ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Θα έρθει η ώρα που ο Ταΰγετος, η Πίνδος και τα Λευκά Ορη της Κρήτης θα φτάσουν και θα ξεπεράσουν σε ύψος τον σημερινό Ολυμπο, τα Πυρηναία Ορη θα ψηλώσουν θεαματικά, η Πελοπόννησος θα γειτονέψει με τη Λιβύη, η Μεσόγειος Θάλασσα θα εξαφανιστεί και οι κλιματολογικές συνθήκες στην περιοχή μας θα μοιάζουν με εκείνες του Ιράν και του Πακιστάν…
Σενάριο βγαλμένο από το μυαλό κάποιου ευφάνταστου συγγραφέα; Κάθε άλλο. Είναι οι προβλέψεις των επιστημόνων που παρακολουθούν τα τεκταινόμενα στα έγκατα της γης στη λεκάνη της Μεσογείου και τοποθετούν στον γεωλογικό χρόνο μεταβολές στην επιφάνειά της που δεν μπορεί να συλλάβει ο νους ενός κοινού ανθρώπου.
Γιατί, ποιος ξέρει ότι η Μεσόγειος, που ήταν ένας ωκεανός, όμοιος με τον Ατλαντικό, έφτασε να γίνει μια κλειστή θάλασσα και κάποια στιγμή θα σβήσει από τον χάρτη; Ή ότι η υπόγεια σύγκρουση Ασίας και Ινδίας γέννησε τα Ιμαλάια Ορη, που ψηλώνουν διαρκώς γιατί η πλάκα της Ινδικής δεν μπορεί να «φρενάρει»; Και ακόμα ότι στη δυτική Ηπειρο, τη δυτική Πελοπόννησο και την Κρήτη σχηματίζονται καινούργια φαράγγια ή βαθαίνουν και ανοίγουν άλλα γνωστά, όπως αυτά της Σαμαριάς και του Βίκου;
Απαντήσεις σε αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα δίνει ένας χάρτης που σχεδίασε το εργαστήριο γεωφυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ο οποίος παρουσιάζει τη δομή και το πολύπλοκο γεωτεκτονικό καθεστώς της περιοχής και καταγράφει την εικόνα της αέναης κινητικότητας που συντελείται επί εκατομμύρια χρόνια στα βάθη της γης κάτω από τη Μεσόγειο.
Πέντε μεγάλες γεωλογικές πλάκες πιέζουν η μία την άλλη σε βάθος 100-150 χιλιομέτρων, προκαλώντας μετατοπίσεις οι οποίες γίνονται αισθητές στην επιφάνεια, πρωτίστως με σεισμούς, αλλά και με εδαφολογικές και κλιματολογικές μεταβολές λιγότερο αντιληπτές.
Το Αιγαίο
Πεδίο αναμέτρησης της αδυσώπητης αυτής «πάλης» των πλακών αποτελεί κυρίως η ανατολική Μεσόγειος με επίκεντρο το Αιγαίο, που ακριβώς γι’ αυτόν το λόγο κατέχει το «προνόμιο» της περιοχής με την υψηλότερη σεισμικότητα στην Ευρώπη και την Ασία.
Ας δούμε, λοιπόν, πώς κινούνται οι πλάκες και ποιες είναι οι συνέπειες.
Κατ’ αρχάς, όλη η υπόγεια ανησυχία εξελίσσεται στο τμήμα που περικλείεται από τα Καρπάθια, τις δυτικές Αλπεις «και κάτω».
Η πλάκα της Αφρικής ανεβαίνει προς βορρά με ταχύτητα δέκα χιλιοστά τον χρόνο, πιέζοντας την ευρασιατική πλάκα. H πλάκα της Αραβίας κινείται και αυτή βορείως με ταχύτητα δέκα χιλιοστών τον χρόνο σπρώχνοντας την πλάκα της Ανατολίας (Μικράς Ασίας), που εξαιτίας της πίεσης που δέχεται μετακινείται προς το Αιγαίο με ταχύτητα είκοσι πέντε χιλιοστά τον χρόνο.
