Η Μολδαβία, μια πάμπτωχη δημοκρατία της πρώην Σοβιετικής Ενωσης και νυν ανεξάρτητο κράτος σφηνωμένο μεταξύ Ουκρανίας και Ρουμανίας, είναι γνωστή για τρία πράγματα: το ξεκίνημα από εκεί του Λεονίντ Μπρέζνιεφ -διετέλεσε κομματικός γραμματέας- προς την κορυφή της σοβιετικής πυραμίδας, το υπέροχο κόκκινο κρασί «Κρίκοβα» με το οποίο εύφραιναν παλαιότερα τις καρδιές τους οι τσάροι αλλά και ο Στάλιν, και τις πανέμορφες γυναίκες – διασταύρωση ρωσικών και βαλκανικών φυλών. Σ’ αυτήν τη χώρα των τεσσάρων και κάτι εκατομμυρίων ανθρώπων, όπου ανάμεσα στον Δνείπερο και τον Προύθο ποταμό συνωστίζονται αρμονικά περισσότεροι από σαράντα λαοί (Μολδαβοί, Ουκρανοί, Ρώσοι, Γκαγκαούζοι κ.ά.), καταφθάνουν από κάθε γωνιά του πλανήτη σωματέμποροι για να εξασφαλίσουν γυναίκες με στόχο την εργασιακή και σεξουαλική εκμετάλλευση, αλλά και συμμορίες για την αρπαγή παιδιών από τα οποία αφαιρούν όργανα για μεταμόσχευση. Η Μολδαβία κατατάσσεται πρώτη στις προτιμήσεις των κυκλωμάτων εμπορίας ανθρώπων (trafficking) -με δεύτερη την Ουκρανία- γιατί εκεί οι συνθήκες ανάπτυξης εμπορίου ανθρώπων είναι ιδανικές. Η φτώχεια και η παντελής έλλειψη κάθε προοπτικής ωθούν τις νεαρές Μολδαβές στα δίχτυα των κυκλωμάτων που χρησιμοποιούν συνήθως ως δόλωμα την προσφορά εργασίας σε χώρες όπως η Τουρκία, η Ελλάδα, η Κύπρος, η Ρουμανία, η Ρωσία κ.ά., με μισθούς πολλαπλάσιους εκείνων της πατρίδας τους που δεν ξεπερνούν τα 50 δολάρια το μήνα.
Πρόγραμμα επανένταξης θυμάτων
Ο κ. Αλέξανδρος Ζαβός, πρόεδρος του Ινστιτούτπου Μεταναστευτικής Πολιτικής (ΙΜΕΠΟ) βρέθηκε πρόσφατα στη Μολδαβία όπου το ΙΜΕΠΟ, σε συνεργασία με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης και με την οικονομική στήριξη της Υπηρεσίας Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας του ΥΠΕΞ, υλοποιεί πρόγραμμα επανένταξης των θυμάτων του trafficking με την επωνυμία «ΙΘΑΚΗ». Εκεί, στην εστία του προβλήματος, είχε την ευκαιρία να ενημερωθεί για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες δρουν τα κυκλώματα εμπορίας ανθρώπων. «Προσεγγίζουν τις γυναίκες ντόπιοι συνεργάτες των συμμοριών, ακόμα και συγγενείς τους (!) και τους υπόσχονται εργασία σε τομείς όπως φύλαξη παιδιών, δουλειά σε καφετέριες ή εμπορικά καταστήματα. Λειτουργούν και ψευδεπίγραφα γραφεία ευρέσεως εργασίας. Ο πειρασμός είναι μεγάλος για μια νέα που δεν έχει καμιά ελπίδα να βελτιώσει τη ζωή της στον τόπο της».
Φρούδες ελπίδες
Θα αναρωτηθεί κανείς: καλά, δεν υποψιάζονται τα υποψήφια θύματα ότι θα καταλήξουν στην πορνεία; «Σε ένα ποσοστό το ξέρουν, αφού στη χώρα τους γίνονται ενημερωτικές καμπάνιες από τα ΜΜΕ και τις διεθνείς οργανώσεις, όμως είναι τόσο δύσκολη η ζωή εκεί, που τρέφουν φρούδες ελπίδες ότι ίσως σταθούν τυχερές και δεν τους συμβεί αυτό για το οποίο μιλούν όσοι γνωρίζουν τη θλιβερή πραγματικότητα», λέει ο κ. Ζαβός.
