Αμείλικτο σεφερικό φως

3' 14" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Richard Βurns

Μαύρο φως

Ποιήματα εις μνήμην

Γιώργου Σεφέρη

Μετ. Νάσος Βαγενάς, Ηλίας Λάγιος

εκδ. Τυπωθήτω, σελ. 68

Σ υστατικό της ελληνικής ταυτότητας, το φως ταυτίστηκε στην ελληνική συνείδηση με το είναι και ενέπνευσε τους ποιητές στο μήκος του χρόνου οδηγώντάς τους, σύμφωνα με τον Γιώργο Σεφέρη, στο τρομακτικό μαύρο και την υψηλή ποιητική εικόνα του, την αττική τραγωδία. Η ποιότητα του ελληνικού φωτός όχι μόνο στις ανέφελες μέρες του καλοκαιριού αλλά και τον χειμώνα, και οι αναρίθμητες παραλλαγές χρωμάτων και σχημάτων που προκαλούνται από τη σύγκρουσή του με το ελληνικό τοπίο τροφοδότησε την ποίηση – οι ποιητές συγκαταλέγονται ανάμεσα στους ελάχιστους που αντέχουν να γεμίζουν τα μάτια τους από την καταλυτική λάμψη αυτού του φωτός. Ανάμεσά τους ο Αγγλος ποιητής Richard Burns, ο οποίος επιλέγει τις κύριες αναφορές του Σεφέρη στο «μαύρο φως» από το τελευταίο μέρος της «Κίχλης», ποίημα που γράφτηκε τον Οκτώβριο του 1946 και από τις ημερολογιακές εγγραφές του ποιητή της 2ας και της 17ης Ιουνίου του ίδιου χρόνου. Οι δυο αυτές πηγές, καταθέτει ο Burns, αλλά κυρίως το θέμα του «σκοταδιού μέσα στο φως» που διατρέχει υπόγεια ολόκληρο το σεφερικό έργο, αποτέλεσαν την πηγή της έμπνευσής του στα δεκατρία ποιήματα της συλλογής, στα οποία προτάσσονται επιγραφές με σεφερικούς στίχους.

Ποιητικός διάλογος

Στη συλλογή αυτή ο αναγνώστης απολαμβάνει την πνευματική συνομιλία του Αγγλου ποιητή με τα σεφερικά ποιήματα. Παράλληλα, ωστόσο, έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει ένα ποιητικό πείραμα, καθώς η μετάφραση των ποιημάτων από δύο Ελληνες ποιητές καθίσταται ταυτόχρονα και απτό δείγμα ποιητικού διαλόγου με τη σεφερική ποίηση και το απαιτητικό φως της. Στο έργο εναλλάσσονται οι φωνές τεσσάρων ποιητών: Σεφέρη, Burns, Βαγενά και Λάγιου. Οι δύο τελευταίοι μοιράζονται τα ποιήματα του Burns και τα μεταφράζουν ο καθένας με τον δικό του τρόπο. Μέθοδος ασυνήθιστη -όχι εκείνη της συνεργασίας πάνω στο ίδιο ποίημα- που επιτρέπει στον καθένα να αποκαλύψει τον προσανατολισμό του και να αποτίσει τον δικό του φόρο τιμής στον Ελληνα νομπελίστα ποιητή διασφαλίζοντας τόσο τον σεφερικό τρόπο γραφής, όσο και την ενότητα του βιβλίου.

Στην ισχυρή ποιητική φαντασία του Βαγενά, του οποίου η διαλογική σχέση με τον Σεφέρη έχει διαγράψει μια μακρά τροχιά με αφετηρία τις ερευνητικές του εργασίες πάνω στο έργο του ποιητή χρονολογούμενες από τη δεκαετία του ’70, ο σκεπτικισμός συμπλέκεται με τον ιδανισμό στους τόσο προσφιλείς στον ποιητή ηχοποιητικούς συνειρμούς που καταλήγουν σε έξοχο ποιητικό αποτέλεσμα. Ο Βαγενάς συνθέτει επανεγγράφοντας και θεματοποιώντας το δραματικό βιωματικό υλικό. Ο στίχος του ευέλικτος μπορεί εύκολα να αλλάζει βηματισμό χωρίς να ξεφεύγει από τη σκιά του μεγάλου δασκάλου του. Ο Λάγιος από την άλλη, καθοδηγούμενος από τη δική του δυνατή ποιητική φωνή, αισθάνεται την ελευθερία του «ολοσχερώς μεταμορφωμένη», μια ελευθερία που ανήκει στην γοητευτική πολιτεία του παρελθόντος, εκείνη που ο μεγάλος ποιητής δίψασε να πιει για να κορέσει κάθε πόρο της ψυχής του με την ακτινοβολία της.

Ζωγραφικά πορτρέτα

Το αμείλικτο φως που στην «Κίχλη» εκφράζει περισσότερο από κάθε άλλη φορά τη βαθύτερη επιθυμία του Σεφέρη να ενωθεί απόλυτα με την ελληνική παράδοση, γονιμοποιεί τα ποιήματα που έχουν την συγκεκριμένη έμπνευση και που ο καρπός τους διαθλάται τόσο στο πρόσωπο του Αγγλου ποιητή, που βρήκε στη σεφερική ποίηση κάτι από τον βαθύτερο εαυτό του, όσο και σ’ εκείνο των μεταφραστών. Ετσι τα ποιήματα της συλλογής χωρίς να χάνουν την αντικειμενική τους υπόσταση καθίστανται ζωγραφικά πορτρέτα, σύμφωνα με την αντίληψη του ευρωπαϊκού νεοκλασικισμού που θεωρεί την ποίηση και τη μετάφραση ως ένα είδος ζωγραφικής δικαιώνοντας τον ορισμό που δίνει ο Βαγενάς για τη μετάφραση της ποίησης, ότι «μετάφραση είναι εκείνο το ποίημα στη γλώσσα του μεταφραστή που έχει γεννηθεί από ένα ξένο ποίημα και εκτελεί λειτουργίες αντίστοιχες με εκείνες του πρωτοτύπου». Σ’ αυτό συνίσταται και η έκπληξη που προσφέρει η μετάφραση της ποιητικής συλλογής του Burns και που, κατά την άποψή μας, έγκειται στο συγκινησιακό φορτίο της γλώσσας, το ίδιο που δημιουργεί την υπόσταση της ποιητικής φράσης αναδύοντας την άμεση εμπειρία της γλώσσας του πρωτοτύπου χωρίς να υπονομεύει ούτε στο ελάχιστο τον τόνο και τον τρόπο του.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή