάθε απόγευμα προσπαθώ να είμαι με το παιδί. Λατρεύω τον γιο μου, αλλά είμαι 28 χρονών και δεν έχω καθόλου προσωπική ζωή. Σίγουρα δεν τα φανταζόμουν έτσι τα πράγματα».