Οι νεαρές Μολδαβές βγαίνουν νόμιμα από τη χώρα τους αφού τα κυκλώματα φροντίζουν για την έκδοση βίζας και την άνετη και ασφαλή μετακίνησή τους. Μόλις όμως φτάσουν στον προορισμό τους, αρχίζει ο εφιάλτης. «Μετά ένα διάστημα τους αφαιρούν τα διαβατήρια και τις φυλακίζουν σε διαμερίσματα με το πρόσχημα ότι θέλουν να τις προστατεύσουν. Τις υποχρεώνουν να εκδίδονται, και αν τολμήσουν να αντιδράσουν τις απειλούν και τις ξυλοκοπούν, ενώ συχνά τις μεταπωλούν σε άλλους προαγωγούς. Η προσωπικότητά τους καταρρακώνεται πλήρως».
Κάποιες δεν αντέχουν και αυτοκτονούν πέφτοντας συνήθως από μπαλκόνια διαμερισμάτων όπου τις κρατούν φυλακισμένες. Οι πλέον τολμηρές και τυχερές καταφέρνουν να το σκάσουν και να καταφύγουν στις αρχές που τις επαναπροωθούν στην πατρίδα τους. Σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης, στο διάστημα 2000 – 2005 συνελήφθησαν και επαναπροωθήθηκαν στη Μολδαβία 1.650 γυναίκες αλλά και παιδιά. Συγκεκριμένα: FYROM 356, Τουρκία 279, Βοσνία-Ερζεγοβίνη 266, Κόσοβο-Σερβία-Μαυροβούνιο 210, Ρωσία 109, Αλβανία 106, Ιταλία 39, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα 35 και Ελλάδα 6.
Μαρτύριο χωρίς τέλος
Το μαρτύριο ωστόσο των γυναικών, που γλιτώνουν από τα «νύχια» των δουλεμπόρων κάθε άλλο παρά τελειώνει με την επιστροφή στη χώρα τους. «Πολλές γυναίκες εμφανίζουν ψυχολογικά προβλήματα, τάσεις αυτοκτονίας, έντονη επιθετικότητα και φοβίες ότι εάν βγουν από το σπίτι τους κάποιος θα τις απαγάγει», αναφέρει ο κ. Ζαβός. Οι διεθνείς ανθρωπιστικές και μη κυβερνητικές οργανώσεις προσπαθούν, μέσω προγραμμάτων, σε συνεργασία με τις κρατικές αρχές να βοηθήσουν ώστε να επανενταχθούν τα θύματα του trafficking στην κοινωνία. Η υπόθεση αυτή όμως δεν είναι καθόλου εύκολη, καθώς τα ψυχολογικά τραύματα των κακοποιημένων γυναικών είναι βαθιά, ενώ δεν πρέπει επ’ ουδενί να μαθευτεί το τι ακριβώς υπέστησαν στη χώρα όπου υποτίθεται ότι πήγαν να εργαστούν.
Τα στάδια της «Ιθάκης»
«Το πρόγραμμα ΙΘΑΚΗ περιλαμβάνει τρία στάδια: την ψυχολογική υποστήριξη, την εκπαίδευση σε τέχνες και επιχειρηματικές δραστηριότητες και την εξεύρεση εργασίας», εξηγεί ο πρόεδρος του ΙΜΕΠΟ. Οι χειρισμοί πρέπει να είναι λεπτοί και διακριτικοί, αφού, εάν γνωστοποιηθεί το πρόβλημα, ελλοχεύει ο κίνδυνος της αποβολής του θύματος από την οικογένεια και της απομόνωσής του από το συγγενικό και φιλικό περιβάλλον, οπότε παράγεται αποτέλεσμα ακριβώς αντίθετο του επιδιωκόμενου. Συνήθως τα θύματα του trafficking αναμειγνύονται στα προγράμματα βοήθειας με άλλα άτομα που χρήζουν υποστήριξης, όπως μετανάστες, άποροι και άστεγοι κ.ά, και κανείς δεν ξέρει το πραγματικό τους πρόβλημα πλην κάποιων εχέμυθων στελεχών του προγράμματος. «Υπάρχουν περιπτώσεις που ούτε ο σύζυγος μιας τέτοιας γυναίκας δεν γνωρίζει το δράμα της», λέει ο κ. Ζαβός.
