Μεμονωμένο γεγονός θεωρείται η σεισμική δόνηση που σημειώθηκε προχθές αργά το βράδυ ανάμεσα στο Αγκίστρι και τα Μέθανα. Πάντως η γενικότερη περιοχή, δηλαδή το δυτικό άκρο του ηφαιστειακού τόξου, παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για τους επιστήμονες, τόσο για το ιδιαίτερο γεωτεκτονικό καθεστώς της, όσο και για το υποθαλάσσιο ηφαίστειο «Παυσανίας», που ανακαλύφθηκε μόλις πριν από δεκαεπτά χρόνια.
Η δόνηση, μεγέθους 4,9 Ρίχτερ έγινε στις 23.44 προχθές το βράδυ. Το επίκεντρό της εντοπίστηκε 50 χλμ. νότια-νοτιοανατολικά της Αθήνας, στο θαλάσσιο χώρο του Σαρωνικού κόλπου, νότια της νήσου Αγκίστρι. «O σεισμός έγινε σε βάθος 123 χλμ., γι’ αυτό και δεν έγινε ιδιαίτερα αισθητός στην περιοχή που συνέβη, αλλά σε μεγάλη ακτίνα, από τη βόρεια Αττική έως και την Αργολίδα», λέει στην «K» ο σεισμολόγος στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο κ. Μωυσής Κουρουζίδης.
«Οι σεισμοί που γίνονται στον Σαρωνικό Κόλπο έχουν μια ιδιαιτερότητα: η ενέργεια που εκλύουν διοχετεύεται προς διαφορετικές κατευθύνσεις, με αποτέλεσμα το μακροσεισμικό επίκεντρο (επίκεντρο ζημιών) να βρίσκεται μακριά από το πραγματικό επίκεντρο. Για παράδειγμα, το 1965 έγινε στην περιοχή ένας σεισμός, μεγέθους 6,1 Ρίχτερ, ο οποίος «χτύπησε» την Αρκαδία και τη Μεσσηνία».
Η εξήγηση του φαινομένου αυτού βρίσκεται στο ιδιαίτερο τεκτονικό καθεστώς ολόκληρου του ηφαιστειακού τόξου. «H λιθοσφαιρική πλάκα έχει ήδη καταβυθιστεί σε εκείνη τη ζώνη και οι σεισμοί, όπως ο χθεσινός, γίνονται σε μεγάλο βάθος (σεισμοί ενδιάμεσου βάθους). Ανάλογα με τη γεωτεκτονική δομή του φλοιού και του μανδύα πάνω από την εστία της δόνησης, κατευθύνεται και η σεισμική ενέργεια σε μεγάλες αποστάσεις. Ωστόσο δεν μπορούμε να γνωρίζουμε κάθε φορά προς ποια κατεύθυνση θα κινηθεί».
Ο προχθεσινός σεισμός, αν και έγινε επάνω στο ηφαιστειακό τόξο, θεωρείται τεκτονικός και όχι ηφαιστειακός. Εγινε όμως σε μια περιοχή που τα τελευταία χρόνια έχει κινήσει το ενδιαφέρον των επιστημόνων, με τα νέα δεδομένα που ήρθαν στο φως.
«Το 1987 ανακαλύψαμε κατά τη διάρκεια ερευνών με το ωκεανογραφικό σκάφος «Αιγαίο» ένα υποθαλάσσιο ηφαίστειο, άγνωστο μέχρι τότε», δηλώνει στην «K» ο καθηγητής Δυναμικής Τεκτονικής και Εφαρμοσμένης Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, κ. Δημήτρης Παπανικολάου. «Το ηφαίστειο βρίσκεται 1,5-2 χλμ. βορειοδυτικά της χερσονήσου των Μεθάνων, στον πυθμένα του δυτικού Σαρωνικού Κόλπου. H «οροφή» του βρίσκεται σε βάθος 140 μέτρων, ενώ ο ηφαιστειακός κώνος ξεκινά στα 400 μέτρα βάθος. Με βάση τα περιβάλλοντα ιζήματα η γένεσή του τοποθετείται στο Ολόκαινο».
Το ηφαίστειο ονομάστηκε Παυσανίας «γιατί ο γνωστός περιηγητής της αρχαιότητας αναφέρει στα «Κορινθιακά» ότι περίπου τον 3ο αι. π.Χ. σημειώθηκε σημαντική έκρηξη ηφαιστείου βόρεια της χερσονήσου των Μεθάνων.
Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι η θάλασσα κόχλαζε για ημέρες και πως η έκρηξη άλλαξε τη θέση των θερμών πηγών της περιοχής, οι οποίες υπάρχουν ακόμα και σήμερα. Βέβαια δεν μπορούμε ακόμα να επιβεβαιώσουμε τη χρονολογία, αλλά οι περιγραφές των ιστορικών συγκλίνουν με τα γεωλογικά στοιχεία και τη θέση του ηφαιστείου, την οποία διαχωρίζουν από το ηφαίστειο που βρίσκεται επάνω στη χερσόνησο των Μεθάνων».
Σύμφωνα με τον κ. Παπανικολάου, ο προχθεσινός σεισμός δεν φαίνεται να συνδέεται με τα ηφαίστεια της περιοχής. «Το ηφαιστειακό τόξο έχει ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό: σε ολόκληρο το μήκος του συνδυάζονται τα σεισμικά φαινόμενα που προκαλούνται από την κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών, με την τήξη της πλάκας, που δημιουργεί τα ηφαίστεια. H ηφαιστειακή δραστηριότητα, πάντως, στον δυτικό Σαρωνικό άρχισε πριν από 4,4 εκατ. χρόνια από την Αίγινα και ολοκληρώθηκε περίπου πριν από ένα εκατομμύριο χρόνια. H ηφαιστειακή δραστηριότητα στην περιοχή των Μεθάνων είναι νεότερη, αρχίζοντας πριν από 0,9 εκατ. χρόνια, με διάρκεια έως τους ιστορικούς χρόνους, 2.200 χρόνια πριν».