Τελικά, που το πάνε οι Τούρκοι μετά την πρόσφατως εκφρασθείσα πρόθεσή τους να επαναφέρουν το ζήτημα υλοποίησης του πυρηνικού τους προγράμματος; Το γεγονός δημιουργεί ανησυχίες διότι πρώτον, οι εξελίξεις αυτές σημειώνονται σε μια περίοδο που η πυρηνική ενέργεια επανέρχεται σε Ευρώπη και Ηνωμένες Πολιτείες, και δεύτερον, γιατί οι νεώτερες τουρκικές ανακοινώσεις προχωρούν μακρύτερα του Ακουγιού, κάνοντας λόγο για πέντε πυρηνικούς αντιδραστήρες με αιτιολογία την κάλυψη ενεργειακών αναγκών.
«Η διεθνής συγκυρία πλέον, φαίνεται να πιέζει προς την ανάπτυξη νέων πυρηνικών σταθμών και η τουρκική κυβέρνηση δεν θα αφήσει την ευκαιρία να πάει χαμένη», τονίζει ο κ. Θανάσης Κ. Γεράνιος, υφηγητής-αναπληρωτής καθηγητής του Τομέα Πυρηνικής Φυσικής και Στοιχειωδών Σωματιδίων του Πανεπιστημίου της Αθήνας. Υπενθυμίζεται ότι ο Τούρκος πρωθυπουργός ήταν ο μόνος πολιτικός που προεκλογικά είχε υποσχεθεί τη συνέχιση και ολοκλήρωση της διαδικασίας εγκατάστασης του πρώτου πυρηνικού αντιδραστήρα ισχύος στο Ακουγιού και ενώ ο προκάτοχός του, Μπ. Ετζεβίτ, είχε αναβάλει επ’ αόριστον την εγκατάστασή του.
«Μέχρι τώρα ετίθετο το θέμα ενός πυρηνικού σταθμού στο Ακουγιού που σαν τοποθεσία έχει διαγραφεί επισήμως από τις επιλογές της τουρκικής κυβέρνησης. Τώρα εκφράζεται ένα πιο μεγαλεπήβολο πρόγραμμα κατασκευής πυρηνικών σταθμών σε τοποθεσίες που ακόμη δεν έχουν καθοριστεί. Δεν έχει επίσης καθοριστεί ο τύπος του αντιδραστήρα. Υπάρχει δηλαδή σε πρώτη φάση η πρόθεση των Τούρκων να προχωρήσουν, αλλά επί του παρόντος δεν έχουμε κάτι συγκεκριμένο», σημειώνει ο πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας κ. Λεωνίδας Καμαρινόπουλος. Σχετικά με τις νέες τοποθεσίες ως υποψήφιες ακούγονται η Σινώπη, το Τακιρντάγκ, η Γκνεάτα ή η περιοχή στο εσωτερικό ανατολικότερα του Ακουγιού, και το Ικόνιο.
Από τη δεκαετία του ’60
H ιστορία με τα πυρηνικά όνειρα των Τούρκων αρχίζει από τις αρχές της δεκαετίας του ’60, όταν ακόμη η χρήση της συγκεκριμένης ενέργειας θεωρούνταν από πολλούς ως η μοναδική ενεργειακή λύση.
Το 1969 ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, εξαγγέλλει την ίδρυση πυρηνικού σταθμού στην Τουρκία, δυναμικότητας 3.000 Μwe. Επί πρωθυπουργίας Μπουλέντ Ετσεβίτ το πυρηνικό πρόγραμμα ανανεώθηκε με τη συμφωνία που υπεγράφη με σουηδική εταιρεία, η οποία όμως τελικά ναυάγησε λόγω οικονομικών δυσκολιών. Δέκα χρόνια μετά την εξαγγελία Ντεμιρέλ ανακοινώνεται η απόφαση για την εγκατάσταση πυρηνικών αντιδραστήρων στην περιοχή Ακουγιού, απέναντι από τη Ρόδο. Το 1975 η τουρκική κυβέρνηση, σε μια προσπάθεια να ασκήσει πίεση στις ΗΠΑ να άρουν το εμπάργκο που της είχε επιβληθεί μετά την εισβολή στην Κύπρο, αφήνει να εννοηθεί ότι στις προθέσεις της ήταν η κατασκευή πυρηνικών όπλων. Το 1981 σε ρεπορτάζ της «Ουάσιγκτον Ποστ» αποκαλύπτονται στοιχεία του Αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών, σύμφωνα με τα οποία οι Τούρκοι προμήθευσαν στο Πακιστάν απαγορευμένο υλικό, χρήσιμο για την κατασκευή πυρηνικών όπλων. Με τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης, οι Τούρκοι εκδηλώνουν ενδιαφέρον για την αγορά πυρηνικού υλικού από ισλαμικές χώρες της πρώην ΕΣΣΔ. H αγορά δεν προχώρησε ποτέ μετά την έντονη αντίδραση της αμερικανικής κυβέρνησης που απείλησε τις νέες χώρες ότι στην περίπτωση που πωλούσαν υλικό και τεχνογνωσία δεν θα αναγνωρίζονταν.
