Πόσες αναταράξεις μπορεί να αντέξει η βιομηχανία διαμαντιών χωρίς να καταρρεύσει; Στις 13 Ιουλίου, η De Beers, η μεγαλύτερη παραγωγός διαμαντιών στον κόσμο, κρίθηκε ένοχη καθορισμού των τιμών των βιομηχανικών διαμαντιών και συμφώνησε να καταβάλει πρόστιμο 10 εκατομμυρίων δολαρίων, τερματίζοντας έτσι ένα αδιέξοδο 60 ετών. Τα στελέχη της De Beers μπορούν επιτέλους να επισκέπτονται τη μεγαλύτερη αγορά διαμαντιών του κόσμου, την Αμερική, και να εργάζονται εκεί.
Λίγες ημέρες νωρίτερα, στις 9 Ιουλίου, κατεγράφη η πρώτη επιτυχής αυτορρύθμιση της βιομηχανίας διαμαντιών όταν τιμωρήθηκε η Congo-Brazzaville επειδή δεν αποκάλυψε την πηγή των εξαγωγών της. Στις 28 Ιουνίου, τέλος, η σημαντικότερη ανταγωνίστρια της De Beers, η Lev Leviev άνοιξε στη Ναμίμπια τη μεγαλύτερη βιομηχανία επεξεργασίας διαμαντιών της Αφρικής. Αυτό που συμβαίνει είναι μια σαρωτική αλλαγή σε μια βιομηχανία που κάθε χρόνο πραγματοποιεί πωλήσεις ύψους 60 δισ. δολαρίων μόνον από τα κοσμήματα. Επί δεκαετίες τη μονοπωλούσε η De Beers που κυριαρχούσε στην εξόρυξη και την εμπορία διαμαντιών το μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα. Ωστόσο, το σύστημα διανομής που καθιέρωσε η De Beers πριν από δεκαετίες είναι ιδιόρρυθμο και δεν υφίσταται σε καμία άλλη αγορά ούτε και θα μπορούσε να επιτραπεί σε μια σοβαρή βιομηχανία.
Η De Beers ελέγχει τα περισσότερα αδαμαντωρυχεία στη Νότια Αφρική, τη Ναμίμπια και την Μποτσουάνα που επί χρόνια παρήγαγαν το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας προσφοράς. Μεταφέρει όλα τα ακατέργαστα διαμάντια της σε οίκο εκκαθαρίσεων του Λονδίνου και τα ταξινομεί βάσει του χρώματος, του μεγέθους, του σχήματος και της αξίας τους. Επί δεκαετίες όταν κάποιος ήθελε να πουλήσει ακατέργαστα διαμάντια, τα αγόραζε η De Beers και συσσώρευε τεράστια αποθέματα που της επέτρεπαν να διατηρεί υψηλές τις τιμές και ζωντανή τη φήμη ότι η προσφορά είναι περιορισμένη. Ποτέ δεν προσπάθησε να δημιουργήσει θέσεις εργασίας στις χώρες παραγωγούς, αλλά διασφάλιζε μεγάλα και σταθερά έσοδα στις κυβερνήσεις τους. H Μποτσουάνα, η Ναμίμπια, η Τανζανία και η Νότια Αφρική είναι τέσσερις από τις πλουσιότερες και σταθερότερες χώρες της Αφρικής μερικώς χάρη στην De Βeers.
Σήμερα, όμως, αυτό το σταθερό και καθιερωμένο μονοπωλιακό σύστημα καταρρέει. Οι ανταγωνίστριες της De Beers βρήκαν τεράστια αποθέματα πανάκριβων λίθων στον Καναδά, την Αυστραλία και τη Ρωσία. Κάποτε η De Beers ήλεγχε περί το 80% της παγκόσμιας προσφοράς ακατέργαστων διαμαντιών. Ακόμη και το 1998 ήλεγχε σχεδόν τα 2/3 της προσφοράς. Σήμερα η παραγωγή από τα δικά της διαμαντωρυχεία τής προσφέρει μερίδιο αγοράς μόλις 45% και μόνον το συμβόλαιο για την πώληση διαμαντιών από τη Ρωσία το αυξάνει περίπου στο 55%. Παρά τη δυσάρεστη αυτήν εξέλιξη, η De Beers παραμένει η μεγαλύτερη παραγωγός διαμαντιών. Οι ανταγωνίστριές της ενδιαφέρονται εξ ίσου να διατηρηθούν οι τιμές σε υψηλά επίπεδα. Γι’ αυτό και το υφιστάμενο κεντρικό σύστημα ενδέχεται να επιβιώσει λίγο ακόμη. Αντί να ελέγχει ένα πλήρες μονοπώλιο, η De Beers ίσως κατορθώσει να κινεί κάτι σαν καρτέλ που να εμποδίζει την πλήρη λειτουργία της αγοράς. Ισως μπορεί να χειριστεί και την επόμενη πρόκληση. Το σύστημα της De Beers είναι αδιαφανές. Κανείς δεν γνωρίζει την τελική πηγή των συγκεκριμένων διαμαντιών που πουλάει, καθώς αναμειγνύονται όλα στο Λονδίνο. Αντιμετώπισε, όμως, πολύ μεγάλη πίεση όταν αποκαλύφθηκε ότι αντάρτικα στρατεύματα στην Αφρική χρηματοδοτούσαν τους πολέμους τους από την πώληση διαμαντιών. Από το 2000 περίπου 70 χώρες άρχισαν να υιοθετούν μεθόδους που αποβλέπουν στον εντοπισμό της προέλευσης των διαμαντιών τους. Πρόκειται για το σύστημα Kimberley Process που υποχρεώνει τις κυβερνήσεις να εκδίδουν πιστοποιητικά προέλευσης για τους πολύτιμους λίθους που εξάγουν. Και ήταν βάσει αυτού που τιμωρήθηκε προσφάτως η Congo-Brazzaville με την αποπομπή της από την εν λόγω διαδικασία. Σταματάει, έτσι, το νόμιμο εμπόριο των διαμαντιών της. H εισαγωγή του εν λόγω μηχανισμού μπορούσε να έχει απειλήσει την De Beers που ήθελε να εξακολουθήσει να αγοράζει διαμάντια από οποιονδήποτε και να διατηρεί μυστικότητα στις πωλήσεις της. Μολονότι, όμως, οι νέες ρυθμίσεις διευκολύνουν τον εντοπισμό της προέλευσης των διαμαντιών, δεν επέβαλαν στην De Beers την πλήρη διαφάνεια. Οι περισσότεροι αφρικανικοί πόλεμοι έχουν τερματιστεί και η εταιρεία δεν ενδιαφέρεται πια τόσο να αγοράζει οποιοδήποτε είδος ακατέργαστου διαμαντιού κυκλοφορεί στην αγορά. Γνωρίζει ότι δεν είναι πλέον δυνατόν να ελέγχει την παγκόσμια προσφορά.