O Ουίλιαμ Μπόμολ, καθηγητής στο New York University, υποστηρίζει ότι η ιστορία των καινοτομιών είναι πολύ χρήσιμη για τις μεγάλες επιχειρήσεις. Πολλές, λ.χ., έχουν όχι μόνο μειώσει, αλλά και αλλάξει κατεύθυνση στις δαπάνες τους σε έρευνα και ανάπτυξη, τα τελευταία χρόνια. Οι AT&T και Xerox κατόρθωσαν, τις ημέρες της δόξας τους, να εφεύρουν, αντίστοιχα, το τρανζίστορ (στα Bell Laboratories) και το «ποντίκι» του υπολογιστή (στο κέντρο ερευνών του Πάλο Αλτο, το περίφημο PARC). Ομως, δεν κέρδισαν δεκάρα από αυτές τις εφευρέσεις. Σύμφωνα με τον κ. Μπόμολ, η ιστορία δείχνει πως οι μικρές επιχειρήσεις κυριάρχησαν στην εμφάνιση νέων εφευρέσεων και ριζοσπαστικών καινοτομιών.
Ωστόσο, οι μεγάλες εταιρείες μετατόπισαν τις προσπάθειές τους. O κ. Μπόμολ παραδέχεται ότι ο ανταγωνισμός τις υποχρέωσε να καταστήσουν την καινοτομία αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής τους δραστηριότητας. Αντί να προσπαθούν να κερδίσουν χρήματα από την επιστήμη, οι εταιρείες μετέτρεψαν την έρευνα και ανάπτυξη σε «εσωτερική, γραφειοκρατική διαδικασία». H καινοτομία στις μεγάλες επιχειρήσεις αφορά, πλέον, τις κερδοφόρες βελτιώσεις της διαδικασίας που καθορίζει την καθημερινή λειτουργία.
Σε κάποιες βιομηχανίες, οι περικοπές στην έρευνα και ανάπτυξη αντικατοπτρίζουν αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο τα νέα προϊόντα περνούν από τον «αγωγό της καινοτομίας». Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, λ.χ., η Cisco Systems διατηρήθηκε στην κορυφή του ταχέως αναπτυσσόμενου κλάδου υψηλής τεχνολογίας, εξαγοράζοντας σειρά δημιουργικών νέων επιχειρήσεων, χρηματοδοτούμενων αρχικά με καινοτομικά κεφάλαια. Ηταν σαν να ανέθεσε υπεργολαβικά την έρευνα και ανάπτυξή της στους επενδυτές καινοτομικών κεφαλαίων, οι οποίοι συνδύασαν τις γνώσεις ενός μεγάλου οργανισμού στο μάρκετινγκ με την καινοτομική «αύρα» ενός μικρού.
Σήμερα, τα κεφάλαια που διοχετεύονται σε καινοτομικές επενδύσεις είναι λιγότερα, ενώ έχει δρομολογηθεί μια νέα μέθοδος υπεργολαβικής ανάθεσης της έρευνας και ανάπτυξης. Ολο και περισσότερο οι αναθέσεις διοχετεύονται σε φθηνότερες «υπεράκτιες» τοποθεσίες, όπως η Ινδία και η Ρωσία. Μια ινδική εταιρεία, η Wipro, απασχολεί 6.500 άτομα στην έρευνα και ανάπτυξη για λογαριασμό άλλων, μεταξύ των οποίων εννιά από τις δέκα μεγαλύτερες κατασκευάστριες τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού του κόσμου. Οι φαρμακευτικοί κολοσσοί συνεχίζουν να ασχολούνται με τις νέες επιστήμες, εξαγοράζοντας μικρές καινοτομικές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα στον κλάδο της βιοτεχνολογίας. Οι εταιρείες πρέπει να καταπολεμήσουν το συναίσθημα ότι δεν αξίζει τον κόπο να δραστηριοποιηθούν για κάτι που δεν θα σημειώσει τεράστια επιτυχία. Οι κύκλοι ζωής των προϊόντων γίνονται όλο και πιο βραχύβιοι γιατί οι καινοτομίες αντιγράφονται ταχύτερα από τους ανταγωνιστές, ασκώντας πιέσεις στα περιθώρια κερδοφορίας. Οι εταιρείες οφείλουν να καινοτομούν διαρκώς και με επιτυχία για να επιβιώσουν.
Ταράζοντας την «ηρεμία» των αγορών
Οι μεγάλες εταιρείες αντιμετωπίζουν πρόβλημα με την καινοτομία. Κι αυτό το περιέγραψε με τον πιο ζωντανό τρόπο ο Κλέιτον Κρίστενσεν, καθηγητής του Harvard Business School, στο βιβλίο – ορόσημο με τίτλο «The Innovator’s Dilemma». Το λεξικό Oxford της αγγλικής γλώσσας ορίζει την καινοτομία ως «αλλαγή σε κάτι καθιερωμένο». Εφεύρεση, αντίθετα, σημαίνει «ανακάλυψη». Ενώ οι εφευρέτες ανακαλύπτουν ή «βρίσκουν» νέα πράγματα, «οι καινοτόμοι προσπαθούν ν’ αλλάξουν την υπάρχουσα κατάσταση», υποστηρίζει ο Μπασκάρ Τσακραβορτί της συμβουλευτικής εταιρείας Monitor Group, «και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αντιδρούν οι αγορές». Οι καινοτομίες συχνά ταράσσουν τα ύδατα στις εταιρείες.
Στην καινοτομία δεν αντιστέκονται, όμως, μόνο οι αγορές. O Μάικλ Χάμερ, συν-συγγραφέας άλλου σημαντικού έργου με τίτλο «Re-engineering the Corporation» αναφέρει το παράδειγμα εταιρείας προσωπικών υπολογιστών που επιχείρησε να μιμηθεί το περίφημο σύστημα «Build-to-Order» της Dell, ήτοι τη συναρμολόγηση υπολογιστών σύμφωνα με τις εντολές του πελάτη. H εταιρεία διαπίστωσε πως οι προσπάθειές της απέβαιναν άκαρπες, εξαιτίας όχι μόνο του επικεφαλής της κατασκευαστικής μονάδας αλλά και του επικεφαλής μάρκετινγκ, ο οποίος δεν ήθελε να αναστατώσει τους λιανοπωλητές με τους οποίους συνεργαζόταν η εταιρεία. Ετσι, η καινοτομική πρόταση δεν οδήγησε πουθενά. O κ. Κρίστενσεν περιέγραψε πώς η «ταραχοποιός καινοτομία» μπορεί να γίνει προάγγελος της ραγδαίας πτώσης καθιερωμένων και επιτυχημένων επιχειρήσεων. Αυτό, τονίζει, συμβαίνει γιατί οι περισσότεροι οργανισμοί είναι φτιαγμένοι έτσι ώστε να αναπτύσσονται μέσω «καινοτομιών συντήρησης», όπως το δονούμενο ξυραφάκι της Gilette, που απλώς βελτιώνει ένα υπάρχον προϊόν για υπάρχουσες αγορές. Οταν υπάρξει κάποια «ταραχοποιός καινοτομία» -όπως η εφεύρεση του προσωπικού υπολογιστή από την IBM και οι αερομεταφορείς χαμηλού κόστους- οι καθιερωμένες επιχειρήσεις κινδυνεύουν με «εκθρόνιση».