Τώρα, η κυβέρνησή Ερντογάν φαίνεται αποφασισμένη να υλοποιήσει το πυρηνικό πρόγραμμα άγνωστο ακόμη σε ποιες περιοχές και με τι τύπους αντιδραστήρων. Θεωρείται, πάντως, πολύ πιθανή η επιλογή αντιδραστήρα «βαρέος ύδατος» παρόμοιου με αυτόν που ο Καναδάς χρησιμοποιούσε στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο για την παραγωγή πλουτωνίου. O συγκεκριμένος τύπος είχε εξεταστεί και για το Ακουγιού. Εχει το πλεονέκτημα ότι χρησιμοποιεί μη εμπλουτισμένο ουράνιο, η τροφοδοσία του με πρώτη ύλη γίνεται δίχως να απαιτείται διακοπή της λειτουργίας του, και, επιπλέον, λόγω της παρουσίας βαρέος ύδατος παράγεται και ποσότητα τριτίου το οποίο, σε μικρές ποσότητες, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν ενισχυτής της ισχύος των πυρηνικών κεφαλών.
Ινδία και Πακιστάν, χώρες που διαθέτουν σήμερα πυρηνικό οπλοστάσιο, ξεκίνησαν με παρόμοιους πυρηνικούς αντιδραστήρες. «Δεν πρέπει να έχουμε καμία αμφιβολία ότι η Τουρκία στην πραγματικότητα στοχεύει να καταστεί πυρηνική δύναμη, επικαλούμενη λόγους ενεργειακούς», τονίζει ο κ. Γεράνιος και συνεχίζει «Το επιχείρημα ότι η Τουρκία έχει υπογράψει τη Συμφωνία Μη Διάδοσης των Πυρηνικών και άρα δεν έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει πυρηνικούς σταθμούς για στρατιωτικούς σκοπούς δεν καθησυχάζει. Η Β. Κορέα, που είχε και αυτή προσυπογράψει τη συμφωνία, επικαλέστηκε το άρθρο 10 της συνθήκης και απέσυρε την υπογραφή της. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι απαγορεύει κάθε έλεγχο της μονάδας από επιθεωρητές της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας επικαλούμενη λόγους εθνικής ασφάλειας με μόνη υποχρέωσή της να προειδοποιήσει τα κράτη-μέλη και το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ τρεις μήνες πριν. Το ίδιο θα μπορούσε να ακολουθήσει κάθε άλλη χώρα, και η Τουρκία».
Μονάδα επεξεργασίας
Να σημειωθεί ότι από το 1986 στο Τσεκμετσέ λειτουργεί μονάδα επεξεργασίας ορυκτού ουρανίου, με δυνατότητα ετήσιας παραγωγής περίπου 40 κιλών φυσικού ουρανίου. Ετσι, με το ουράνιο που διαθέτει ως ορυκτό, τη μονάδα επεξεργασίας σε λειτουργία και με την επιλογή του αντιδραστήρα Candu, η Τουρκία καθίσταται ουσιαστικά αυτάρκης για τη λειτουργία της πυρηνικής μονάδας. Οσον αφορά το μεγάλο κόστος που απαιτείται για να προχωρήσει η κατασκευή, αυτήν τη φορά δεν φαίνεται να στέκεται εμπόδιο στα τουρκικά σχέδια καθώς, μεταξύ άλλων λύσεων, εξετάζεται να αναλάβει εξ ολοκλήρου τη δαπάνη η κατασκευάστρια εταιρεία, η οποία θα έχει και την εκμετάλλευση των σταθμών για ορισμένα χρόνια πριν οι σταθμοί περάσουν στην ιδιοκτησία των Τούρκων.