Από τα δυτικά, η πλάκα της Απουλίας (Ιταλία – Αδριατική) κινείται προς ανατολάς με ταχύτητα δέκα χιλιοστά σπρώχνοντας την πρώην Γιουγκοσλαβία, την Αλβανία και την πλάκα του Αιγαίου, η οποία πιεζόμενη πανταχόθεν κατεβαίνει προς την Αφρική με ταχύτητα 35 χιλιοστών τον χρόνο.
Το άγριο «σπρωξίδι» και οι μετακινήσεις προκαλούν τοπικές πιέσεις. (Απεικονίζονται στον χάρτη, με μπλε βελάκια οι συγκλίνουσες και άσπρα οι αποκλίνουσες.)
Πιέσεις
Οπου οι πιέσεις συγκλίνουν σχηματίστηκαν βουνά, τα οποία μεγαλώνουν με τον χρόνο και εκεί όπου είναι αποκλίνουσες το έδαφος τεντώνει και σκίζεται «σαν χαρτοπετσέτα» δημιουργώντας θάλασσα.
Ετσι, στην Κρήτη, όπου οι πιέσεις είναι συγκλίνουσες ο Ψηλορείτης ψηλώνει ακόμα περισσότερο, το ίδιο τα βουνά στη δυτική Πελοπόννησο και την Ηπειρο, αλλά και τα Πυρηναία Ορη στα σύνορα Γαλλίας – Ισπανίας, ενώ στο Αιγαίο, π.χ., όπου ασκούνται εφελκυστικές (αποκλίνουσες) δυνάμεις, η γη πριν από εκατομμύρια χρόνια τέντωσε, άνοιξε και έγινε η σημερινή θάλασσα.
Στη θέση του καταγάλανου πελάγους ήταν κάποτε η ηπειρωτική Αιγηίδα από την οποία σήμερα απέμειναν κάποιες κορυφές, που δεν είναι άλλες από τα νησιά του Αιγαίου.
Λόγω των εφελκυστικών δυνάμεων, η Πελοπόννησος απομακρύνεται από την υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα κατά ένα εκατοστό τον χρόνο, γεγονός που έλαβαν υπόψη τους σοβαρά οι κατασκευαστές της γέφυρας στη ζεύξη Ρίου – Αντιρρίου, ενώ αντίθετα το πέρασμα του Γιβραλτάρ στενεύει!
Σε αυτόν τον προαιώνιο αγώνα η πλάκα της Αφρικής, καθώς ανηφορίζει, βυθίζεται σε δύο σημεία της Μεσογείου: στην Κρήτη και τη νοτιοδυτική Ιταλία. Αυτό έχει αποτέλεσμα, στις δυο αυτές περιοχές να σημειώνονται οι ισχυρότεροι σεισμοί αλλά και τον σχηματισμό ηφαιστείων (Σαντορίνη, Αίτνα).
Οι προβλέψεις των γεωλόγων και γεωφυσικών είναι μάλλον ανατριχιαστικές: ως αποτέλεσμα της κίνησης των λιθοσφαιρικών πλακών, λένε, η Αφρική θα έρθει και θα κολλήσει με την Ευρώπη, η Μεσόγειος Θάλασσα δεν θα υπάρχει και στη θέση της θα αναδυθούν οροσειρές, το κλίμα θα έχει αλλάξει και μαζί του η πάσης φύσεως μορφή ζωής στην περιοχή.
Παρ’ όλα αυτά, ψυχραιμία: για να συντελεστεί η γεωφυσική αυτή νομοτέλεια θα χρειαστεί να περάσουν γύρω στα δέκα εκατομμύρια χρόνια. Μέχρι τότε, συνιστούν οι ειδικοί, ας φροντίσουμε να οργανώσουμε αποτελεσματικότερα την άμυνά μας απέναντι στους σεισμούς, ας προστατεύσουμε και ας χαρούμε τις φυσικές ομορφιές που απλόχερα μας χάρισαν οι υπόγειοι «καβγάδες» της Φύσης.