Στο Τσιτσινάου, πρωτεύουσα της Μολδαβίας, λειτουργεί κέντρο αποκατάστασης και επανένταξης θυμάτων trafficking με πρωτοβουλία του Διεθνούς Οργανισμού για τους πρόσφυγες, όπου βρίσκουν καταφύγιο πολλές από τις κακοποιημένες γυναίκες μετά την επιστροφή τους. Εκεί υποβάλλονται σε γυναικολογικές εξετάσεις για αφροδίσια νοσήματα, τους παρέχεται ψυχολογική υποστήριξη, ενώ η βοήθεια περιλαμβάνει group therapy, επαγγελματικό προσανατολισμό, διαμονή και διατροφή για ένα διάστημα.
Σ’ ένα μικρό χωριό της Γκαγκαουζίας, περιοχής της Μολδαβίας, με πλινθόκτιστα σπίτια και λασπόδρομους, υπάρχουν τριάντα πέντε θύματα trafficking -οι δουλέμποροι έκαναν καλή δουλειά- που συμμετέχουν σε πρόγραμμα στήριξης. «Το χωριό δεν ξέρει τους πραγματικούς λόγους συμμετοχής ούτε μεταξύ τους αυτοί που παίρνουν μέρος», εξηγεί ο κ. Ζαβός.
Με την ολοκλήρωση του σταδίου της ψυχολογικής στήριξης και της εκπαίδευσης σε τέχνες ή επιχειρηματικές δραστηριότητες, τα θύματα υποστηρίζονται οικονομικά για την αγορά εξοπλισμού μικρών πτηνοτροφικών, κτηνοτροφικών, μελισσοκομικών κ.ά. μονάδων που βοηθούνται να δημιουργήσουν.
Αιτία η φτώχεια
Ο πρόεδρος του ΙΜΕΠΟ αναφέρει ως χαρακτηριστική περίπτωση αυτήν μιας δεκαπεντάχρονης Μολδαβής από την Γκαγκαουζία, η οποία απήχθη στη διάρκεια μαθητικής εκδρομής σε γειτονική χώρα. «Εκεί, σ’ ένα κέντρο διασκέδασης την έπεισαν ότι αν έμενε θα έβγαζε πολλά λεφτά εργαζόμενη ως σερβιτόρα. Η μικρή πείστηκε, και τελικά έπεσε στα νύχια των κυκλωμάτων που την εξέδιδαν. Επειτα από χρόνια κατάφερε να δραπετεύσει και σήμερα στα είκοσί της, χάρη στο πρόγραμμα «ΙΘΑΚΗ» ξεκινάει μια νέα ζωή ως κομμώτρια στο χωριό της».
Μολονότι είναι γνωστό ότι η Μολδαβία αποτελεί παγκοσμίως τον «παράδεισο» του trafficking και η κυβέρνηση το αναγνωρίζει, δεν έχει θέσει ακόμα την καταπολέμηση του φαινομένου στις πρώτες προτεραιότητές της. Και βέβαια δεν είναι εύκολο να το λύσει, ακόμα και εάν το τοποθετήσει στην κορυφή. Οσο η φτώχεια, η εξαθλίωση, η αποδιοργάνωση της κοινωνίας και η παντελής απουσία προοπτικής για τους ανθρώπους θα βασιλεύουν στη μικρή αυτή χώρα των Καρπαθίων, το απαίσιο αυτό εμπόριο θα κάνει χρυσές δουλειές
«Δεν βλέπω χέρι βοηθείας»
Αγουρα κοριτσάκια, παιδούλες που η ψυχή και το σώμα τους συνθλίφθηκαν στο αποκρουστικό παζάρι της λευκής σαρκός, περιγράφουν μέσα από ποιήματα το δράμα τους. Κάποια από αυτά καταγράφονται στο ημερολόγιο που πρόκειται να εκδώσει τούτες τις μέρες το ΙΜΕΠΟ.
– Η Ε., 16 ετών, ήταν μαθήτρια. Καθώς περίμενε στη στάση του λεωφορείου την έσυραν σε ένα αμάξι, τη νάρκωσαν και την κλείδωσαν μέσα. Επί δυο μήνες την κακοποιούσαν σεξουαλικά μέχρι που ένας μαστροπός ξέχασε να κλειδώσει την πόρτα. Αφού απέδρασε και επέστρεψε στο σχολείο οι συμμαθητές της την κορόιδευαν. Σήμερα εργάζεται σε μαγαζί. Γράφει στο ποίημά της:
Ζω σ’ έναν εφιάλτη / Η καρδιά μου δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά πόνος / Είμαι ένα τριαντάφυλλο περιτριγυρισμένο από αγκάθια / Που το χτυπάει το παγωμένο νερό της βροχής. / Δεν γνωρίζω από ζεστασιά και φροντίδα / δεν υπάρχει μέλλον μπροστά / η ζωή είναι σκληρή και άδικη / και δεν βλέπω χέρι βοηθείας / η ζωή μου είναι όλο ένα δάκρυ.
– Τ., 16 χρόνων. Κακοποιήθηκε σε ηλικία δώδεκα χρόνων από τον πατέρα της. Εφυγε από το σπίτι, αλλά έπεσε θύμα εμπορίας ανθρώπων σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Προσπάθησε, αλλά απέτυχε να αποδράσει. Εγινε αλκοολική. Επέστρεψε στο σπίτι της με τη βοήθεια της Ιnterpol και τώρα μένει με τη μητέρα της στη Μόσχα. Λέει στο ποίημά της:
Η ζωή μου κρέμεται από μια κλωστή / πάνω από ένα απύθμενο πηγάδι. / Χρειάζομαι περισσότερο αέρα και ελπίδα / ζω μέσα στη φτώχεια / δεν ξέρω τι συμβαίνει / η ζωή μου έχει τελειώσει. / Οι σκέψεις μου ταξιδεύουν πέρα ψηλά / και χάνονται στον ουρανό. / Ξέρω, δεν θα ξανανιώσω αγάπη / και η ζωή θα κυλά έτσι απλά σα νερό. / Δεν ξέρω τι πρέπει να κάνω / για να δω εκτυφλωτικό λαμπερό φως. / Και συνεχίζω να ψάχνω για την αλήθεια. / Οσο περισσότερο μπορώ, μα πώς;
– Ν., 16 χρόνων. Την εγκατέλειψε η μητέρα της και τη μεγάλωσε η γιαγιά της. Ενας γείτονας την πούλησε σε μια μαστροπό. Ηταν θύμα εμπορίας στη Μόσχα επί ένα χρόνο. Κατόρθωσε να δραπετεύσει με τη βοήθεια ενός άντρα. Κατέθεσε κατά της μαστροπού, που καταδικάστηκε σε φυλάκιση 15 χρόνων. Σήμερα εργάζεται σε εργοστάσιο.
Ημουν ένα αφελές παιδί / που πίστευε σε νεράιδες. / Και τώρα βλέπω ότι ήμουν τυφλή / και η τύχη μου ήταν ζοφερή. / Κατέληξα σε σάουνες και λέσχες / ένα παιχνιδάκι στα χέρια αχρείων. / Είμαι ζωντανή και ακόμα υποφέρω / νιώθω τα χρόνια πάνω μου να βαραίνουν. / Τα θυμάμαι σαν βάσανο. / Τα κορμιά που μ’ έχουν αγγίξει. / Οταν ξυπνάω από τους εφιάλτες μου. / Νιώθω σα να μ’ έχουν στοιχειώσει. / Προσπαθώ να σκεφθώ φιλικά πρόσωπα. / Ανθρώπων που με έσωσαν από την κόλαση. / Η ψυχή μου είναι πικρή και άδεια. / Και όλα αυτά για μένα είναι πολύ.
Σωρεία απαγωγών
Τα κυκλώματα του trafficking μπορεί να προτιμούν τις γυναίκες λόγω του ότι τα κέρδη από τη σεξουαλική εκμετάλλευση είναι μεγάλα, δεν αφήνουν όμως εκτός πεδίου δραστηριοτήτων τους και τα μικρά παιδιά. Τα περισσότερα εξ αυτών τα προορίζουν για τα φανάρια, άλλα για παράνομη εργασία και μερικά για την αφαίρεση οργάνων σώματος.
Στη Μολδαβία έχουν αποκαλυφθεί τουλάχιστον έξι περιπτώσεις παιδιών που απήχθησαν και υποβλήθηκαν σε αφαίρεση νεφρού ή άλλου οργάνου σε κάποια χώρα του εξωτερικού. Ωστόσο, τα μέλη διεθνών ανθρωπιστικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται σε αυτήν τη χώρα εκτιμούν ότι τα κρούσματα είναι πολύ περισσότερα.